Azem Hajdari
| |
| Data i miejsce urodzenia |
11 marca 1963 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
12 września 1998 |
| Przynależność polityczna | |
.svg)
| |
| Odznaczenia | |
 
| |
Azem Shpend Hajdari (ur. 11 marca 1963 w Tropoi, zm. 12 września 1998 w Tiranie[1]) – albański polityk.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Ukończył szkołę średnią w Tropoi, a następnie w 1987 podjął studia filozoficzne na Uniwersytecie Tirańskim[1]. Ukończył je w 1993, a dwa lata później podjął studia prawnicze na tej samej uczelni. W 1996 odbył studia podyplomowe z zakresu bezpieczeństwa i obronności w Garmisch-Partenkirchen[1].
W 1990 jako student filozofii na Uniwersytecie Tirańskim zaangażował się w demonstracje studentów, domagających się usunięcia imienia Envera Hoxhy jako patrona uczelni[2]. Na spotkaniu delegacji protestujących z ówczesnym przywódcą partii komunistycznej – Ramizem Alią to Hajdari przedstawiał postulaty protestujących, w tym postulat przywrócenia pluralizmu politycznego. W grudniu 1990 znalazł się wśród współzałożycieli pierwszej partii opozycyjnej – Demokratycznej Partii Albanii i autorów pierwszego statutu partii[2]. Należał też do grona bliskich współpracowników Salego Berishy, pochodzącego z tego samego regionu. Na I Kongresie partii był jednym z kandydatów do stanowiska przewodniczącego, ale otrzymał zaledwie kilka głosów poparcia[2].
W kampanii przed pierwszymi wielopartyjnymi wyborami parlamentarnymi w 1991 zasłynął z wielu niekonwencjonalnych wypowiedzi – m.in. „Mamy w kraju milion komunistów, milion szpiegów i milion bezrobotnych”. Organ partii komunistycznej – Zëri i Popullit określał go mianem człowieka chorego psychicznie. Od 1991 nieprzerwanie zasiadał w parlamencie, stał się w tym czasie jednym z organizatorów ruchu związkowego. W latach 1992–1996 kierował komisją parlamentarną ds. porządku publicznego i nadzoru nad służbami specjalnymi, a w styczniu 1997 objął kierownictwo komisji parlamentarnej d.s. obrony[1]. 18 września 1997 w czasie sesji parlamentu deputowany partii socjalistycznej Gafurr Mazrreku, którego Hajdari obraził dzień wcześniej strzelił do niego kilkakrotnie w budynku parlamentu. Hajdari przeżył zamach, ale został ranny.
Od 1995 był prezesem klubu sportowego Vllaznia Szkodra, a także przewodniczącym Albańskiej Federacji Sztuk Walki.
Okoliczności śmierci
[edytuj | edytuj kod]12 września 1998, kiedy wychodził wraz z ochroniarzami z siedziby Demokratycznej Partii Albanii w Tiranie został ostrzelany z samochodu zaparkowanego na sąsiedniej ulicy. Hajdari trafiony dwukrotnie zginął na miejscu, podobnie jak jego ochroniarz Besim Cerja, drugi Zenel Neza został ciężko ranny. Z ran zmarł także jeden z zamachowców. Śmierć Hajdariego, określanego przez prasę Albańskim Wałęsą doprowadziła do ulicznych demonstracji i ataku zwolenników Hajdariego na siedzibę Prezesa Rady Ministrów w Tiranie.
Ustalenie winnych śmierci Hajdariego było b. trudne wskutek zaniedbań policji, która nie zabezpieczyła w odpowiedni sposób miejsca przestępstwa. Zginęły rzeczy osobiste zamordowanego, w tym telefon komórkowy, z którego rozmawiał kilka minut przed śmiercią. Winnymi śmierci Hajdariego uznano grupę, kierowaną przez Fatmira Haklaja i Jaho Salihiego (Mulosmaniego), który w 2001 przed sądem w Tiranie przyznał się do udziału w zabójstwie. Prasa albańska sugerowała, że Hajdari brał udział w nielegalnym handlu bronią z Kosowem i padł ofiarą jednej z grup przestępczych, zaangażowanych w podobny proceder. W kwietniu 2018 jeden ze skazanych za udział w zamachu, Ismet Haxhia oświadczył, że Hajdari zginął przez przypadek, a prawdziwym celem zamachu miał być Sali Berisha[3].
Był żonaty, miał dwie córki; jedna z nich, Rudina, uzyskała mandat deputowanej do Zgromadzenia Albanii w wyborach parlamentarnych z 2017 roku. Po śmierci został uhonorowany tytułem Honorowego Obywatela Tirany i Orderem Skanderbega, a w 2002 Orderem Honor Narodu (alb. Nderi i Kombit). Imię Hajdariego noszą ulice w Tiranie, Durrësie, Kamzie i w Dragobi, a jego pomnik znajduje się w Bajram Curri.
Publikacje
[edytuj | edytuj kod]- Azem Hajdari: Krimet e luftës kundër popullsisë civile në Kosovë gjatë periudhës shkurt 1998-qershor 1999. Prisztina: 2002, s. 355. ISBN 9951-8516-0-6.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Azem Hajdari, histori jete dhe vdekjeje 1963-1998 [online], archive.ph, 2013 [dostęp 2022-10-12] (alb.).
- ↑ a b c Fred Abrahams: Modern Albania: From Dictatorship to Democracy in Europe. NYU Press, 2016, s. 66. ISBN 978-1-4798-3809-7.
- ↑ Ismet Haxhia: Azem Hajdari u vra gabimisht, prita ishte për Sali Berishën [online], telegrafi.com, 4 marca 2018 [dostęp 2018-06-07] (alb.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Tadeusz Czekalski: Albania. Warszawa: TRIO, 2003. ISBN 83-88542-45-1.
- James Pettifer, Miranda Vickers: The Albanian question: reshaping the Balkans. I.B.Tauris, 2007. ISBN 978-1-86064-974-5.
- Artykuł poświęcony Hajdariemu (alb)