Błotnica (powiat ząbkowicki)

Ten artykuł dotyczy wsi w woj. dolnośląskim, w pow. ząbkowickim. Zobacz też: inne pojęcia o tej samej nazwie.

Błotnica

wieś
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	ząbkowicki
Gmina	Złoty Stok
Liczba ludności (III 2011)	166[2]
Strefa numeracyjna	74
Kod pocztowy	57-250[3]
Tablice rejestracyjne	DZA
SIMC	0856994
Położenie na mapie gminy Złoty Stok Błotnica
Położenie na mapie Polski Błotnica
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Błotnica
Położenie na mapie powiatu ząbkowickiego Błotnica
50°28′25″N 16°55′58″E/50,473611 16,932778[1]
Informacje w Wikipodróżach

Błotnica (niem. Plottnitz) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie ząbkowickim, w gminie Złoty Stok^[1].

Niestandaryzowane części wsi Błotnica^[4]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
nie nadano	Błotnica Górna	część wsi
nie nadano	Kolonia Błotnica	kolonia

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa wałbrzyskiego.

Opis

Obszar obrębu geodezyjnego przydzielony do wsi obejmuje znaczny obszar, w większości porośnięty lasem, leży on we wschodniej części gminy Złoty Stok, od wschodu graniczy z gminą Paczków, rozciąga się między Zbiornikiem Topola na północy i granicą państwa na południu.

Główna część zabudowy położona jest w północnej części obrębu geodezyjnego, na południe od niego położona jest kolonia o niestandaryzowanej nazwie Kolonia Błotnica, a zabudowania położone przy drodze krajowej DK46 – Błotnicą Górną. Oprócz tych skupisk w miejscowości jest kilka gospodarstw oddalonych od nich.

W Błotnicy zachowało się kilka starych budynków, jednak żaden z nich nie jest wpisany do rejestru zabytków^[5]. Na północ od Błotnicy znajdują się resztki średniowiecznego grodziska, w którym rośnie 11 dębów - pomniki przyrody^[6]. W Błotnicy i w Kolonii Błotnicy w centrum są XIX-wieczne kapliczki.

Przez zachodnią część obszaru przepływa potok Trująca, będący prawym dopływem Nysy Kłodzkiej. Przez wschodnią część obszaru i wieś płynie potok Pusta, będący dopływem Trującej. W odległości około 1 km na północ i północny wschód od wsi znajdują się dwa zbiorniki retencyjne na Nysie Kłodzkiej: zbiornik Topola oraz zbiornik Kozielno, które tworzą Zalew Paczkowski.

Znaczna część miejscowości usytuowana jest wśród lasów i z dala od głównych dróg, łącząc się tylko z sąsiednimi miejscowościami, tylko przez Błotnicę Górną przebiega droga krajowa nr 46.

Do siedziby gminy - Złotego Stoku jest nieco ponad 5 km, do miasta powiatowego jakim są Ząbkowice Śląskie - około 18.

Toponimia

Nazwa wsi Blothnicza wywodzi od starosłowiańskiego słowa błoto, zmienionego później na Blotnitz. W dokumencie z 1369 roku używano nazwy Plotenicz, a w języku potocznym Ploms^[7]. Na słowiańską nazwę wskazuje też nazwa podmokłych pól rozciągających się między Kolonią Błotnicą a Mąkolnem. Pola te na starych mapach noszą nazwę Mokrade^[8][9]. Niemiecki nauczyciel Heinrich Adamy swoim dziele o nazwach miejscowości na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu wymienia nazwę Plottniz i słowiańską Plotenicz. Nazwa oznaczać ma położenie wsi w obszarze bagien i lasów (Waldsumps)^[10].

Historia

Założenie i początki wsi są słabo znane. Przypisuje się je działalności osadniczej klasztorowi cystersów w Kamieńcu Ząbkowickim choć własnością klasztoru była dopiero od XVI wieku^[11]. W 1293 r. wymieniony jest Nicolao Bezeta villico de Blotnitz (Mikołaj Bezeta chłop z Błotnicy)^[12]. W tym samym okresie, prawdopodobnie w 1295 r. na obrzeżach osady powstało grodzisko, prawdopodobnie na polecenie Bolka I Jaworskiego^[12]. W średniowieczu wieś była znana z rozległych stawów i hodowli ryb^[11]. W 1507 roku Kamieniecki zakon cystersów kupił Błotnicę od grafa von Pfeil z Ellgut (za 430 guldenów). Z czasem wieś podzieliła się na Błotnicą Górną i Dolną^[13]. Oba położone są wśród bagien, otoczone bujnym starodrzewem lasów iglastych i liściastych. Błotnicę Górną zakon kupił w 1725 roku, kiedy opatem był Gerhard Woyewoda. Po sekularyzacji zakonu cystersów w 1810 roku, jego majątki stały się własnością króla Prus^[9][14].

Na terenie wsi zachowały się groble po stawów rybnych. Były one zalewane wypływającym ze Złotego Stoku potokiem Trująca, który przepływając przez Błotnicę łączył się ze Strumykiem Wrzosowym (teraz Pusta) i spływał wówczas naturalnym korytem do Nysy Kłodzkiej. U zbiegu tych strumieni w Błotnicy stał młyn wodny.

Manufaktura porcelany

W 1828 roku Daniel Seger ze Złotego Stoku buduje w Błotnicy^[15] jedną z najstarszych manufaktur porcelany na Dolny Śląsku. Wytwarza się w niej wyroby z porcelany i kamionki do użytku gospodarczego. W 1835 roku manufakturę kupuje Joseph Hasak również ze Złotego Stoku. Rozszerza on asortyment produkcji o galanterię porcelanową. Produkuje się tu, w dziesiątkach tysięcy, cybuchy porcelanowe do modnych wówczas długich fajek, zdobione kolorowymi ornamentami i scenkami rodzajowymi. Od 1855 roku właścicielem manufaktury zostaje Max Blanke, który dalej ją rozwija, zwiększając zatrudnienie do 125 pracowników. Przyjmuje ona w tym okresie nazwę "Jacht & Co". Adres fabryki podawano jako Błotnica leżąca między Paczkowem a Złotym Stokiem. W rzeczywistości leżała ona na granicy gruntów Błotnicy i Złotego Stoku. Była to, jak na owe czasy, duża fabryka z kompleksem hal, w których znajdowały się: młyny, mieszalniki, prasy formierskie i piece do wypalania porcelany. Z końcem wieku przyjmuje nazwę: "Złotostocka Manufaktura Porcelany" w Błotnicy-Złotym Stoku. (Reichensteiner Porcelan Manufaktur in Plottnitz-Reichenstein in Schl.). Fabrykę zwiedziła, przebywająca w owym czasie w Złotym Stoku, Marianna Orańska. Zwróciła ona uwagę na ucznia którego przyjął do pracy malarz porcelany Jokel. Był to wyróżniający się talentem i osobowością Józef Schwarzer. Królewna, miłośniczka i kolekcjonerka sztuki, na własny koszt wysłała go do Akademii Sztuk Pięknych w Monachium. Po ukończeniu której, już jako znany malarz osiadł w Rzymie.

Pod koniec stulecia manufaktura popada w tarapaty finansowe. Uruchomienie fabryk papierosów kończy epokę fajek porcelanowych. Wiosną 1893 roku w prasie ukazuje się ogłoszenie: Znana i renomowana fabryka Porcelany w Błotnicy – Złotym Stoku 8 czerwca o 9. zostanie przymusowo zlicytowana. Błotnica k. Złotego Stoku położona jest w pięknych stronach Górnego (?) Śląska w pobliżu uzdrowiska Lądek Zdrój, w najbliższym czasie otrzyma połączenie z Kamieńcem. Stacja kolei wąskotorowej ma być w pobliżu zakładów. Budynki, maszyny i formy znajdują się w dobrym stanie. Pracownicy okoliczni nadzwyczaj odpowiedzialni a zarobki są niskie. Surowce i materiały do produkcji oraz węgiel znajdują się blisko. Kontynuowana dotychczas produkcja pozwoli utrzymać klientów do momentu sprzedaży zakładu. Manufakturę kupił w 1897 roku właściciel kopalni i huty arsenu, Hermann Güttler. Zmienił on jej profil, uruchamiając wpierw produkcję materiałów szamotowych i retort ceramicznych, a później farb opartych na czerwieni żelazowej (otrzymywanej z mielonych wypałków arsenowych) oraz farb wapiennych i ceramicznych. W roku 1923 fabryka wyprodukowała 3000 ton tych farb. Produkcja ich była kontynuowana przez Niemców aż do 1945 roku. W pierwszych latach po wojnie kontynuowano, w tym obiekcie produkcję farb suchych, a w następnych uruchomiono produkcję pigmentów nieorganicznych. Hale Manufaktury Porcelany służyły, jako Oddział Pigmentów Zakładów Tworzyw i Farb w Złotym Stoku, prawie w nie zmienionym kształcie, do 2003 roku, kiedy to przeznaczono je do rozebrania. O złotostocko-błotnickiej manufakturze wspomina się zawsze w opracowaniach na temat historii śląskiej porcelany. Niestety niewiele eksponatów zachowało się do naszych czasów nawet w muzeach^[9].

Królewna Marianna Orańska

Królewna Marianna Orańska (1810-1883) pochodziła z królewskiego rodu Oranje-Nassau, który do dziś panuje w Holandii. Poślubiła królewicza Albrechta von Hohenzollerna, syna króla Prus Fryderyka Wilhelma III. Po śmierci matki Wilhelminy w 1838 r. odziedziczyła dobra kamienieckie w tym m.in. leśnictwa Chwalisławia, Lasek, Mąkolna i Błotnicy^[16].

Turystyka i rekreacja

Przez Błotnicę przebiega Główny Szlak Sudecki, międzynarodowa trasa rowerowa EuroVelo nr 9^[17][18], oraz lokalna trasa rowerowa tzw. "Pętla Błotnicka"^[19].

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 7032
2. GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 71 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
4. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 7039
5. Strona miasta Złoty Stok, "Nasze wsie - Błotnica" [online] .
6. EugeniuszE. Salwach EugeniuszE., JuliaJ. Ziemińska JuliaJ., Fabryka porcelany w Złotym Stoku [online] .
7. StanisławaS. Sochacka StanisławaS. (red.), Słownik etymologiczny nazw geograficznych Śląska. T. 6: Kos-Lig, Wydanie I, Opole: Wydawnictwo Instytutu Śląskiego, 1992, ISBN 978-83-01-07934-5 [dostęp 2024-05-08]  (pol.). Brak numerów stron w książce
8. PiotrP. Romanowski PiotrP., Złoty Stok : podróż przez historię pięknego miasta w górach, Złoty Stok: Usługi Turystyczne "Aurum" Elżbieta Szumska, 2014, ISBN 978-83-940141-1-7, OCLC 894985595 [dostęp 2023-04-27] . Brak numerów stron w książce
9. EugeniuszE. Salwach EugeniuszE., JuliaJ. Ziemińska JuliaJ., Fabryka porcelany w Złotym Stoku [online] .
10. Heinrich (1812-1897)H.(1. 1. ) Adamy Heinrich (1812-1897)H.(1. 1. ), Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit. - Zweite vermehrte und verbesserte Auflage, „410 II”, 1888 [dostęp 2023-11-04] .
11. Plan odnowy wsi Błotnica 2016-2022 s. 6
12. TadeuszT. Mikoś TadeuszT. i inni, Złoty Stok Najstarszy ośrodek górniczo-hutniczy w Polsce, Kraków: Wyd. AGH, 2009, s. 49–50, ISBN 978-83-7464-191-3  (pol.).
13. Na mapie z końca XIX w. obecna Błotnica jest podpisana Ndr. Plottnitz, obecna Kolonia Błotnica i zabudowania na południe od niej są podpisane Ober Plottnitz
14. Historia wsi Kamieniec [online] .
15. Obecnie jest to teren fabryki farb w Złotym Stoku
16. Krzysztof R.K.R. Mazurski Krzysztof R.K.R., Miłość i dylematy królewny Marianny . Brak numerów stron w książce
17. European Cyclist Federation, EuroVelo 9: Amber Route [online] [dostęp 2010-09-27] [zarchiwizowane z adresu 2010-04-17] .
18. Szlak Bursztynowy EuroVelo 9 Wrocław-Ołomuniec, przewodnik część polska [online] .
19. Strona miasta Złoty Stok, ścieżki rowerowe [online] .

Bibliografia

• Franz Toenniges Plottnitz abseits zwischen Reichenstein und Patschkau [w:] Frankenstein-Miinsterberger Heimatblat (niem.)