ഹിന്ദു-ബുദ്ധമത പുരാണത്തിലെ ഒരു ദേവതയാണ് മണിമേഖല (പാലി: Maṇīmekhalā). തെക്കുകിഴക്കൻ ഏഷ്യയിലെ പുരാണത്തിന്റെ ഭാഗമായി ഇന്ത്യൻ മഹാസമുദ്രം, ദക്ഷിണ ചൈനാക്കടൽ എന്നീ സമുദ്രങ്ങളുടെ സംരക്ഷകയായി അവർ കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു. സൽഗുണമുള്ളവരെ കപ്പൽ തകർച്ചയിൽ നിന്ന് സംരക്ഷിക്കുന്നതിനായി കട്ടുമ്മഹാരാജികയാണ് അവരെ നിയോഗിച്ചത്.[1]മഹാനിപത ജാതക (മഹാജനക ജാതക) ഉൾപ്പെടെ നിരവധി ബുദ്ധമത കഥകളിൽ അവർ പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്നു. അതിൽ മഹാജനക രാജകുമാരനെ കപ്പൽ തകർച്ചയിൽ നിന്ന് രക്ഷിക്കുന്നു. [2]
പാലിയിൽ, മണിമേഖല എന്നത് അരപ്പട്ടയോ രത്നാഭരണം കൊണ്ടുള്ള ബെൽറ്റിനെയോ സൂചിപ്പിക്കുന്നു. തെക്കുകിഴക്കൻ ഏഷ്യയിൽ, ബർമീസിൽ മണിമേഖല (ബർമീസ്: Mon မေ k လာ), ഖെമറിൽ മോണി മേഖല(ജർമൻ: មណី មេខលា) അല്ലെങ്കിൽ നിയാങ് മേഖല (ജർമൻ: នាង មេខលា); തായ് ഭാഷയിൽ മണി മേഖല (തായ്: มณี as) തുടങ്ങി വിവിധ തദ്ദേശീയ സ്ഥാനപ്പേരിൽ അവർ അറിയപ്പെടുന്നു.
റിലീഫ് രൂപത്തിൽ മണിമേഖലയുടെ പുരാവസ്തു തെളിവുകൾ മ്യാൻമറിലെ സോത്തോക്കിൽ (ബിലിനടുത്ത്, എ.ഡി. ഒന്നാം സഹസ്രാബ്ദത്തിൽ) നിന്ന് കണ്ടെത്തിയിട്ടുണ്ട്. [3]
തെക്കുകിഴക്കൻ ഏഷ്യയിലെ മെയിൻ ലാന്റിലെ വാട്ട് പെയിന്റിംഗുകളിൽ മഹാജനകയിലെ രംഗങ്ങൾ ചിത്രീകരിക്കുന്നു.[2]തായ്ലൻഡിലും കംബോഡിയയിലും മണിമേഖലയെ മിന്നലിന്റെയും കടലിന്റെയും ദേവതയായി കണക്കാക്കുന്നു.