Bazylika Matki Bożej Wniebowziętej w Akwilei

Strefa archeologiczna i bazylika Matki Bożej Wniebowziętej w Akwilei^[a]
	Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Państwo	Włochy
Spełniane kryterium	III, IV, VI
Numer ref.	825
Region	Europa i Ameryka Północna
	Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	1998; na 22. sesji
	↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ; ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO ;

Bazylika Matki Bożej Wniebowziętej
w Akwilei
*Basilica di Santa Maria Assunta*
	Bazylika
	; Widok bazyliki
Państwo	Włochy
Miejscowość	Akwileja
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Archidiecezja	Gorycji
Wezwanie	Matka Boża
Historia
Data poświęcenia	1031
Dane świątyni
	; Rzut przyziemia bazyliki
Styl	romański
Świątynia; • materiał bud.	; • kamień
Wieża kościelna; • liczba wież	; 1
	Położenie na mapie Włoch Bazylika Matki Bożej Wniebowziętej; w Akwilei
	45°46′11″N 13°22′15″E/45,769722 13,370833
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Bazylika Matki Bożej Wniebowziętej^[1] (wł. Basilica di Santa Maria Assunta) w Akwilei – bazylika z początku XI wieku, zbudowana na fundamentach jeszcze starszej świątyni, po której zachowała się pochodząca z IV wieku mozaika o powierzchni 760 m²^[2]. W 1998 roku bazylika została wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO^[3]. Bazylika była siedzibą patriarchów Akwilei.

Historia bazyliki

Budowę pierwotnej bazyliki w Akwilei rozpoczął biskup Teodor w 314 roku, czyli już po ogłoszeniu przez cesarza Konstantyna edyktu mediolańskiego. Bazylika w Akwilei była więc jedną z pierwszych świątyń chrześcijańskich wybudowanych po zniesieniu prześladowań chrześcijan, a równocześnie pierwszym z kościołów zaprojektowanych i wzniesionych od podstaw, bez wykorzystywania planu jakiejś wcześniejszej świątyni pogańskiej^[4]. Akwileja, splądrowana w 452 roku przez Hunów pod wodzą Attyli, a w VI wieku przez Longobardów, utraciła uprzywilejowaną pozycję na rzecz Grado. Prymat w regionie odzyskała dopiero w wieku XI. Wówczas patriarcha Poppone odbudował bazylikę na planie pierwotnej. Podczas prac zabudowano czerwono-białymi płytkami wczesnochrześcijańskie mozaiki. Dzięki temu, mimo wielokrotnych kataklizmów i zniszczeń, mozaiki zachowały się w bardzo dobrym stanie. Zostały odkryte podczas prac na początku XX wieku. Wówczas prace konserwatorskie bazyliki w Akwilei prowadził polski historyk sztuki Karol Lanckoroński^[5]. W dowód uznania Akwileja nadała mu w 1906 honorowe obywatelstwo.

Architektura chrześcijańska

Architektura bazyliki zawierała elementy odzwierciedlające charakter inicjacji chrześcijańskiej Kościoła pierwszych wieków. W pierwszej z dwóch auli, zwanej catechumenum, prowadzono przygotowania katechumenów, którzy po trzech latach wtajemniczania mieli otrzymać chrzest. Dopiero po chrzcie mogli uczestniczyć w liturgiach sprawowanych w ecclesia, czyli drugiej auli. Między catechumenum a ecclesia wybudowano dwie sale, które były wykorzystywane dla przeprowadzania obrzędów inicjacyjnych. Jedną z nich było baptisterium, gdzie odbywał się chrzest, a drugą consignatorium, czyli sala do celebrowania bierzmowania^[4].

Mozaiki

Fragment mozaik
Mozaika z motywami geometrycznymi
Mozaika z motywami geometrycznymi i zwierzęcymi
Dobry Pasterz – mozaika
Langusta na palmie – mozaika
Kogut i żółw – mozaika

W bazylice w Akwilei zachowała się największa w świecie mozaika wczesnochrześcijańska o powierzchni 760 m². Także mozaiki są świadectwem katechetycznego charakteru budowli. Zawierają liczne symboliczne odniesienia do wartości chrześcijańskich. Jednym z powszechniej znanych motywów jest mozaika ukazująca langustę odpoczywającą na palmie. Wizerunek ten wyjaśniał katechumenom charakter wtajemniczenia chrześcijańskiego – wskazywał na zupełną przemianę chrześcijanina, który dzięki wierze może wyjść z ciemności i cieszyć się światłem świętości, wykonując przy tym uczynki niespotykane w naturze. Inna mozaika, przedstawiająca walkę koguta z żółwiem, pouczała neofitów o istocie walki jasności (kogut, jako zwiastun świtu) z ciemnością (żółw, który żyje w wodzie i zamyka się w skorupie)^[4]^[6].

Przypisy

↑ Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej: Nazewnictwo Geograficzne Świata – Protokół XCI. posiedzenia Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Instytut Geodezji i Kartografii, 2016, s. 1.
↑ Włochy północne. Wyd. I. Bielsko-Biała: Pascal sp. z o.o., 2008, s. 147. ISBN 978-3-8297-6558-9.
↑ Alicja Dąbrowska. Byłam w... Akwilei. Mozaiki w cyprysach. „Gazeta Wyborcza - Podróże”, 2010-08-02. (pol.).
↑ ^a ^b ^c Grzegorz Górny. Żółw i kogut. „W Drodze”. 435 (11), 2009. (pol.).
↑ Karl Lanckoroński: Der Dom von Aquileia: sein Bau und seine Geschichte. Wiedeń: 1906.
↑ MagdalenaM. Dziaczkowska MagdalenaM., Wczesnochrzescijańska symbolika metanoi. Mozaiki z sali północnej kompleksu teodorianskiego w Akwilei, KUL (pol.).

[1] Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO

[2] Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

[ksng_prot91-3] Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej: Nazewnictwo Geograficzne Świata – Protokół XCI. posiedzenia Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Instytut Geodezji i Kartografii, 2016, s. 1.

[pascal-4] Włochy północne. Wyd. I. Bielsko-Biała: Pascal sp. z o.o., 2008, s. 147. ISBN 978-3-8297-6558-9.

[gw-5] Alicja Dąbrowska. Byłam w... Akwilei. Mozaiki w cyprysach. „Gazeta Wyborcza - Podróże”, 2010-08-02. (pol.).

[wd1-6] Grzegorz Górny. Żółw i kogut. „W Drodze”. 435 (11), 2009. (pol.).

[kl-7] Karl Lanckoroński: Der Dom von Aquileia: sein Bau und seine Geschichte. Wiedeń: 1906.

[md-8] MagdalenaM. Dziaczkowska MagdalenaM., Wczesnochrzescijańska symbolika metanoi. Mozaiki z sali północnej kompleksu teodorianskiego w Akwilei, KUL (pol.).

[:1-9] Wspólnie z Albanią, Austrią, Belgią, Bośnią i Hercegowiną, Bułgarią, Chorwacją, Czechami, Francją, Hiszpanią, Macedonią Północną, Niemcami, Polską, Rumunią, Słowacją, Słowenią, Szwajcarią i Ukrainą

[a]

[b]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[A]