Antoni Laubitz

Sukcesja apostolska
Data konsekracji	18 stycznia 1925
Konsekrator	Edmund Dalbor
Współkonsekratorzy	Piotr Mańkowski; Stanisław Kostka Łukomski
Współkonsekrowani biskupi
Arkadiusz Lisiecki	24 października 1926
Walenty Dymek	26 maja 1929
Stanisław Adamski	26 października 1930

Antoni Laubitz
	Biskup tytularny Jassy
Kraj działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	7 czerwca 1861 ; Pakość
Data i miejsce śmierci	17 maja 1939 ; Gniezno
	Biskup pomocniczy gnieźnieński
Okres sprawowania	1925–1939
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Prezbiterat	11 marca 1888
Nominacja biskupia	8 listopada 1924
Sakra biskupia	18 stycznia 1925
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Antoni Laubitz (ur. 7 czerwca 1861 w Pakości, zm. 17 maja 1939 w Gnieźnie^[1]) – polski duchowny rzymskokatolicki, działacz społeczny, biskup pomocniczy gnieźnieński w latach 1925–1939.

Życiorys

Nauki pobierał w Inowrocławiu, Trzemesznie oraz w Poznaniu, gdzie w Gimnazjum św. Marii Magdaleny zaprzyjaźnił się z Janem Kasprowiczem. Studia teologiczne odbył na Królewskim Bawarskim Uniwersytecie im. Juliusza Maksymiliana w Würzburgu (1884–1887) i w seminarium duchownym w Gnieźnie (1887–1888).

Święcenia kapłańskie przyjął w marcu 1888 w Poznaniu z rąk arcybiskupa Juliusza Dindera. Następnie objął obowiązki wikariusza w parafii farnej św. Mikołaja w Inowrocławiu oraz nauczyciela religii w tamtejszym gimnazjum. W 1895 został administratorem parafii św. Mikołaja, a cztery lata później proboszczem parafii Imienia Panny Maryi, wówczas jedynym w mieście. W Inowrocławiu założył ochronkę parafialną. Jego staraniom przypisuje się też powstanie m.in. przytułku dla starców i kalek oraz żłobka. W 900. rocznicę męczeństwa św. Wojciecha za jego sprawą wzniesiono pomnik patrona Polski. Z jego inicjatywy w Inowrocławiu odbudowano zniszczony przez pożar z 1834 romański kościół Imienia Najświętszej Maryi Panny, wzniesiono kościół Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny i kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa, a także przebudowano farę.

W 1906 wystąpił w obronie uczestników strajku szkolnego przeciwko polityce germanizacyjnej zaborcy. Wydatnie przyczynił się do powstania i rozwoju ukazującego się w latach 1893–1939 „Dziennika Kujawskiego” pod redakcją Józefa Chociszewskiego. W latach 1906–1909 i 1916–1922 pełnił funkcję prezesa rady nadzorczej Banku Ludowego w Inowrocławiu. Był założycielem, protektorem lub działaczem szeregu stowarzyszeń: Związku Kapłanów „Unitas” (1907), gdzie współpracował z ks. Stanisławem Adamskim, Towarzystwa Młodzieży Katolickiej św. Stanisława Kostki (1898), Towarzystwa Robotników Katolickich, Towarzystwa Rolniczego Inowrocławsko-Strzelińskiego (wraz z ks. Piotrem Wawrzyniakiem), Towarzystwa Upiększania Miasta (organizacji zawodowej pracujących kobiet).

W latach 1910–1913 stał na czele Kółka Rolniczego, zaangażował się także w rozwój chłopskiego ruchu spółdzielczego, m.in. zakładając Spółdzielnię „Rolnik”. Prowadził działalność oświatową wśród włościan. Potępiał prowadzoną przez władze pruskie politykę wysiedleń i wywłaszczania polskiego chłopstwa.

Około 1915 Laubitz zaangażował się w konspirację niepodległościową, zostając członkiem Koła Towarzyskiego, a następnie Tajnego Międzypartyjnego Komitetu Obywatelskiego, który pod nazwą Komitetu Obywatelskiego ujawnił się 10 listopada 1918. Duchowny znalazł się w składzie Powiatowej Rady Ludowej, której pierwsze posiedzenie miało miejsce 27 listopada 1918.

W czasie powstania wielkopolskiego był zwolennikiem pertraktacji z Niemcami w sprawie opuszczenia miasta przez władze i wojska zaborcze. Po ustaniu walk został delegatem Centralnego Komitetu Obywatelskiego do spraw organizacji polskiego szkolnictwa w powiecie inowrocławskim, mogileńskim i strzeleńskim.

Rok 1920 przyniósł nominację na proboszcza parafii archikatedralnej w Gnieźnie i prepozyta kapituły metropolitalnej. W tym samym roku z woli prymasa Edmunda Dalbora Laubitz został wikariuszem generalnym archidiecezji gnieźnieńskiej, którą to funkcję zgodnie z prawem kanonicznym sprawował do momentu objęcia urzędu przez nowego biskupa ordynariusza.

W 1924 papież Pius XI mianował go biskupem pomocniczym archidiecezji gnieźnieńskiej i biskupem tytularnym Jassy. W 1926 wybrano go na wikariusza kapitulnego. W październiku tego roku decyzją prymasa Augusta Hlonda powrócił do obowiązków wikariusza generalnego.

W połowie lat 20. zaangażował się w przedsięwzięcie budowy pomnika Bolesława Chrobrego na Wzgórzu Lecha, który został odsłonięty w 1929 przez prezydenta Ignacego Mościckiego^[2]. W pierwszej połowie lat 30. XX w. doprowadził także do renowacji bazyliki prymasowskiej i konserwacji księgozbioru biblioteki katedralnej. Dzięki wysiłkom Laubitza przeprowadzono rozbudowę gmachu seminarium duchownego (1927) oraz prace remontowe w kościele św. Jerzego. W 1933 hierarcha przystąpił do organizacji muzeum archidiecezjalnego, projekt ten ostatecznie zrealizowano w 1939. Kolejne przedsięwzięcia, którym patronował Laubitz, to remont pałacu arcybiskupiego, budowa domu rekolekcyjnego dla świeckich, ośrodka dla księży emerytów, nowego alumnatu w Trzemesznie, konwiktu w Wągrowcu i w Gnieźnie.

Podczas prac na Wzgórzu Lecha Laubitz natknął się na fragmenty wału grodowego, charakterystycznego dla budowli wczesnopolańskich i inne ślady kultury materialnej, m.in. przedchrześcijańskie urny pogrzebowe, co zapoczątkowało intensywne badania archeologiczne w rejonie katedry.

Laubitz, podobnie jak w okresie inowrocławskim, dużą wagę przywiązywał do działalności dobroczynnej. Patronował rozbudowie struktur Caritasu. W 1938 sfinansował powstanie tzw. kolonii tanich mieszkań dla gnieźnieńskich bezrobotnych (osiedle Róża). Władze Gniezna w uznaniu zasług hierarchy w marcu 1939 podjęły decyzję o przemianowaniu ul. Szpitalnej na ul. Laubitza (dziś ul. Jana Pawła II). Laubitz był honorowym obywatelem Inowrocławia i rodzinnej Pakości.

Zmarł wiosną 1939. Został pochowany w kaplicy Potockiego gnieźnieńskiej archikatedry. Wkrótce potem w siedzibie Rady Miejskiej w Gnieźnie została odsłonięta plakieta przedstawiająca biskupa, wykonana tuż przed jego śmiercią^[3].

Odznaczenia

W 1938 prezydent RP Ignacy Mościcki nadał mu Wielką Wstęgę Orderu Odrodzenia Polski^[4]. W 1927 ten sam prezydent przyznał mu Krzyż Komandorski tego samego orderu^[5].

Przypisy

↑ Zmarł śp. Ks. Antoni Laubitz. „Przewodnik Katolicki”. Nr 22. Rok 45, s. 5, 1939-05-28. [dostęp 2014-12-22].
↑ Uroczystości Chrobrowskie w Gnieźnie. „Lech”. Nr123. Rok 31, s. 1–2, 1929-06-01. [dostęp 2014-12-22].
↑ Ku czci ś.p. biskupa Laubitza. „Światowid”. Nr 23, s. 6, 4 czerwca 1939.
↑ M.P. z 1938 r. nr 58, poz. 64 „za wybitne zasługi na polu pracy społecznej”.
↑ M.P. z 1927 r. nr 258, po. 707 „za długoletnią i owocną pracę na polu narodowo-społecznem i filantropijnem”.

Bibliografia

Nitecki P., Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965–1999, Warszawa 2000.
Scholtz E., Szczepaniak M., Gnieźnianina żywot codzienny. Od rozbiorów do wybuchu II wojny światowej, Gniezno 2002.
Śmigiel K., Biskup Antoni Laubitz 1861–1939, Gniezno 1994.

Linki zewnętrzne

Życiorys Antoniego Laubitza na stronie inowroclaw.info.pl (arch.). [dostęp 2012-01-01].
Antoni Laubitz [online], catholic-hierarchy.org [dostęp 2012-01-01] (ang.).
Publikacje Antoniego Laubitza w bibliotece Polona. [dostęp 2022-02-03].

[1] Zmarł śp. Ks. Antoni Laubitz. „Przewodnik Katolicki”. Nr 22. Rok 45, s. 5, 1939-05-28. [dostęp 2014-12-22].

[2] Uroczystości Chrobrowskie w Gnieźnie. „Lech”. Nr123. Rok 31, s. 1–2, 1929-06-01. [dostęp 2014-12-22].

[3] Ku czci ś.p. biskupa Laubitza. „Światowid”. Nr 23, s. 6, 4 czerwca 1939.

[4] M.P. z 1938 r. nr 58, poz. 64 „za wybitne zasługi na polu pracy społecznej”.

[5] M.P. z 1927 r. nr 258, po. 707 „za długoletnią i owocną pracę na polu narodowo-społecznem i filantropijnem”.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]