Austroposeidon
| Bandeira et al., 2016 | |||
| Okres istnienia: kampan–mastrycht | |||
 Kręg szyjny 13 | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| (bez rangi) | Titanosauria | ||
| Rodzaj |
Austroposeidon | ||
| Gatunki | |||
| |||
Austroposeidon – rodzaj wymarłego dinozaura, zauropoda z kladu Titanosauria.
Skamieniałości olbrzymiego dinozaura znaleziono w Brazylii, na południowym wschodzie kraju, w południowo-zachodnim stanie São Paulo, na przedmieściach Presidente Prudente, przy drodze Raposo Tavares blisko Assis Chateaubriand. Zebrane zostały przez Llewellyna Ivora Price’a w 1953, przechodząc później pod opiekę Museu de Ciências da Terra. Pod względem geologicznym miejsce ich znalezienia leżało w Basenie Paraná, wśród skał grupy Bauru tworzących formację Presidente Prudente, powstałą w epoce kredy późnej, w kampanie-mastrychcie, znaną ze znalezisk: żółwi, Crocodyliformes, ryb i łuskonośnych. Znalezione tam szczątki obejmują pozostałości kręgosłupa, w tym przynajmniej dwa dystalne kręgi odcinka szyjnego, następujący po nim kręg Th1 oraz niekompletne szczątki kręgów grzbietu w liczbie siedmiu i jednego krzyżowego. W rezultacie wszystkie cechy diagnostyczne dotyczą szczegółów anatomii wyrostków kręgów i ich blaszek, niemniej pozwoliły one na opisanie nowego rodzaju dinozaura. Holotyp oznakowano MCT 1628-R. Kamila L.N. Bandeira, Felipe Medeiros Simbras, Elaine Batista Machado, Diogenes de Almeida Campos, Gustavo R. Oliveira i Alexander W. A. Kellner wybrali dla niego nazwę Austroposeidon. Pierwszy człon tej nazwy austro oznacza południowy, odnosząc się do Ameryki Południowej, natomiast drugi jej człon poseidon nawiązuje do Posejdona, bóstwa z mitologii greckiej odpowiadającego za wywoływanie trzęsień ziemi. W rodzaju umieścili pojedynczy gatunek Austroposeidon magnificus. Jego epitet gatunkowy oznacza po łacinie wielki, majestatyczny i wskazuje na olbrzymie rozmiary zwierzęcia. Jego długość oszacowano bowiem na około 25 m[1].
Zwierzę zostało zaliczone do tytanozaurów, zróżnicowanej grupy zauropodów znanych przede wszystkim, choć nie tylko, z kontynentów Gondwany. Czyni to nowy rodzaj dziesiątym przedstawicielem tytanozaurów odnalezionym w Brazylii, po wczesnokredowym Tapuiasaurus i odkrytych w skałach tej samej grupy Adamantisaurus, „Aeolosaurus”, Baurutitan, Brasilotitan, Gondwanatitan, Maxakalisaurus, Trigonosaurus i Uberabatitan. Udało się również przeprowadzić analizę filogenetyczną. W jej wyniku udało się stwierdzić, że Austroposeidon stanowi grupę siostrzaną Lognkosauria[1].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Skamieniałości tytanozaurów, zróżnicowanej grupy zaurpodów[2], znajdywano licznie w XX i XXI wieku, zwłaszcza w Ameryce Południowej[1], szczególnie na terenie Argentyny (Futalognkosaurus[3]) i Brazylii (Adamantisaurus[4], Antarctosaurus[5], Baurutitan[6], Brasilotitan[7], Gondwanatitan[8], Tapuiasaurus[9]).
Kolejnego brazylijskiego tytanozaura opisano jednak na podstawie szczątków znalezionych jeszcze dużo wcześniej przed opisaniem większości z powyższych rodzajów. W 1953 Llewellyn Ivor Price dokonał odkrycia na południowym wschodzie kraju, w południowo-zachodnim stanie São Paulo, na przedmieściach Presidente Prudente, przy drodze Raposo Tavares blisko Assis Chateaubriand. Znalezisko obejmowało pozostałości kręgosłupa, w tym przynajmniej dwa dystalne kręgi odcinka szyjnego, następujący po nim kręg Th1 oraz niekompletne szczątki kręgów grzbietu w liczbie siedmiu i jednego krzyżowego. Weszły one potem w skład zbiorów Museu de Ciências da Terra (Muzeum Nauki o Ziemi). Nie było to pierwsze odkrycie paleontologiczne w tym miejscu. Wcześniej znajdywano tam Crocodyliformes, łuskonośne (np. jaszczurkę Brasiliguana[10]), żółwie i ryby[1].
Nowy rodzaj opisany został jednakże dopiero w 2016. Kamila L. N. Bandeira, Felipe Medeiros Simbras, Elaine Batista Machado, Diogenes de Almeida Campos, Gustavo R. Oliveira i Alexander W. A. Kellner kreowali nowy rodzaj w pracy zatytułowanej A new giant Titanosauria (Dinosauria: Sauropoda) from the Late Cretaceous Bauru Group, Brazil („Nowy ogromny Titanosauria «Dinosauria: Sauropoda» z późnokredowej grupy Baury, Brazylia”) wydanej w PLoS ONE. Czyni to go dziesiątym rodzajem tytanozaurów odnalezionym w Brazylii, po wczesnokredowym Tapuiasaurus i odkrytych w skałach tej samej grupy Adamantisaurus, „Aeolosaurus”, Baurutitan, Brasilotitan, Gondwanatitan, Maxakalisaurus, Trigonosaurus i Uberabatitan[1].
Budowa
[edytuj | edytuj kod]
Znane szczegóły budowy Austroposeidon dotyczą głównie szczegółów anatomii jego kręgów. Kręgi szyjne i grzbietowe są pneumatyczne[1].
Opistoceliczne i spłaszczone grzbietowo-brzusznie krótkie tylne kręgi szyjne mają wysokie wyrostki kolczyste. Cechują się też trójkątnymi dołami centro-postzygofyzalnymi (centropostzygapophyseal fossae) wokół kanału kręgowego. Cv13 ma wysoki wyrostek kolczysty, wyższy niż u wielu innych tytanozaurów, np. alamozaura czy Trigonosaurus. Kolumnowate blaszki centro-postzygofyzalne ostatniego, trzynastego kręgu szyjnego uznano za autapormofię rodzaju, podobnie jak rozwidloną tylną blaszkę centro-diapofyzalną. Na powierzchni brzusznej tego kręgu widnieje grzebień przyśrodkowy. Pleurocel od dołów centro-diapofyzalnych (centrodiapophyseal fossa) odgranicza blaszka nadpleurocelowa (suprapleurocoel lamina). Żebra szyjne badacze opisują jako krótkie, acz potężnie zbudowane, z krótkim i spłaszczonym bocznie wyrostkiem przednim, o głowie przypominającej występującą u isizaura, lepiej zbudowaną niż u większości Titanosuaria[1].
Pierwszy kręg grzbietowy, o skróconym w osi przednio-tylnej łuku jak u isizaura czy Futalognkosaurus i o wyrostku kolczystym pionowym jak u Dreadnoughtus czy argentynozaura, przemieszczonym do przodu bardziej niż u większości tytanozaurów, ma wyrostki stawowe boczne przemieszczone w kierunku boczno-brzusznym jak u Mendozasaurus i zygapofyzy o szerokiej, bocznie skierowanej powierzchni stawowej, i mocne wyrostki stawowe tylne (postzygapofyzy). Z kolei blaszki centro-diapofyzalne pierwszego kręgu grzbietowego skręcają w kierunku brzuszno-bocznym, sięgając grzbietowego brzegu trzonu kręgu. Jest to trzecia cecha uznana za autapomorfię Austroposeidon. Proksymalne kręgi grzbietowe mają dobrze rozwinięte blaszki przedkolcowe i spino-diapofyzalne, diapofyzy zaś poszerzone w kierunku przednio-tylnym, nieco nachylone w kierunku brzuszno-bocznym. Nie występuje staw hyposphene-hypantrum[1].
Blaszki spino-postzygapofyzalne dalszych kręgów grzbietowych w najbardziej wysuniętej do przodu części rozwidlają się. To również autapomorfia rodzaju[1].
Zachowały się też, choć gorzej, pozostałości kręgów i żeber odcinka krzyżowego. Żebra krzyżowe, przyłączone do kręgosłupa szwem kostnym, trójkątne, zakrzywiały się ku górze[1].
Całkowitą długość zwierzęcia oszacowano na 25 m, co w chwili opisu czyni go największym znany dinozaurem z Brazylii[1].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]
Kreatorzy wybrali dla nowego rodzaju nazwę Austroposeidon. Pierwszy człon tej nazwy austro oznacza południowy, odnosząc się do Ameryki Południowej, natomiast drugi jej człon poseidon nawiązuje do Posejdona, bóstwa z mitologii greckiej odpowiadającego za wywoływanie trzęsień ziemi[1], starszego brata Zeusa i władcę oceanów[11]. Wcześniej podobną nazwę odwołującą się do tej samej postaci mitologicznej otrzymał amerykański wczesnokredowy zauropod Sauroposeidon[12]. W rodzaju naukowcy umieścili pojedynczy gatunek Austroposeidon magnificus. Jego epitet gatunkowy oznacza po łacinie wielki, majestatyczny i wskazuje na olbrzymie rozmiary zwierzęcia[1].
Holotyp składający się z pozostałości kręgów i pojedynczego żebra skatalogowano jako MCT 1628-R[1].
Austoposeidon zaliczono do dinozaurów z grupy zauropodów[1]. Ta grupa olbrzymich dinozaurów dzieli się na dwie główne linie: diplodokokształtne i Macronaria. Ta ostatnia obejmuje grupę Titanosauriformes[2], obejmującą brachiozaura i Titanosauria[13], co w praktyce oznacza, że zaliczają się do niej brachiozaury, euhelop i Titanosauria, przy czym te dwa ostatnie tworzą razem klad Somphospondyli[2]. Austoposeidon należał to Titanosauria[1] definiowanych jako Titanosauriformes bliższe saltazaurowi niż brachiozaurowi czy euhelopowi[13], a więc obejmujących Saltasauridae, Nemegtosauridae i Malawisaurus[2].
Celem oceny pozycji Austroposeidon na drzewie rodowym Titanosauria, autorzy przeprowadzili analizę filogenetyczną. W efekcie zaprezentowali następujący kladogram[1]:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Austroposeidon stanowi nań grupę siostrzaną kladu Logncosauria, obejmującego inne ogromne zauropody Mendozasaurus i Futalognkosaurus[1].
Paleoekologia
[edytuj | edytuj kod]Pozostałości zwierzęcia znaleziono w Ameryce Południowej, na terenie dzisiejszej Brazylii. Pod względem geologicznym miejsce ich znalezienia leżało w Basenie Paraná, wśród piaskowców i mułowców grupy Bauru tworzących formację Presidente Prudente, powstałą w epoce kredy późnej, w kampanie-mastrychcie, znaną ze znalezisk żółwi, Crocodyliformes, ryb i łuskonośnych. W skałach tej samej grupy odkryto już wcześniej liczne zauropody Adamantisaurus, „Aeolosaurus”, Baurutitan, Brasilotitan, Gondwanatitan, Maxakalisaurus, Trigonosaurus i Uberabatitan, przy czym z tej samej formacji pochodzą Brasilotitan, Gondwanatitan, oba zaawansowane ewolucyjnie, ale nie dorównujące Austroposeidon rozmiarami[1].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Kamila L.N. Bandeira i inni, A new giant Titanosauria (Dinosauria: Sauropoda) from the Late Cretaceous Bauru Group, Brazil, „PLoS ONE”, 11 (10), 2016, e0163373, DOI: 10.1371/journal.pone.0163373, PMID: 27706250, PMCID: PMC5051738 (ang.).
- ↑ a b c d Jeffrey A. Wilson, Sauropod dinosaur phylogeny: critique and cladistic analysis, „Zoological Journal of the Linnean Society”, 136 (2), 2002, s. 215–275, DOI: 10.1046/j.1096-3642.2002.00029.x (ang.).
- ↑ Jorge O. Calvo, Juan D. Porfiri, Bernardo J. González-Riga i Alexander W.A. Kellner, A new Cretaceous terrestrial ecosystem from Gondwana with the description of a new sauropod dinosaur, „Anais da Academia Brasileira de Ciências”, 79 (3), 2007, s. 529–541, DOI: 10.1590/S0001-37652007000300013, PMID: 17768539 (ang.).
- ↑ Rodrigo Miloni Santucci i Reinaldo J. Bertini. A new titanosaur from western São Paulo State, Upper Cretaceous Bauru Group, south-east Brazil. „Palaeontology”. 49 (1), s. 59–66, 2006. DOI: 10.1111/j.1475-4983.2005.00527.x. (ang.).
- ↑ Fahad Moyses Arid, L.D. Vizotto, Antarctosaurus brasiliensis, um novo sauro´podo do Creta´ceo Superior do Sul do Brasil, [w:] XXV Congresso Brasileiro de Paleontologia, Sao Paulo. Sociedade Brasileira de Paleontologia, 1971, s. 297–305 (ang.).
- ↑ Alexander Wilhelm Armin Kellner, Diogenes de Almeida Campos, Maecelo N.F. Trotta. Description of a Titanosaurid Caudal Series from The Bauru Group, Late Cretaceous of Braizl. „Arquivos do Museu Nacional, Rio de Janeiro”. .63, s. 529–564, 2005. ISSN 0365-4508. (ang.).
- ↑ Elaine B. Machado, Leonardo dos S. Avilla, William R. Nava, Diogenes de A. Campos i Alexander W. A. Kellner. A new titanosaur sauropod from the Late Cretaceous of Brazil. „Zootaxa”. 3701 (3), s. 301–321, 2013. DOI: 10.11646/zootaxa.3701.3.1. PMID: 26191585. (ang.).
- ↑ Alexander WA Kellner, SAK de Azevedo, A new sauropod dinosaur (Titanosauria) from the Late Cretaceous of Brazil, [w:] Tomida i inni, National Science Museum Monographs, 1999, s. 111–142 (ang.).
- ↑ Hussam Zaher i inni, A complete skull of an Early Cretaceous sauropod and the evolution of advanced titanosaurians, „PLOS ONE”, 6 (2), 2011, e16663, DOI: 10.1371/journal.pone.0016663, PMID: 21326881, PMCID: PMC3034730 (ang.).
- ↑ William R. Nava, Agustín G. Martinelli, A new squamate lizard from the Upper Cretaceous Adamantina Formation (Bauru Group), São Paulo State, Brazil, „Anais da Academia Brasileira de Ciências”, 83 (1), 2011, s. 291–299, DOI: 10.1590/S0001-37652011000100017 [dostęp 2021-05-22].
- ↑ Pierre Grimal: Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2008, s. 299–300. ISBN 978-83-04-04673-3.
- ↑ Mathew J. Wedel, Richard L. Cifelli, R. Kent Sanders. Sauroposeidon proteles, a new sauropod from the Early Cretaceous of Oklahoma. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 20 (1), s. 109–114, 2000. DOI: 10.1671/0272-4634(2000)020[0109:SPANSF]2.0.CO;2. (ang.).
- ↑ a b Jeffrey A. Wilson, Paul C. Sereno, Early evolution and higher-level phylogeny of sauropod dinosaurs, „Journal of Vertebrate Paleontology”, 18 (S2), 1998, s. 1–79, JSTOR: 3889325 (ang.).
| Infrarzędy dinozaurów | |
|---|---|
| Era dinozaurów | |
| Dyscypliny powiązane |
