Petrus Serrarius

Titelpagina van Petrus Serrarius: Goddelycke aandachten ofte vlammende begeerten, Amsterdam, Salomon Savrij, 1653. De voorstelling is een voorbeeld van katholieke symboliek die laat zien dat Gods liefde (amor divinus) van bovenaf in een reusachtig brandend hart wordt gegoten. Het is een vertaling in het Nederlands van Herman Hugo: Pia Desideria (Goddelijke meditaties).[1]
Vermelding van "Pieter Serrurier" en zijn dochter "Judith Serrurier" in een akte van de Amsterdamse notaris Pondt, 8 september 1662.
Vermelding van "Pieter Serrurier" in de nalatenschap van zijn dochter Judith door de Amsterdamse notaris Jacob Pont, 15 november 1662.
Pieter Serrurier: Notarieel Archief Amsterdam. Inventaris van de erfenis van zijn overleden dochter Judith door de Amsterdamse notaris Jacob Pont, 15 november 1662. Vermelding van Louis en Joseph Serrurier, executeurs.
Jacob van Meurs: Samuel Maresius (Samuel Des Marets of Desmarets, Oisemont, 1599 - Groningen, 1673), co-auteur en tegenstander van Serrarius.
Ernestine G.E. van der Wall: De mystieke chiliast Petrus Serrarius (1660-1669) en zijn wereld, Leiden, 1987, dissertatie Universiteit Leiden.

Petrus Serrarius (Pieter Serrurier, Peter Serrarius, Pierre Serrurier, Pieter Serrarius, Petro Serario, Petrus Serarius; 1600, Londen - begraven op 1 oktober 1669,[2] Amsterdam) was een chiliast, theoloog, schrijver en rijk koopman, die zich in 1630 in Amsterdam vestigde en daar tot zijn dood werkzaam was. Hij werd geboren "in een welvarende Waalse koopmansfamilie Serrurier in Londen"[3] en werd de "deken van de dissidente chiliastische theologen in Amsterdam" genoemd.[4]

Serrurier studeerde van 1617 tot 1619 aan Christ Church in Oxford, en van 1620 tot 1623 aan de Waalse universiteit in Leiden.[5] Deze Franstalige opleiding maakte deel uit van de aanvankelijke Universiteit Leiden. Daar ontmoette Serrarius de Schotse latere calvinistische predikant, schrijver en pamflettist John Dury, met wie hij tot zijn eigen dood in 1669 nauw verbonden bleef.[6] In zijn Amsterdamse periode publiceerde Serrarius in het Nederlands, Frans, Engels en Latijn over theologische, joodse en astronomische onderwerpen.

Kring

[bewerken | brontekst bewerken]

In Amsterdam verkeerde hij enerzijds met de collegianten als Adam Boreel en Galenus Abrahamsz, en anderzijds met de Portugese joden die zich daar vestigden of geboren waren, onder meer Menasseh ben Israel en Benedictus de Spinoza.[7] Hij was correspondent van Samuel Hartlib.[8] Zijn betrokkenheid bij joden en het jodendom bracht hem tot de studie van Kabbalah en Gematria. Later werd hij aanhanger van Sabbatai Zevi, die zich als de Messias beschouwde.[9]

Vriendschap met Spinoza

[bewerken | brontekst bewerken]

Nadler noemt Serrarius vaak in zijn biografie van Spinoza.[10] Serrarius was erg belangrijk voor Spinoza omdat Serrarius hem in contact bracht zowel met de Amsterdamse chiliasten en Quakers als met Henry Oldenburg. Serrarius kende Spinoza misschien van de groep van Amsterdamse collegianten en had hem mogelijk in contact gebracht met de Quaker Ames.[11] Oldenburg had misschien van Serrarius gehoord over Spinoza en bezocht Spinoza midden juli 1662 in Rijnsburg, wat tot een sterke vriendschap leidde.[12] Serrarius was met Franciscus van den Enden, de leraar van Spinoza, aanwezig geweest bij chemische proeven van Johannes Glauber in Amsterdam. Misschien was Spinoza daar ook bij.[13]

Oldenburg vroeg Spinoza om hem via Serrarius een exemplaar van diens boek Renati Descartes principia philosophiae, more geometrico demonstrata te sturen. Serrarius trad op als postmeester in Amsterdam en koerier naar Engeland voor Spinoza.[14] Later schreef Oldenburg dat hij van Serrarius had gehoord dat het goed ging met Spinoza en dat die hem niet vergeten was.[15] Toen Spinoza een paar weken in Amsterdam was, sprak hij Serrarius.[16] Oldenburg verwachtte een pakje via Serrarius in Amsterdam, en hoopte dat Spinoza een manuscript met zijn gedachten over de Bijbel zou meesturen.[17] Serrarius verspreidde onder protestanten in Amsterdam de boodschap dat Sjabtai Tsvi de Messias was.[18]

Opvattingen en contacten

[bewerken | brontekst bewerken]

Serrarius publiceerde werken over het Duizendjarig vrederijk.[19] Hij was een van de eerste volgelingen van de Silezische mysticus en chiliast Jacob Boehme in Amsterdam.[20]

Serrarius was zeer geïnteresseerd in de kwestie van de tien verloren stammen van de Israëlieten, en stond op goede voet met de Amsterdamse Quakers,[21]. Verder had hij contact met de Quaker en Nederlandstalige auteur William Ames.[22][23] Hij onderhield een briefwisseling met de Britse doper Henry Jessey.

Controverses

[bewerken | brontekst bewerken]

Aanvankelijk was hij rechtzinnig calvinistisch maar hij verliet zijn kerk voor hij rond 1630 naar Amsterdam kwam. Hij viel de opvattingen van Moses Amyraut aan, die in Du règne de mille ans ou de la Prospérité de l'Église (1654) stelling nam tegen de chiliasten van die tijd. Serrarius antwoordde met Assertion du règne de mille ans (1657). Hij werd op zijn beurt aangevallen door Samuel Maresius (Samuel Des Marets), een leerling van Franciscus Gomarus. Serrarius beriep zich op het werk van Joseph Mede, maar Maresius probeerde dat te weerleggen.[24][25]

Serrarius was een van de felste critici van Lodewijk Meyer na de anonieme publicatie van diens Philosophia S. Scripturae Interpres, Exercitatio paradoxa (Filosofie als uitleg van de Heilige Schrift, een paradoxale oefening) in 1666, die opschudding veroorzaakte in Nederlandse en bredere Europese gereformeerde kringen.[26]

Publicaties

[bewerken | brontekst bewerken]

Onder meer

  • 1653: Goddelycke aandachten ofte vlammende begeerten, Amsterdam Salomon Savrij, 1653. Herdrukt in 1657 door Christoffel Luyken
  • 1657 (fr) als Pierre Serrurier: Assertion Du Règne De Mille Ans, ou de la Prosperité De L'Eglise De Christ en la Terre: Pour servir de Response au Traitté de Monsieur Moyse Amyraut sur ce même suject. Descouverant Le triste Prejugé qui possede aujourd'huy la pluspart des Eglises contre le Regne du Seigneur de toute la Terre, Amsterdam Luycken, 1657.
  • 1658 (en) met John Dury en Henry Jessey: An information concerning the present state of the Jewish nation in Europe and Judea : wherein the footsteps of Providence preparing a way for their conversion to Christ, and for their deliverance from captivity are discovered, London, printed by R.W. for Thomas Brewster, 1658.
  • 1661: Van den waere wegh tot God, Alkmaar: Jacob Pietersz. Moerbeeck, 1661
  • 1662:
    • (en) Een ontwakende waarschuwing voor de hele wereld: door een reis in drie landen, geuit in een kort proefschrift over die fatale en te bewonderen samenstand van alle planeten ..., Amsterdam, 1662. Engelse versie van Van den waere wegh tot God, Amsterdam, onbekende uitgever
    • Naerder bericht, wegens die groote conjunctie ofte t'samenkomste van allen planeten, in the teecken des hemels, ghenaemt de Schutter, te geschieden den 1/11 December anno 1662. Waer-inne uyt de natuer der sake ... bewesen wort, dat de tweede komste J. Christi ... voor handen zy., Amsterdam, Broer en Ian Appelaer, 1662
  • 1663 (latijn): Vox Clamantis in Babylone praeparate viam Domino, i.e. Brevis dissertatio de fatali et admiranda illa planetarum in uno eodemque signo, igneae triplicitatis ultimo, conjunctione. Que ... clare evincitur, illustrem illum Jesu Christi adventum imminere, Amsterdam, Cunrad, 1663
  • 1665:
    • (en) The last letters, to the London-merchants and faithful ministers concerning the further proceedings of the conversion and restauration of the Jews : with most strange and wonderful miracles performed by the holy captain general of the wandring Israelites..., [London] G. Cotton, 1665.
    • (latijn) met Samuel Des Marets (Samuel Maresius): De Judæorum I. Universali Conversione, II. In Patriam Reductione, & III. Cultus Levitivi Restitutione; Ut Et IV. De Antichristi ante finalem Mundi interitum Abolitione, Disputatio Adversus Libellum ..., Amsterdam Cunrad 1665

Literatuur

[bewerken | brontekst bewerken]
  • (en) van den Berg, Johan, Quaker and Chiliast: The Contrary Thoughts of William Ames and Petrus Serrarius in R. Buick Knox (ed.), Reformation, Conformity and Dissent: Essays in Honour of Geoffrey Nuttall, London, Epworth Press, 1977, pp. 180-198.
  • van der Wall, Ernestine G. E., De mystieke chiliast Petrus Serrarius (1600-1669) en zijn wereld, Leiden 1987.
  • (en) van der Wall, Ernestine G. E., The Amsterdam Millenarian Petrus Serrarius (1600-1669) and the Anglo-Dutch Circle of Philo-Judaists, in J. van den Berg en E.G.E. van der Wall, eds., Jewish-Christian Relations in the Seventeenth Century, Leiden: Kluwer, 1988, pp. 73–94. openaccess.leidenuniv.nl met pdf The Amsterdam Millenarian Petrus Serrarius (1600- 1669) and the Anglo-Dutch Circle of Philo-Judaists. Geraadpleegd op 19 juni 2020.


  • Lodewijk Meijer: Philosophia S. Scripturae interpres, 1674, gepubliceerd samen met Spinoza's Tractatus theologico-politicus. Serrarius bestreed Meijers boek fel.
    Lodewijk Meijer: Philosophia S. Scripturae interpres, 1674, gepubliceerd samen met Spinoza's Tractatus theologico-politicus. Serrarius bestreed Meijers boek fel.
  • Carolus Allard (1648-1709): Waalse Kerk (Amsterdam), gravure, 1675-1708. Hier werd Serrarius op 1 oktober 1669 begraven.
    Carolus Allard (1648-1709): Waalse Kerk (Amsterdam), gravure, 1675-1708. Hier werd Serrarius op 1 oktober 1669 begraven.
  • Waalse Kerk, Amsterdam, met modern interieur.
    Waalse Kerk, Amsterdam, met modern interieur.
[bewerken | brontekst bewerken]
Zie de categorie Petrus Serrarius van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.