Canardia
| Canardia Status: Uitgestorven, als fossiel bekend | |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||
| Canardia garonnensis | |||||||||||||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
| Geslacht | |||||||||||||||||||||
| Canardia Albert Prieto-Márquez et al., 2013 | |||||||||||||||||||||
Afbeeldingen op  Wikimedia Commons
| |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
Canardia is een geslacht van plantenetende ornithischische dinosauriërs, behorend tot de Euornithopoda, dat tijdens het late Krijt leefde in het gebied van het huidige Frankrijk. De enige benoemde soort is Canardia garonnensis.
Vondst en naamgeving
[bewerken | brontekst bewerken]In 1997 meldde Emmanuel Gheerbrant dat de Tricouté 3-vindplaats bij Marignac-Laspeyres de resten bevatte van hadrosauriden. Deze werden daarna door Spaanse onderzoekers toegewezen aan Pararhabdodon. In 2003 deed Yves Laurent bericht van uitgebreidere skeletdelen uit de vindplaats die waren geborgen uit een lensvormige insluiting. In 2010 meldden Laurent en Michel Bilotte dat de amateurpaleontoloog Dominique Téodori bij Larcan een rechterbovenkaaksbeen met quadratum gevonden had, specimen n° REP-LCR-k6-001, dat overeenkwam met bovenkaaksbeenderen uit Tricouté; nadere studie hiervan had hun tot de conclusie gebracht dat het een nog onbekende soort betrof.
In 2013 benoemden en beschreven Albert Prieto-Márquez, Fabio M. Dalla Vecchia, Rodrigo Gaete en Àngel Galobart de typesoort Canardia garonnensis. De geslachtsnaam is afgeleid van het Frans canard, "eend", en verwijst naar het feit dat de hadrosauroïden ook wel "eendensnaveldinosauriërs" genoemd werden. De soortaanduiding verwijst naar de herkomst uit het departement Haute-Garonne.
Het holotype, MDE-Ma3–16, is gevonden in een laag van de Marnes d’Auzas-foramatie die dateert uit het laatste Maastrichtien, ongeveer zesenzestig miljoen jaar oud. Het bestaat uit een rechterbovenskaaksbeen. Verschillende andere botten zijn aan de soort toegewezen: MDE-Ma3–12 een stuk van een rechterschouderblad; MDE-Ma3–15, een linkerbovenkaaksbeen; MDE-Ma3–17, een linkerquadratum; MDE-Ma3–18, een rechterprefrontale; MDE-Ma3–19, een linkersurangulare; MDE-Ma3–20, een linkeropperarmbeen; MDE-Ma3–21, een stuk rechterschouderblad; MDE-Ma3–23, een stuk rechterschaambeen; MDE-Ma3–24, een linkerborstbeen; MDE-Ma3–25, een tandkroon uit de onderkaak; MDE-Ma3–26, een stuk tandenbatterij uit de rechteronderkaak; MDE-Ma3– 28, een articulare; MDE-Ma3–29, een rechterprefrontale; en MDEMa3–30, een rechterpterygoïde. Deze vondsten behoren tot de collectie van het Musée des Dinosaures d’Espéraza. Ze vertegenwoordigen minsten twee individuen. Al het materiaal is afkomstig van onvolwassen dieren. Verder is ook REP-LCR k6-001 toegewezen, het stuk de privécollectie van Dominique Téodori. Dit is hoogst uitzonderlijk daar de meeste paleontologen geen fossielen formeel beschrijven waartoe de toegang niet gegarandeerd kan worden aan andere onderzoekers zodat hun bevindingen getoetst kunnen worden.
Beschrijving
[bewerken | brontekst bewerken]Grootte en onderscheidende kenmerken
[bewerken | brontekst bewerken]Alle bekende fossielen van Canardia behoren aan onvolgroeide dieren. Het grootste bovenkaaksbeen, MDE-Ma3–16, is 169 millimeter lang, wat wijst op een lichaamslengte van ruwweg vijf meter.
De beschrijvers wisten twee onderscheidende kenmerken vast te stellen waarin Canardia verschilt van haar zustersoort Aralosaurus. Het bovenkaaksbeen heeft een intern verhoogd beenplateau, voor het contact met het ectopterygoïde, dat min of meer horizontaal loopt. Het prefrontale heeft een beenrichel aan de binnenste bovenzijde gecombineerd met een dunne afhangende voorste tak. Deze twee eigenschappen zijn symplesiomorfieën met de Lambeosaurinae, dus oorspronkelijk voor deze groep, en daarmee geen autapomorfieën, unieke afgeleide eigenschappen, van Canardia. Verder is er nog een eigenschap die alleen gedeeld wordt met Aralosaurus: de snuit is verbreed met een beenplateau op het bovenkaaksbeen dat boven de afhangende voorkant oprijst. Canardia heeft dus helemaal geen bekende autapomorfieën en de geldigheid van het taxon is slechts gebaseerd op de unieke combinatie van de drie genoemde kenmerken.
Skelet
[bewerken | brontekst bewerken]De snuit van Canardia moet vrij bol en breed geweest zijn, zoals blijkt uit de opvallende beenrichel op de voorste bovenhoek van het bovenkaaksbeen. Bij de meeste lambeosaurinen is deze zone puntig en nauw in zijaanzicht. Achter de richel heeft het bovenkaaksbeen een lang en hoog gelegen driehoekig raakvlak met de voorste tak van het jukbeen. De beenrichel op het interne beenplateau voor het contact met het ectopterygoïde eindigt vooraan ter hoogte van de basis van dit raakvlak. De tandeloze bovensnavel hing af en de voorste tak van het bovenkaaksbeen maakt daartoe al een hoek van 22° met de lange as van het hoofdlichaam.
Het prefrontale maakt de halvemaanvormige scherpe bovenrand van de oogkas uit. Op het prefrontale loopt aan de binnenzijde van de bovenkant een lengterichel, een kenmerk dat bij alle hadrosauriden voorkomt met uitzondering van Aralosaurus. Bij Canardia is de richel wel zeer laag; dit kan echter samenhangen met de jonge leeftijd. Aan de buitenkant van de richel bevindt zich een lengtegroeve met daarin vier ovale foramina. Vóór de richel is binnenzijde ondiep uitgehold; dit facet is door een scherpe rand gescheiden van de onderkant van de voorste afhangende tak; het ondervlak staat hier haaks op het zijvlak. De afhangende tak is nauw in zijaanzicht, in tegenstelling tot de hoge tak bij Aralosaurus. Bij het postorbitale is de voorste tak van boven naar beneden afgeplat, de onderste tak overdwars. Bij de binnenkant is achteraan een rechthoekig vlak ingesprongen; in het midden van de naar onderen vernauwende gekromde beenrichel die zo ontstaat, is een ronde uitholling zichtbaar, het gewrichtscontact met het laterosfenoïde van de hersenpan.
Fylogenie
[bewerken | brontekst bewerken]
Canardia is in 2013 zeer basaal in de Lambeosaurinae geplaatst, meer bijzonder in een nieuwe clade Aralosaurini. Daarbinnen zou zij volgens een cladistische analyse de zustersoort zijn van Aralosaurus. Het late voorkomen van Canardia zou een bewijs zijn voor het koloniseren van de Europese Archipel door lambeosaurinen uit Azië.
Het volgende cladogram geeft de positie van Canardia in de stamboom volgens de analyse uit 2013.
| Lambeosaurinae |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Literatuur
- Gheerbrant, E., Abrial, C., Cappeta, H. (1997). Nouveaux sites à microvertébrés continentaux du Crétacé supérieur des Petites Pyrénées (Haute-Garonne et Ariège, France). Geobios 30 (1): 257-269
- Laurent, Y. (2003). Les faunes de vertébrés continentaux du Maastrichtien supérieur d’Europe: systematique et biodiversité. Strata 41: 1-81
- Bilotte, M., Laurent, Y., Téodori, D., 2010, "Restes d’Hadrosaure dans le Crétacé terminal marin de Larcan (Petites Pyrénées, Haute-Garonne, France)", Carnets de Géologie Note brève 2010/02 (CG2010 L02): 1-10
- Prieto-Márquez, A., Dalla Vecchia, F.M., Gaete, R., Galobart, À. (2013). Diversity, Relationships, and Biogeography of the Lambeosaurine Dinosaurs from the European Archipelago, with Description of the New Aralosaurin Canardia garonnensis. PLOS ONE 8 (7): e69835. DOI:10.1371/journal.pone.0069835.