Abraham Kulwieć
 Pomnik Abrahama Kulwiecia w Janowie nad Wilią | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
Abraham Kulwieć, lit. Abraomas Kulvietis, łac. Abraham Culvensis; znany także jako Abraham Kulwiec, Abraham Kulwietz, Abraham Kulvietis (ur. ok. 1509 w Kulwie, zm. 19 lipca 1545[1] tamże) – litewski[2] działacz reformacji, propagator luteranizmu, prawnik i teolog.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Dzieciństwo i wykształcenie
[edytuj | edytuj kod]Urodził się w znanej i zamożnej litewskiej rodzinie szlacheckiej. W latach 1528–1537 studiował na uniwersytecie w Krakowie. Zainteresowany ideami humanizmu, udał się na dalsze studia do Leuven (Niderlandy), gdzie uległ wpływowi Erazma z Rotterdamu. Przekonany o konieczności zreformowania chrześcijaństwa, wyjechał na studia do Wittenbergi, gdzie wykładali Marcin Luter i Filip Melanchton. Następnie w 1536 wyjechał do Lipska i Sieny, gdzie w 1537 otrzymał stopień doktora prawa.
Działalność
[edytuj | edytuj kod]W 1538 wrócił na Litwę, gdzie zaczął poprzez publiczne odczyty w Wilnie rozpowszechniać reformację luterańską. Około 1540 wybudował w Wilnie szkołę, do której uczęszczało 60 uczniów. Z powodu szerzenia wiary ewangelickiej był szykanowany i w końcu w 1542 zmuszony do zamknięcia placówki[3] oraz wyjazdu do Prus Książęcych. W Królewcu został prywatnym nauczycielem księcia.
Był jednym z założycieli Uniwersytetu Albrechta w Królewcu, gdzie w 1544 jako pierwszy otrzymał katedrę języków: hebrajskiego i greckiego. Paul Speratus opisuje go jako cenionego wykładowcę i szanowanego członka Kościoła Pruskiego. Za radą Speratusa Kulwieć jako pierwszy przetłumaczył na język litewski katechizm luterański (wydrukowany w 1547 w Królewcu) oraz pieśni religijne. Napisał w języku łacińskim dzieło Confessio fidei Abr. Culvensis (Wyznanie wiary Abr. Kulwiecia) (1543).
Ostatnie lata i śmierć
[edytuj | edytuj kod]W 1546 Kulwieć dowiedział się o ciężkiej chorobie matki i książę pruski Albrecht Hohenzollern, za pośrednictwem swojego wuja – króla Polski Zygmunta I – uzyskał dla niego glejt wjazdowy na Litwę. Kulwieć wyjechał tam już jako chory człowiek i zmarł wkrótce po przybyciu do rodzinnej Kulwy. Ten zgon wywołał falę plotek o otruciu Kulwiecia przez jego wrogów.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Henryk Barycz, Kulwieć Abraham, [w:] Polski Słownik Biograficzny, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wyd. Polskiej Akademii Nauk, Wrocław-Warszawa-Kraków, s. 165–167., 1971.
- ↑ Michał Baliński: Dawna Akademia Wileńska. Próba jéj historyi od założenia w roku 1579 do ostatecznego jéj przekształcenia w roku 1803, s. 28.
- ↑ Tomas Venclova, Wilno: przewodnik, Wyd. 2, Vilnius: R. Paknio leidykla, 2002, s. 21, ISBN 978-9986-830-47-4 [dostęp 2024-06-18].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Th. Wotschke. A. C. (Altpreuß. Monatsschrift 42, 1905, 153-252).
- Ed. Kneifel. Die Pastoren der Ev.-Augsb. Kirche in Polen, o. J. 213.
- Vaclovas Biržiška, „Abraham Kulvietis, The First Lithuanian Humanist”, in Contributions of Baltic University Pinneberg, No. 47 (1947): 11.
- Sławomir Augusiewicz, Janusz Jasiński, Tadeusz Oracki, Wybitni Polacy w Królewcu. XV-XX wiek, Olsztyn: Littera, 2005, ISBN 83-89775-03-4, OCLC 69292074.