Chakisaurus
Chakisaurus is een geslacht van plantenetende ornithischische dinosauriërs, behorende tot de Euornithopoda, dat tijdens het late Krijt leefde in het gebied van het huidige Argentinië. De enige benoemde soort is Chakisaurus nekul.
Naamgeving
[bewerken | brontekst bewerken]In het Pueblo Blanco Natural Reserve, in Río Negro, werden skeletten gevonden van een kleine euornithopode, nabij het Ezequiel Ramos-Mexía-meer. Het bleek om een nieuwe soort te gaan.
In 2024 werd de typesoort Chakisaurus nekul benoemd en beschreven door Rodrigo Alvarez Nogueira, Sebastián Rozadilla; Federico Lisandro Agnolín, Jordi Alexis Garcia Marsà, Matias Javier Motta en Fernando Emilio Novas. De geslachtsnaam is afgeleid van het Tehuelche chaki, dat "oudere guanaco" betekent. De soortaanduiding betekent "snel" in het Mapudungun, een verwijzing naar de aanpassingen aan een rennende levenswijze. Het is de tiende basale euornithopode die uit Zuid-Amerika benoemd is.
Het holotype MPCA Pv 816 is gevonden in de Huinculformatie die dateert uit het Cenomanien-Turonien. Het bestaat uit een skelet zonder schedel. Bewaard zijn gebleven drie stukken ruggenwervel, een gedeeltelijk heiligbeen, twaalf staartwervels, een chevron, een linkerdijbeen. een linkerkuitbeen, een rechterscheenbeen, een rechterhielbeen en twee kootjes van de vierde teen.
Drie paratypen werden aangewezen, op een halve kilometer afstand van het holotype gevonden. MPCA Pv 822 is een jong dier en bestaat uit vijf ruggenwervels, een linkeropperarmbeen, en de onderzijden van beide dijbeenderen. MPCA Pv 823 is een tweede jong dier, slechts bestaande uit het bovenste uiteinde van een rechterellepijp. MPCA Pv 813 bestaat uit acht ruggenwervels, twee stukken rib, twee chevrons, de onderzijde van een rechterellepijp, een kootje van een vierde teen, en een tweede of vierde teenklauw. Specimen MPCN Pv 846 werd toegewezen, een wellicht vierde halswervel.
Beschrijving
[bewerken | brontekst bewerken]Chakisaurus is een relatief kleine soort, anderhalve meter lang.
Een onderscheidend kenmerk is de protone neergaande buiging van de staartbasis. Dit kan een aanpassing zijn, ook bekend van sommige Titanosauria, voor een krachtige musculus caudofemoralis longus, een retractorspier die het dijbeen aan de vierde trochanter naar achter trekt. Dat lijkt bevestigd te worden door de lange doornuitsteeksels en zijuitsteeksels van de voorste staartwervels die gedeeld worden met sommige kleine Theropoda.
Het opperarmbeen toont geen aanpassingen om gewicht te dragen. Een viervoetige gang zoals bij sommige meer afgeleide directe verwanten is aangetroffen, lijkt daarom door deze apart te zijn verworven in een proces van parallelle evolutie met de Hadrosauroidea.
Fylogenie
[bewerken | brontekst bewerken]Chakisaurus werd binnen de Dryomorpha in de Elasmaria geplaatst, in een polytomie of "kam" met vele verwanten.
Het volgende kladogram toont de positie van Chakisaurus in de evolutionaire stamboom volgens het benoemende artikel.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Literatuur
[bewerken | brontekst bewerken]- Nogueira, Rodrigo Alvarez; Rozadilla, Sebastián; Agnolín, Federico L.; Garcia Marsà, Jordi A.; Motta, Matias J. & Novas, Fernando E. 2024. "A new ornithopod from the Upper Cretaceous (Huincul Formation) of Northwestern Patagonia, Argentina. Implications on elasmarian postcranial anatomy". Cretaceous Research: 105874. DOI:10.1016/j.cretres.2024.105874