Anjela Duval

Anjela Duval
Genys	Marie Angèle Duval  3 Ebrel 1905  Le Vieux-Marché
Mernans	7 Du 1981  Lannion
Kenedhlogeth	Pow Frynk, Breten Vian
Galwesigeth	prydydh, skrifer, local politician

Bardh Bretonek o Anjela Duval (3 Ebrel 1905 - 7 Du 1981). Hy bardhonieth a dhiskwa kerensa kler tro'ha natur, sorr erbynn difygyans an yeth Vretonek, ha sens a dhidhan.

Anjela Duval a veu genys an 3a mis Ebrel 1905 war vargen-tir byghan dhe C'houerc'had, Bro-Dreger. Hy mamm o Fransoazig Olier ha'y thas Erwan Duval; koth lowr ens, hy mamm 38 bloodh hy oes ha'y thas 43. Aga hynsa flogh, Charlez, re verwis deg dydh wosa bos genys, ha'ga nessa flogh, Maia, re verwis yn 1903 a gleves, deg bloodh hy oes, ytho Anjela o dhe voy drudh dhedha avel flogh unnik. Avel benyn yowynk, ha'y herens ow tos ha bos kotha ha gwanna, Anjela a ervirys gortos dhe'n bargen-tir yn le hwilas gour ha bewnans demedhys. Dell leveris hy hy honan, "Al loened hag ar plant a oa he mignoned." (An enevales ha'n plansow o hy hothmans.) Res o dhedhi gwitha an bargen-tir wosa mernans hy herens (hy thas 1941, hy mamm 1951). Hi o war hy honan degvledhynnyow, ha gortos sengel drefen “an hini a garen. Ne gare ket pezh a garan” (An huni a garav. Ny gar ev an keth pyth a garav vy) - hy gour ambosys, morer esa orth hy thanta 1924-1926, re wovynsa hi dhe asa Breten Vyghan.

Arwodh fordh Anjela Duval yn Landrévarzec

Tioges voghosek ha sempel o hi, ow skrifa hy bardhonieth wosa dydh kales a ober y'n parkow yn lyver notennowskol yn hy dyji yn treveglos Traoñ an Dour. Hi re dhys'sa hy hatekism Bretonek a-dhia ban ve pur yowynk, mes ny dhallathas skrifa bys dhe'n 1960ow. Hi eth dhe skol a 8 dhe 12 bloodh yn-dann gwith lenesow mes, wosa hi dhe wodhevel a gleves eskern y treylyas dhe gorsow kesskrifa rag benenes yowynk a ranndiryow powek. Ytho hi a's teves maystri da a 'n yeth Frynkek. Hi a dheuth yn-dann delanwes lyvrow termyn Bretonek kepar ha Ar Bed Keltiek, ha golegydh an lyver termyn Roparz Hemon, onan a'n chif prydydhyon Bretonek. Y leveris dell ros an Tas Marsel Klerg, kevarwodher an lyver termyn katholik Barr-heol, kentryn dhedhi dyllo hy hanow. Y skrifas Gilles Servat, kaner Bretonek a vri a dhyskas Bretonek gensi, kan a-dro dhedhi 'Traoñ an Dour' hy hanow. Pan leveris ev dhe gonvedhes Bretonek, mes heb y gewsel, y hworthebis Anjela Duval: "avel ow hi ...". Y teuth hi a vri y'n bys frynkek dre dowlen pellwolok André Voisin Les Conteurs yn 1971. Dyllys veu hy oberyow kowal, 'Oberenn glok' yn 2000 (hi a verwis yn 1981). Gwerthys veu dres 1000 a dhasskrifow, hag dasdhyllys veu yn 2005 war dreveth kansvledhen wosa hy genesigeth. Yn 2011, y kuntelas kowethas Anjela-Duval arghans lowr rag drehevel gravyans men growan anedhi yn Place du Vieux-Marché .

Men bedh Anjela Duval

Kyns hy mernans yn 1981, hy a gavas ger-da avel prydydhyes nerthek ha wiryon. Fest diwysyk o hi a-barth Breten Vyghan ha'n yeth Vretonek. Ottomma kan skrifys gans Anjela Duval yn 1963:

Karantez Vro E korn va c'halon 'zo ur gleizhenn 'Baoe va yaouankiz he dougan Rak, siwazh, an huni a garen Ne gare ket pezh a garan. Eñ na gare nemet ar c'hêriou, Ar morioù don, ar broioù pell, Ha ne garen 'met ar maezioù, Maezioù ken kaer va Breizh-Izel. Ret' voe didab 'tre div garantez: Karantez vro, karantez den. D'am bro am eus gouestlet va buhez Ha lezet da vont 'n hini 'garen. Biskoazh aboe n'am eus an gwelet, Biskoazh klevet keloù outañ. Ar gleizhenn em c'halon zo chomet Pa ne gare ket pezh a garan. Pep den a dle heuilh e donkadur: Honnezh eo lezenn ar bed-mañ. Gwasket 'voe va c'halon a-dra-sur, Met 'gare ket pezh a garan. Dezhañ pinvidigezh, enorioù, Din-me paourentez ha dispriz. Met 'drokfen ket evit teñzorioù Va Bro, va Yezh ha va Frankiz.

Kerensa Bro Yn korn ow holon yma kreythen A wrug vy perthi a-ban en vy yowynk Rag, soweth, an huni a garen Ny gara an pyth a garav. Ny gara ev marnas an citys, An morow down, an broyow pell, Ha ny garen vy marnas an mesyow, Mesyow ker ow Breten Isel. Konstrynys dewis yntra diw gerensa: Kerensa bro, kerensa den. Dhe'm bro y ros vy ow bewnans Ha gasa dhe vos an huni a garen. Bythkweth namoy ny wrug y weles, Bythkweth ny glywys kedhlow anodho. An greythen y'm kolon a wra gortos Pan ny gara ev an pyth a garav. Pub den a dal holya y denkys: Honn yw lagha y'n bys-ma. Skwattys yw ow holon sertan, Mes ny gara ev an pyth a garav. Dhodho ev rychedh, enors, Dhymmo vy boghosogneth ha disenor. Mes ny wrav keschanjya rag tresoryow Ow Bro, ow Yeth, hag ow Frankedh.

Kevren dhe versyon Veronique Autret ha Gwalarn
Versyon Nolwenn Leroy

Oberyow yn Bretonek

• Kan an douar (Kan an dor), 1973, Al Liamm, Brest
• Traoñ an Dour (kevernyans wosa mernans), 1982, Al Liamm,
• Tad-kozh Roperz-Huon 1822-1902 (Tas gwynn Roperz Huon), 1982, 1992 Hor Yezh,
• Me, Anjela, 1986, Hor Yezh.
• Rouzig ar gwiñver (Rousig an Wiwer), 1989, An Here
• Stourm a ran war bep tachenn (Y kaskerghav war bub park), 1998, Mignoned Anjela
• Oberenn Glok, 2000, 2005

Gwithys yw hy lyvrow notennow dornskrif (1920-1968) yn Lyverva Pennskol Roazhon. Treylyes veu niver a'y hanow moyha aga hanow dhe ilow gans artydhyon Bretonek kevos avel:

An alc'hwez aour gans Gwennyn yn y guntilow En tu all Karantez vro (Kerensa bro) treylyes dhe ilow gans Véronique Autret, hag ena gwrershyon gans Nolwenn Leroy yn hy huntilow diwyethek 'Bretonne'