Повреда на работно место или професионална повреда — телесна повреда што произлегува од работењето. Најчестите вклучени органи се ’рбетот, рацете, главата, белите дробови, очите, скелетот и кожата. Професионалните повреди можат да резултираат од изложеност на професионални опасности (физички, хемиски, биолошки или психосоцијални), како што се температурата, бучавата, каснувањата од инсекти или животни, патогени преноси од крв, аеросоли, опасни хемикалии, зрачење и исцрпеност при работа[1].
Додека се поставени многу методи на превенција, повредите сепак може да се појават како резултат на лошата ергономија, рачно ракување со големи товари, злоупотреба или откажување на опремата, изложеност на општи опасности и несоодветна обука за безбедност.
Постојат повеќе различни дефиниции за несреќи и повреди на работа. Меѓународната организација на трудот во Резолуцијата за статистичка обработка на повредите на работа што се последица на несреќите на работа од 1998 година, ги дава следните дефиниции:
Проценето е дека ширум светот има повеќе од 350.000 жртви на работното место и повеќе од 270 милиони повреди на работното место годишно[3]. Во 2000 година имало околу 2,9 милијарди работници ширум светот. Професионалните повреди резултирале со губење на 3,5 години здрав живот на секои 1.000 работници[4]. 300.000 од професионалните повреди резултирале со фатален исход[5].
Најчестите професии поврзани со овие опасности варираат низ целиот свет во зависност од главните индустрии во одредена земја. Генерално, најопасните занимања се земјоделството, риболовот и шумарството[6]. Во поразвиените земји, градежништвото[7] и производството[8] се поврзани со високи стапки на повреди на ’рбетот, раката и зглобот.
Во САД во 2012 година, 4.383 работници починале од повреди на работа, од кои 92% биле мажи[9], и биле пријавени скоро 3 милиони повреди на работното место и болест што ги чинешло деловните субјекти колективна загуба од 198,2 милијарди долари и 60 милиони работни дена[10]. Во 2007 година, 5.488 работници починале од повреди на работа, од кои 92% биле мажи[11], и 49.000 починале од повреди поврзани со работата[12]. Националниот институт за безбедност и здравје при работа проценува дека 4 милиони работници во САД во 2007 година страдале од нефатални повреди или болести поврзани со работата[13].
Според податоците на Националниот институт за безбедност и здравје при работа и Бирото за статистика на трудот, во просек 15 работници умираат од трауматски повреди секој ден во САД, а дополнителни 200 работници се хоспитализирани[14]. Во една студија во државата Вашингтон, повредените работници биле следени 14 години за да се утврдат долгорочните ефекти на повредата на работата врз вработувањето. Работните повреди резултирале во просек со 1,06 години изгубена продуктивност за секое од 31.588 дозволени побарувања[15].
Во 2010 година, 25% од професионалните повреди и болести кои не биле фатални, но предизвикале отсуство од работа биле поврзани со повреди на горниот екстремитет[16].
Во САД, Бирото за статистика на трудот става на располагање обемна статистика за несреќи и повреди на работното место[17]. На пример:
Како и во Обединетото Кралство, лизгањето и падот се вообичаени и претставуваат 20-40% од онеспособените повреди на работното место[18]. Често овие несреќи резултираат со повреда на грбот што може да доведе до трајна попреченост. Во Соединетите држави, висок ризик од повреди на грбот се јавува во индустријата за здравствена заштита. 25% од пријавените повреди кај здравствените работници во државата Пенсилванија се за болки во грбот[19]. Меѓу медицинските сестри, преваленцата на болка во долниот дел на грбот може да биде дури 72% претежно како резултат на пренесување на пациенти[20]. Некои од овие повреди може да се спречат со достапност на лифтови за пациенти, подобрена обука на работниците и одвојување повеќе време за извршување на работни процедури[21]. Друг вообичаен вид на повреда е синдромот на карпален тунел поврзан со прекумерна употреба на рацете и зглобовите. Студиите за група на нововработени работници досега идентификуваале дека присилното фаќање, повторното кревање> на тежина поголема од 1 кг и употреба на вибрирачки електрични алатки како работни активности се со висок ризик[22].
Дополнително, изложеноста на бучава на работното место може да предизвика губење на слухот, што претставувало 14% од пријавените професионални заболувања во 2007 година[23]. Создадени се многу иницијативи за да се спречи оваа вообичаена повреда на работното место. На пример, програмата „Купи тивко“ ги охрабрува работодавците да купуваат алатки и машини што произведуваат помалку бучава и наградата „Безбеден звук“ била создадена за признавање компании и програма што се одлични во областа на спречување на губење на слухот[24][25].
Случајни инјекции или повреди на иглички се честа повреда што ги мачи земјоделските работници и ветеринарите. Поголемиот дел од овие повреди се наоѓаат на рацете или нозете и може да резултираат во лесни до тешки реакции, вклучително и можна хоспитализација[26]. Поради широкиот спектар на биолошки производи што се користат во земјоделството на животни, повредите можат да резултираат во бактериски или габични инфекции, воспаление, реакции на вакцини / антибиотици, ампутации, спонтан абортус и смрт[27]. Поради секојдневните интеракции меѓу луѓе и животни, повредите поврзани со добиток се исто така распространета повреда на земјоделските работници и се одговорни за поголемиот дел од повредите, посебно на фармите каде се произведува млечни производи. Дополнително, приближно 30 луѓе умираат од говеда и смртни случаи поврзани со коњи годишно во САД[28].
Можеби најважниот личен фактор што предиспонира за зголемен ризик е возраста. Во САД во 1998 година 17 милиони работници биле над 55 години и до 2018 година оваа популација се очекувало да се зголеми повеќе од двојно.[7]. Работниците во оваа возрасна група имаат поголема веројатност да страдаат од болка во долниот дел на грбот, што може да се влоши од работните услови што вообичаено не влијаат на помлад работник. Постарите работници, исто така, најверојатно ќе бидат мртви при пад во градежништво[7]. Тие исто така се изложени на поголем ризик од повреда како резултат на губење на слухот поврзано со возраста[29], оштетување на видот [30], и употреба на повеќе лекови на рецепт што е поврзано со повисоки стапки на повреди на работата [31] [32]. Покрај возраста, други лични фактори на ризик за повреда вклучуваат дебелина [33], особено поврзан ризик со повреда на грбот и депресија[34].
Недостаток на соодветно образование или обука, исто така, може да го предиспонира поединецот кон повреда при работа. На пример, постои ограничена свесност за повреда кај земјоделските работници и има потреба од сеопфатни програми за спречување на повреди при работа со добиток. Соодветните техники за ракување со животни и обука или сточарството, исто така, може да го намалат ризикот од повреда на добитокот. Времето, позиционирањето, брзината, насоката на движење и звуците на управувачот ќе влијаат на однесувањето на животното и, следствено, на безбедноста на управувачот. Земјоделската индустрија започнала да се фокусира повеќе на соодветно образование и обука и им овозможило на производителите разновидни ресурси. На пример, организации како Центарот за безбедност и здравје на земјоделството имаат различни информативни листови со факти и видеа за обука, лесно достапни на интернет. Дополнително, организации како „Говедско осигурување на квалитет“ нуди семинари и демонстрации за обука на стока.
Во САД, Администрацијата за безбедност и здравје при работа поставува и спроведува национални стандарди за безбедност при работа во сите сектори[35].
Во Обединетото Кралство во 2013/2014 година, 133 лица починале на работа. Од тие 133 лица, 89 биле вработени, додека 44 биле самовработени. Во 2013/2014 година, се проценува дека се случиле 629.000 повреди на работа. Од овие 629.000 повреди, 203.000 довеле до повеќе од 3 дена отсуство од работа. Од нив, над 148,000 резултираале во отсуство на жртвата од работа повеќе од 7 дена[36]. На Интернет постојат совети за повреда на работното место кои нудат поддршка за справување со оваа ситуација[37].
Од сите несреќи на работното место што резултирале со смрт, најчести биле паѓања од висина, контакт со машини за движење и удари од возило. Овие типови на несреќи резултирале со повеќе од половина од сите регистрирани смртни случаи[36].
Лизгањата, патувањата и падовите зимаат над една третина од сите повреди што се случуваат на работа. Неправилното ракување со предметите била најчеста причина за повредите што довеле до отсуства од работа подолго од 7 дена. Во 2010-2011 година, повредите на горните екстремитети сочинувале 47% од нефаталните повреди на работа во Велика Британија[36].
Вкупно, над 1.900.000 работни дена биле изгубени во 2013/2014 година повреди.
За изненадување, занимањето е најголемо влијание врз ризикот од повреди на работното место. Работниците кои се на ново работно место се изложени на многу поголем ризик од повреда од поискусниот персонал, додека работниците во смена и вработените со скратено работно време, исто така, имаат поголем ризик да бидат повредени на работа[36].
Извршниот за здравје и безбедност кривично гонел 582 случаи во 2013/2014 година, со најмалку една осуда обезбедена во 547 случаи (94%). Локалните власти процесуирале вкупно 92 случаи во истиот период, со најмалку една пресуда постигната во 89 случаи (97%). Вкупно 13.790 известувања биле издадени од ХСЕ и локалните власти, со над 16.700.000 фунти издадени со парични казни[36].
Трауматските повреди на горните екстремитети се најчестиот вид повреди на работа во Тајван[16]. Во 2010 година, биле регистрирани 14.261 професионални повреди и 45% од нив биле со траума на горните екстремитети[16].
Неодамнешната студија на Светската здравствена организација укажува дека несоодветните (нездрави) услови за работа се причина за 1,6% од вкупното оптоварување со болест регистрирано во Европскиот регион. При тоа, најзначајно е учеството на повредите, кои во структурата на оптоварувањето со болест предизвикано од условите за работа партиципира со 40%, бучавата со 22%, а професионалните канцерогени со 18%. Постојат повеќе од 150 физички, хемиски и биолошки агенси што се класифицирани како професионални канцерогени на кои се изложени околу 20-30% од машката и 5-20% од женската професионално активна популација. Секој десетти случај на карцином на трахеата, бронхот и белите дробови, како и секој четврти случај на леукемија имаат професионална етиологија[2]. Се проценува дека секоја година во земјите на ЕУ умираат по 74.000 работници поради професионална изложеност на хемиски супстанции, што е за 10 пати повеќе од регистрираните повреди на работа.
Анализата на учеството на професионалната експозиција во вкупното оптоварување со болест покажала дека 5-18% од сите случаи на астма и 14% од случаите на хронична белодробна опструктивна болест (ХОББ) имаат професионална етиологија. Професионалната експозиција на бучава е причина за губиток на слухот кај 16% од оние кои имаат проблеми со слухот, што претставува 0,3% од вкупното оптоварување со болест. Директните трошоци за дијагноза, лекување и рехабилитација на повредите на работа и професионалните болести значајно го оптоваруваат здравствениот систем, a индиректните трошоци поврзани со отсуството од работа, изгубената работна способност и намалената продуктивност претставуваат дополнително оптоварување на националните буџети на секоја земја. Според податоците на Европската агенција за здравје и безбедност на работа, професионалните болести и повредите на работа, кои се последица на несоодветно организираниот систем за безбедност и здравје на работа, ја чинат секоја земја меѓу 2,6-3,8% од бруто-националниот доход (GDP). Овие бројки претставуваат основа за сериозна загриженост, а проблемот дополнително нараснува ако се има предвид дека голем број професионални болести и повреди на работа остануваат недијагностицирани и нерегистрирани. Токму поради тоа, нивната евиденцијата бара комплексно и мултидисциплинарно ангажирање на сите фактори кои го чинат сложениот ланец на трипартитно решавање на проблемите за здравје и безбедност на работа[2].
Во Република Македонија, формите за заштита на работникот на работното место се пропишани во Законот за заштита при работа.
Според Законот за пензиско и инвалидско осигурување на Република Македонија, под повреда на работа се подразбира повреда која е предизвикана од непосредно и краткотрајно механичко, физичко или хемиско дејство, како и повреда која е причинета со нагли промени во положбата на телото, ненадејно оптоварување на телото или со други промени на физиолошката состојба на организмот, ако таквата повреда причински е поврзана со вршењето на работите на работното место[2].
Во отсуство на целосни податоци за состојбите во Република Македонија, се смета дека на национално ниво се регистрираат повеќе од 20.000 повреди на работа[2], и отсуство од работа подолго од 30 денови на вкупно 18.000 работници[2]. Во текот на 2017 година биле забележани вкупно 1111 повреди на работа, што претставува зголемување во однос на претходната извештајна година од околу 20,0%. Во структурата на регистрираните повреди на работа во 2017 година и понатаму најголем број се оние забележани во индустријата и рударството и тоа вкупно 397 повреди или 35,7% од вкупниот број на регистрирани повреди во Република Македонија во 2017 година. Во однос на 2016 година нивниот број е зголемен за 10,3%. Потоа следуваат повредите регистрирани кај општестве но политички организации кои во структурата на вкупните повреди на работа учествуваат со 17,5%. Станува збор за 194 повреди, а во однос на 2016 година нивниот број е зголемен за 78,8%. На трето место во структурата на повредите во 2017 година се повредите во здравство и социјална заштита со вкупно регистрирани 143 повреди т.е. 12,8%.
Во однос на 2016 година нивниот број бил намален за 11,1%. На четврто место според бројот на регистрирани повреди на работа се повредите регистрирани кај останатите осигурани лица. Станува збор за 84 повреди односно 7,6% од сите повреди, со забележано намалување од 52,0% во однос на претходната извештајна година[2].
Легенда 1. Индустрија и рударство 2. Земјоделие и рибарство 3. Шумарство 4. Водостопанство 5. Градежништво 6. Сообраќај 7. Трговија 9. Занаетчиство и лични услуги 10. Стамбено – комунална дејност 11. Финансиски и други услуги 12. Образование и култура 13. Здравство и социјална заштита 14. Општествено политички организации 15. Останати осигурани лица
Постојат многу методи за спречување или намалување на индустриските повреди, вклучително обука за безбедност, контролна лента, заштитни лица за лична заштитна опрема, механизми за машини и безбедносни бариери. Покрај тоа, минатите проблеми може да се анализираат за да се откријат нивните основни причини со употреба на техника наречена анализа на основните причини. Прегледот на Кокрајн во 2013 година открил низок квалитет на докази кои покажуваат дека инспекциите, можат да ги намалат повредите поврзани со работата на долг рок[38].