Правишта

Правишта Ελευθερούπολη
Улица во Правишта
Правишта
Местоположба во областа Правишта Местоположба на Правишта во Кавалскиот округ и областа Источна Македонија и Тракија
Координати: 40°54.58′N 24°15.20′E / 40.90967° СГШ; 24.25333° ИГД / 40.90967; 24.25333
Земја	Грција
Област	Источна Македонија и Тракија
Округ	Кавалски
Општина	Кушница
Општ. единица	Правишта
Надм. вис.	&1000000000000007000000070 м
Население (2011)[1]
• Вкупно	4.360
Час. појас	EET (UTC+2)
• Лето (ЛСВ)	EEST (UTC+3)
Рег. таб.	KB

Правишта или Правиште (грчки: Ελευθερούπολη, Елевтеруполи, до 1929 г. Πнеράβι, Прави^[2]) — град во Правишко, Егејска Македонија, денес во општина Кушница, денес во Источна Македонија и Тракија. Населението брои 4.360 жители (2011).

Географија

Правишта се наоѓа 17 км западно од градот Кавала в во југоисточното подножје на плнината Кушница (Пангео), на реката Лаџа (Мармара).

Историја

Потекло на поимот

Според Јордан Н. Иванов Правишта е патронимно лично име од личното име *Прав(о). Жителското име е правишќанин, правишќанка, правишќани.^[3] Според академик Иван Дуриданов етимологијата на името е од првичниот патроним на -ишти *Правишти од личното име Прав(о).^[4]

Во Османлиското Царство

Во Калимановата грамота од XVI век се среќава „Правица“, и смета дека се работи за Правишта. Името се среќава кај Хаџи Калфа в средината на XVII век во Турцизираниот облик Пираушта.^[4]

Во Правишта имало голем турски арсенал. Од XVII век тука се изработувале ѓулиња за турската атрилерија, а веројатно се одлевале и други железни предмети за армијата.^[5] Кон крајот на XIX век, Правишта бил центар на мала каза во Османлиското Царство. Во 1889 г. Стефан Верковиќ („Топографическо-этнографическій очеркъ Македоніи“) пишува за Правишта:

Градот Правишта или Прави на грчки е расположен во рамнина по двата брега на неголема река... Правиште е седиште на мудурот, кадијата и меџлисот на казата. Во градот има 6 турски џамии, од кои една им припаѓа на Циганите-муслимани. Христијаните имаат епископски дом со црква и две грчки народни училишта. Тука постојано живее епископ, наречен Правишки [Елефтеруполски] и потчинет на Драмскииот митрополит. За своја издршка овој епископ зема од секоја христијанска двојка во Правишката каза по 32 пијастри годишно, додека во другите кази овој износ не надминува 6 пијастри. Образложението на високиот данок е многубројноста на христијаните под водство на Правишкиот [Елефтеруполскиот] епископ.^[6]

В 1891 година Георги Стрезов пишува за Правишта:

Правишта, паланка на југ од Драма 5 часа пат. Изградена е меѓу падини, кои се спуштаат меѓу двата напоредни венци на Прнар (Кушница) до истоимената река. Седиште на грчкиот митрополит „Елевтериополски“. Има пазар, а на Митровден има панаѓур, кој трае 1 седмица. Панаѓурот има 3000 посетители. Жителите се 3000 Грци, со црква и училиште. Правишката нахија ја сочинуваат 16 грчки села едно македонско, Натен, со 40 куќи. Веројатно има и други македонски села; но не можев да добијам веродостојни податоци.^[7]

Во 1900 г. според статистиката на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) во Правишта живет 1 250 Турци, 1 100 жители Грци христијани и 1 200 Роми.^[8] а Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 г. в Правишта има 1 100 Грци и 1 200 Роми.^[9]

Градот е заземен од четата на кумановскиот војвода Панајот Бајчев на 31 октомври 1912 г. за време на Првата балканска војна. Истовремено во Правишта влегува и четата на грчкиот андарти капетан Дукас Дукас, по што во градот остануваат бугарски воени единици.^[10] Петар Бајчев станува воен комендант на Правишта.

Во Грција

Разгледница од Правишта.

Во 1913 г. гратчето влегува во грчката држава по Втората балканска војна. Во 20-те години на XX век е иселено турското население со спогодбата за размена на население меѓу Грција и Турција по Лозанскиот договор и на негово место се доселени грчки дојденци. Во 1928 г. грчкото бегалско население од Турција броело 160 семејства со 745 жители.^[11] В 1929 година паланката е преименувана на Елевтеруполис.

Наводи

1. „Попис на населението од 2011 г. Трајно население“. Државен завод за статистика на Грција.
2. Μετονομασίες των Οικισμών της Ελλάδας. Πράβι -- Ελευθερούπολις
3. Иванов, Йордан. „Местните имена между Долна Струма и Долна Места“. София, БАН, 1982, стр. 207.
4. Дуриданов, Иван. Значението на топонимията за етническата принадлежност на македонските говори. во: Лингвистични студии за Македония,ќ София, МНИ, 1996, стр. 188.
5. Георгиев, Георги К. "Железодобивната индустрия в Мървашко (планината Алиботуш и съседните и планини)". София, 1953, стр.92.
6. Верковичъ, С.И. „Топографическо-этнографическій очеркъ Македоніи“. СПб, 1889, стр. 48 - 49.
7. Стрезов, Георги. Два санджака от Източна Македония. Периодично списание на Българското книжовно дружество в Средец, кн. XXXVII и XXXVIII, 1891, стр. 33.
8. Кънчов, Васил. „Македония. Етнография и статистика“. София, 1900, стр. 200.
9. Brancoff, D.M. "La Macédoine et sa Population Chrétienne". Paris, 1905, рр. 232-233.
10. Генов, Георги. Беломорска Македония 1908 - 1916, Торонто, 2006, стр. 114.
11. „Κατάλογος των προσφυγικών συνοικισμών της Μακεδονίας σύμφωνα με τα στοιχεία της Επιτροπής Αποκαταστάσεως Προσφύγων (ΕΑΠ) έτος 1928“. Архивирано од изворникот 20 јуни 2012. Посетено на 20 јуни 2012.

Надворешни врски

• Правишка митрополија Архивирано на 8 мај 2008 г.