Buriolestes
Buriolestes schultzi is een dinosauriër behorend tot de Sauropodomorpha, die tijdens het late Trias leefde in het gebied van het huidige Brazilië. Het is een van de oudste bekende vertegenwoordigers van zijn groep en leefde nog als een vleeseter.
Vondst en naamgeving
[bewerken | brontekst bewerken]In 2009 werd in de Buriolkloof nabij São João do Polêsine het skelet gevonden van een kleine dinosauriër.
In 2016 werd de typesoort Buriolestes schultzi benoemd en beschreven door Sergio Furtado Cabreira, Alexander Wilhelm Armin Kellner, Sérgio Dias-da-Silva, Lúcio Roberto da Silva, Mario Bronzati, Júlio Cesar de Almeida Marsola, Rodrigo Temp Müller, Jonathas de Souza Bittencourt, Brunna Jul’Armando Batista, Tiago Raugust, Rodrigo Carrilho, André Brodt en Max Cardoso Langer. De geslachtsnaam is een combinatie van een verwijzing naar de familie Buriol, eigenaars van de kloof, en het Oudgrieks λῃστής, lèstès, "rover", een beklemtoning van de vleesetende levenswijze. De soortaanduiding eert de paleontoloog Cesar Schultz.
.jpg)
Het holotype, ULBRA-PVT280, is gevonden in een laag van de Santa Mariaformatie die dateert uit het Carnien ruwweg 230 miljoen jaar oud. Het bestaat uit een skelet met schedel. Bewaard zijn gebleven: een schedel waarvan vooral de onderste schedelrand, de voorhoofdsbeenderen, en de snuit goed geconserveerd zijn; de onderkaken, een tongbeen, zeven ruggenwervels, drie sacrale wervels, tweeënveertig staartwervels, een linkerschouderblad, de linkervoorpoot minus de hand, beide darmbeenderen, beide zitbeenderen, een linkerschaambeen en een linkerachterpoot. Het fossiel maakt deel uit van de collectie van het Museu de Ciências Naturais van de Universidade Luterana do Brasil.
In 2018 werd uit dezelfde vindplaats een tweede exemplaar gemeld en beschreven, specimen CAPPA/UFSM 0035, dat vollediger is dan het holotype in de schedel en nek maar de staart mist. Het maakt deel uit van de collectie van het Centro de Apoio à Pesquisa Paleontológica da Quarta Colônia da Universidade Federal de Santa Maria. Daarnaast werden tegelijkertijd drie fossielen gemeld uit weer dezelfde vindplaats die plausibel van Buriolestes zouden kunnen zijn hoewel ze er niet formeel aan werden toegewezen wegens het niet delen van het onderscheidende kenmerk van dat taxon. Specimen ULBRA-PVT289 is een rechterdijbeen. Specimen ULBRAPVT056 is een skelet zonder schedel van een klein exemplaar met een dijbeenlengte van slechts negenentachtig millimeter. Specimen CAPPA/UFSM 0179 is een draaier die 12% groter is dan de bekende tweede halswervel van CAPPA/UFSM 0035.
In 2023 werd een robuuster exemplaar gemeld.
Beschrijving
[bewerken | brontekst bewerken]
Buriolestes is ongeveer anderhalve meter lang bij een gewicht van twintig kilogram. In 2023 werd gesteld dat de eerste exemplaren ongeveer zeven kilogram zouden hebben gewogen, het nieuwe vijftien kilogram.
De beschrijvers wisten één onderscheidend kenmerk vast te stellen, een autapomorfie. De binnenste knobbel van het bovenvlak van het scheenbeen heeft een naar achteren gericht uitsteekseltje.
Erg basaal voor een saudopodomorf heeft Buriolestes geen verkorte maar juist een erg lange schedel. Er lijkt bij het fossiel een duidelijke inkeping te zijn tussen een afhangende praemaxilla en het bovenkaaksbeen maar volgens de beschrijvers is dit het gevolg van het naar beneden schuiven van de snuitpunt en was bij het levende dier geen diasteem aanwezig. Een vergroot neusgat lijkt te ontbreken. De praemaxilla draagt vier grote gekromde tanden. Deze hebben geen kartelingen op de voorrand, net als bij sommige Neotheropoda. Er staan minstens tweeëntwintig tanden in het bovenkaaksbeen. Deze zijn dolkvormig en afgeplat en hebben op beide snijranden zes kartelingen per millimeter, haaks op de rand staand. De voorste tanden zijn erg groot: naar achteren in de reeks neemt de lengte geleidelijk af. De achterrand van de uitholling rond de fenestra antorbitalis staat scherp af, net als bij de Neotheropoda. De voorhoofdsbeenderen zijn van achteren uitgehold door de fossae van de bovenste slaapvenster, een typisch dinosaurisch kenmerk.
De punten van de onderkaken zijn doorboord door twee of drie grote foramina. Het vlak dat de vrij grote voorste tanden draagt, kromt iets naar beneden, wat typisch is voor sauropodomorfen.
Er zijn drie sacrale wervels waarvan de laatste geen verticaal verhoogde ribben heeft wat gezien werd als een teken dat deze "ingevangen" was uit de staart.
In de arm is het opperarmbeen lang met een lengte van meer dan 60% van die van het dijbeen, een sauropodomorf kenmerk. De deltopectorale kam beslaat meer dan 40% van de schachtlengte van het opperarmbeen.
Bij het darmbeen is het voorblad kort en hoog terwijl het achterblad lang is met in de onderrand een uitholling voor de Musculus caudofemoralis brevis. De bodem van het heupgericht is recht, een basaal kenmerk. De schacht van het schaambeen is recht en plaatvormig zonder schort of "voet".
De kop van het dijbeen staat af van de schacht maar maakt er niet helemaal een rechte hoek mee. Er is een kleine trochanter minor en een duidelijke beenstijl aan de bovenste buitenkant. Het scheenbeen is iets langer dan het dijbeen. Het mist een verdikkende beenstijl aan de onderste buitenkant. Het hielbeen is verticaal afgeplat met een verkleinde bult.
In de middenvoet is het derde middenvoetsbeen het langst zoals typisch is voor dinosauriërs. Het vijfde middenvoetsbeen is bovenaan verbreed. Anders dan bij basale Theropoda heeft de laatste staartwervel geen verlengde voorste gewrichtsuitsteeksels.
Fylogenie
[bewerken | brontekst bewerken]Een cladistische analyse had in 2016 tot uitkomst dat Buriolestes het meest basale bekende lid van de Sauropodomorpha was, nog onder Eoraptor in de stamboom staand.
De positie van Buriolestes volgens de analyse wordt getoond door het volgende kladogram.
| Dinosauria |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
De nieuwe gegevens verkregen in 2018 werden verwerkt in een verbeterde analyse waarop een veelheid aan statistische technieken werd losgelaten. Sommige bevestigden de positie als meest basale sauropodomorf maar andere toonden een positie boven Eoraptor of een aparte klade waarin beide verenigd waren, soms ook met Pampadromaeus, Panphagia en Saturnalia, een aparte vroege Zuid-Amerikaanse aftakking vormend. In alle uitkomsten werd de monofylie van een traditionele Saurischia bevestigd, inclusief de Theropoda, in tegenspraak tot de Ornithoscelida-hypothese. Maar de vormruimte van de verschillende lichaamsdelen van Buriolestes overlapt die van de theropoden niet doch toont een basale saurischische bouw.
Levenswijze
[bewerken | brontekst bewerken]Conform de hoge ouderdom en basale positie zou Buriolestes een roofdier geweest zijn die zich voedde met kleine gewervelden en ongepantserde ongewervelden. Hij zou een bewijs zijn dat de Sauropodomorpha als vleeseters begonnen en pas later een herbivore levenswijze verwierven.
Literatuur
[bewerken | brontekst bewerken]- Sergio Furtado Cabreira, Alexander Wilhelm Armin Kellner, Sérgio Dias-da-Silva, Lúcio Roberto da Silva, Mario Bronzati, Júlio Cesar de Almeida Marsola, Rodrigo Temp Müller, Jonathas de Souza Bittencourt, Brunna Jul’Armando Batista, Tiago Raugust, Rodrigo Carrilho, André Brodt & Max Cardoso Langer, 2016, "A Unique Late Triassic Dinosauromorph Assemblage Reveals Dinosaur Ancestral Anatomy and Diet", Current Biology 26(22): 3090–3095
- Rodrigo T. Müller; Max C. Langer; Mario Bronzati; Cristian P. Pacheco; Sérgio F. Cabreira; Sérgio Dias-Da-Silva, 2018, "Early evolution of sauropodomorphs: anatomy and phylogenetic relationships of a remarkably well-preserved dinosaur from the Upper Triassic of southern Brazil". Zoological Journal of the Linnean Society DOI:10.1093/zoolinnean/zly009
- Moro, D.; Damke, L.V.S.; Müller, R.T.; Kerber, L. & Pretto, F.A. 2023. "An unusually robust specimen attributed to Buriolestes schultzi (Dinosauria: Sauropodomorpha) from the Late Triassic of southern Brazil". The Anatomical Record