Biblioteka Narodowa Nowej Zelandii

Biblioteka Narodowa Nowej Zelandii

National Library of New Zealand
Te Puna Mātauranga o Aotearoa

Budynek biblioteki
Państwo	Nowa Zelandia
Miejscowość	Wellington
Adres	Molesworth Street, Thorndon, Wellington
Dyrektor	Penny Carnaby
Data założenia	1965
Wielkość zbiorów	1 515 172 (zbiór główny) + 5 333 500 (Alexander Turnbull Library)
Położenie na mapie Nowej Zelandii Biblioteka Narodowa Nowej Zelandii
Położenie na mapie Wellington Biblioteka Narodowa Nowej Zelandii
41°16′35,8″S 174°46′42,1″E/-41,276611 174,778361
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Biblioteka Narodowa Nowej Zelandii (National Library of New Zealand, mao. Te Puna Mātauranga o Aotearoa) – nowozelandzka biblioteka narodowa, znajdująca się w dwóch budynkach w Wellington.

Historia

Historia Biblioteki Narodowej sięga 1858 roku, kiedy utworzono Bibliotekę Zgromadzenia Ogólnego, która służyła posłom Parlamentu^[1]. Biblioteka Narodowa powstała w 1965 roku kiedy Alexander Turnbull Library, General Assembly i National Library Service połączyły się na mocy ustawy National Library Act^[2]. W 1980 roku Douglas Lilburn zaproponował, by bibliotekę połączyć z Archive of New Zealand Music. W 1985 roku General Assembly odłączyło się od biblioteki. W sierpniu 1987 roku został otwarty nowy budynek Biblioteki Narodowej przy Molesworth Street. Wtedy też przeniesiono zbiory i personel biblioteki z 14 obiektów do nowego budynku^[1]. W 1988 roku Biblioteka Narodowa stała się samodzielnym departamentem rządowym i nie podlegała już Departamentowi Edukacji. Wtedy też przyjęło maoryską nazwę Te Puna Mātauranga o Aotearoa, co oznacza źródło wiedzy^[1]. W 2003 roku Zgromadzenie Narodowe uchwaliło Ustawę o Bibliotece Narodowej Nowej Zelandii^[3]. W 2011 roku Biblioteka Narodowa została włączona do Departamentu Spraw Wewnętrznych^[4]. Obecnie jest częścią Wydziału Informacji i Wiedzy Departamentu Spraw Wewnętrznych^[5].

Budynek

Główny budynek Biblioteki Narodowej znajduje się na rogu Molesworth Street i Aitken w Wellington^[6]. Został zaprojektowany w latach 70. XX wieku w nowym brutalistycznym stylu architektonicznym przez Warren i Mahoney i zbudowany w latach 80. XX wieku. W 2009 roku rozpoczęła się przebudowa budynku Biblioteki, aby podnieść bezpieczeństwo zbiorów i stworzyć przestrzeń magazynową wystarczającą do 2030 roku. Budynek został ponownie otwarty 6 sierpnia 2012^[7]. Po remoncie otwarto nową czytelnię na pierwszym piętrze budynku^[8], a na parter przeniesiono galerię i uruchomiono kawiarnię^[9]. Projekt przebudowy wykonała firma Warren and Mahoney^[10].

Zadania biblioteki

Do zadań Biblioteki należy opracowywanie, gromadzenie i udostępnianie dokumentów, w tym szczególnie dokumentów dotyczących Nowej Zelandii i mieszkańców Nowej Zelandii.

Struktura

• Biblioteka Alexandra Turnbulla (ATL)
• Content Services
• Literacy, Learning and Public Programmes
• Cyfrowa Nowa Zelandia (Digital New Zealand - DNZ)

Biblioteka Narodowa zatrudnia 299 osób [dane na dzień 30 czerwca 2013 r.].

Biblioteka Alexandra Turnbulla

To "biblioteka w bibliotece". Powstała 1920 roku dwa lata po tym, jak Alexander Horsburgh Turnbull ofiarował swoją kolekcję narodowi, jej zbiory znajdują się obecnie w budynku Biblioteki Narodowej^[11].

Content Services

Dział ten zajmuje się pozyskiwaniem i opracowaniem zbiorów, ochroną zasobów cyfrowych (archiwizacja Internetu) i usługami dla bibliotek, autorów i wydawców. W ramach usług dla autorów i wydawców Biblioteka Narodowa przyznaje numery ISBN, ISSN i ISMN^[12].

Cataloging in Publication

W ramach programu Cataloging in Publication (CiP) Biblioteka Narodowa na podstawie danych od wydawcy przygotowuje opis katalogowy, który jest umieszczany w bibliografii Nowej Zelandii "Publications New Zealand". Zapis obejmuje: tytuł, autora, serię, temat, klasyfikację Deweya i proponowaną datę publikacji. Wydawca zamieszcza w książce informację, że opis tej książki jest dostępny w Bibliotece Narodowej Nowej Zelandii^[13].

Gromadzenie (Legal deposit)

W Nowej Zelandii każdy wydawca ma obowiązek przekazać w formie "depozytu prawnego" 2 egzemplarze wydawnictw (także bezpłatnych) do Biblioteki Narodowej. Pierwszy trafia do Biblioteki Turnbulla (można z nich korzystać na miejscu, w czytelni), a drugi do zbioru ogólnego i jest udostępniany^[14] (także w formie wypożyczeń do bibliotek na terenie Nowej Zelandii)^[15]. Obowiązek ten obejmuje również publikacje elektroniczne, które należy przesłać mailem na adres Biblioteki^[14]. Nieprzestrzeganie tego obowiązku jest zagrożone karą grzywny do 5000 USD^[16].

Public lending right

Nowozelandzcy autorzy, ilustratorzy i redaktorzy od 2008 roku mają prawo do wynagrodzenia jeśli ich książki są udostępniane w bibliotekach. Przysługuje ono autorom zarejestrowanym w programie (w danym roku). Otrzymują oni prawo do wynagrodzenia na podstawie liczby kopii ich tytułu przechowywanych w bibliotekach nowozelandzkich. Jest ona ustalana na podstawie regularnych ankiet^[17]. W 2017 roku zarejestrowanych było 1764 autorów, a średnie wynagrodzenie za książkę wyniosło 3,39 USD^[18].

Literacy, Learning and Public Programmes

Dział ten opiekuje się bibliotekami szkolnymi. Nie tylko wspomaga bibliotekarzy i nauczycieli, ale również udostępnia zbiory do wypożyczenia. Szkolny koordynator (może nim być bibliotekarz lub nauczyciel) po rejestracji w systemie, może zamówić książki z kolekcji School Lending Collection (dla dzieci 1-13 lat) i Biblioteki Alexandra Turnbulla. Książki są wypożyczane bezpłatnie, na 1 semestr, a szkoła ponosi tylko koszty zwrotu książek^[19][20].

Archiwum Narodowego Dziedzictwa Cyfrowego

Na mocy National Library of New Zealand Act (2003) jednym z zadań Biblioteki Narodowej Nowej Zelandii jest archiwizacja Internetu. Archiwum internetowe jest częścią kolekcji Biblioteki Aleksandra Turnbulla^[21].

Biblioteka zaczęła archiwizację stron internetowych w 1999 roku. Są archiwizowane strony internetowe obejmujące różnorodne tematy, w tym ważne wydarzenia. W tym strony: rządowe, związane z polityką, w tym blogi oraz dotyczące wyborów, dotyczące Maorysów, społeczności i grup etnicznych, muzyki, sportu, sztuki i środowiska^[21].

Pierwszą akcję archiwizacji nowozelandzkiego internetu zorganizowano w październiku 2008 roku. Zebrano treści z ponad 106 milionów adresów (URL) o łącznej objętości 4.6 terabajta. Jak zaznaczają przedstawiciele Biblioteki, pozyskane zasoby udostępniane będą użytkownikom po ostatecznym opracowaniu kwestii prawnych. Strony archiwizowane są zazwyczaj jeden raz w ciągu roku, a niektóre rozwijające się dynamicznie, częściej^[22].

Biblioteka cyfrowa "Papers Past"

W 2001 roku Biblioteka Narodowa uruchomiła bibliotekę cyfrową "Papers Past" (Dokumenty Przeszłości). Zawierała ona 250 000 stron nowozelandzkich gazet^[23]. Początkowa wersja nie miała jednak przeglądarki, która pozwalałaby na wyszukiwanie pełnotekstowe, dostęp do artykułów i tworzenie zestawień. W 2014 roku zawierała ponad 3,5 miliona zdigitalizowanych stron z ponad 90 tytułów prasowych opublikowanych w Nowej Zelandii w latach 1839-1945. W Nowej Zelandii prawo chroni prawa autora do 50 lat po jego śmierci.

Udostępnione zostały:

• gazety codzienne (Newspapers) z Nowej Zelandii i Pacyfiku z XIX i XX wieku. Zbiór obejmuje lata 1839-1945^[24].
• magazyny i czasopisma (Magazines and Journals)^[25].
• pamiętniki i listy (Letters and Diaries)^[26].
• dokumenty parlamentarne (Parliamentary Papers)^[27].

Oprogramowanie

Ponieważ korzystanie z biblioteki cyfrowej było skomplikowane, ze względu na brak dobrej wyszukiwarki w 2007 roku w ramach projektu New Zealand Digital Library Project Uniwersytetu Waikato (Hamilton, Nowa Zelandia) we współpracy z UNESCO oraz Human Info NGO na potrzeby biblioteki powstało oprogramowanie Greenstone Digital Library^[28].

Adres strony: https://paperspast.natlib.govt.nz/

Przypisy

1. Reopening Molesworth Street, National Library, Nowa Zelandia [dostęp 15.12.2017]
2. National Library Act 1965 (1965 No 136) New Zealand Acts As Enacted, Nowa Zelania [dostęp 16.12.2017]
3. National Library of New Zealand (Te Puna Mātauranga o Aotearoa) Act 2003, New Zeeland Legislation, Reprint as at 5 August 2013 [dostęp 15.11.2017]
4. Reopening Molesworth Street , National Library, Nowa Zelandia [dostęp 15.12.2017]
5. Structure of the Library National Library, Nowa Zelandia [dostęp 15.12.2017]
6. National Library of New Zealand Department of Internal Affairs, Nowa Zelandia [dostęp 15.12.2017]
7. Bill Macnaught, A New Look, New Services, New Programmes – Re-opening of National Library of New Zealand in Wellington, Ifla, 2013 [dostęp 15.12.2017]
8. Reading room, National Library, 2013 W: Terra. The Encyclopedia of New Zealand [dostęp 15.12.2017]
9. Federico Monsalve National Library of Wellington, Urbis, 2013 [dostęp 15.11.2017]
10. Justine Harvey National Library of New Zealand Te Puna Matauranga o Aotearoa Architecturenow, 2013 [dostęp 15.12.2017]
11. Alexander Turnbull Library Collections [online], web.archive.org, 24 kwietnia 2019 [dostęp 2020-11-17] [zarchiwizowane z adresu 2019-04-24] .
12. ISBNs, ISSNs, and ISMNs National Library, Nowa Zelandia [dostęp 16.12.2017]
13. Cataloguing in Publication. Our services for publishers & authors. National Library of New Zealand [online], web.archive.org, 22 stycznia 2019 [dostęp 2020-11-17] [zarchiwizowane z adresu 2019-01-22] .
14. Legal Deposit [online], natlib.govt.nz [dostęp 2020-11-17]  (ang.).
15. Interloaning from us. National Library Services. Our services for librarians. National Library of New Zealand [online], web.archive.org, 22 stycznia 2019 [dostęp 2020-11-17] [zarchiwizowane z adresu 2019-01-22] .
16. National Library of New Zealand (Te Puna Mātauranga o Aotearoa) Act 2003 No 19 (as at 05 August 2013), Public Act Contents – New Zealand Legislation [online], www.legislation.govt.nz [dostęp 2020-11-17] .
17. Public Lending Right for New Zealand Authors. National Library of New Zealand [online], web.archive.org, 11 lipca 2019 [dostęp 2020-11-17] [zarchiwizowane z adresu 2019-07-11] .
18. PLR Payment Statistics [online], web.archive.org, 24 stycznia 2019 [dostęp 2020-11-17] [zarchiwizowane z adresu 2019-01-24] .
19. Services to Schools National Library, Nowa Zelandia [dostęp 12.12.2017]
20. Lending service [online], natlib.govt.nz [dostęp 2020-11-17]  (ang.).
21. New Zealand Web Archive National Library, Nowa Zelandia [dostęp 15.11.2017]
22. Frequently asked questions about archived websites (.pdf) W: New Zealand Web Archive, National Library, Nowa Zelandia [dostęp 16.12.2017]
23. DIGITAL NEWSPAPERS YOUR ANCESTORS READ DigitalNZ National Library of NZ online Dostęp 15.12.2017
24. Newspapers Paper Past, Nowa Zelandia [dostęp 14.12.2017]
25. Magazines and Journals Paper Past, Nowa Zelania [dostęp 14.12.2017]
26. Letters and Diaries. paperspast.natlib.govt.nz. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-26)]. Paper Past, Nowa Zelandia [dostęp 14.12.2017]
27. Parliamentary Papers Paper Past, Nowa Zelandia [dostęp 14.12.2017]
28. K. Calhoun Exploring Digital Libraries: Foundations, Practice, Prospects Facet Publishing 2014 s. 54 online Dostęp 15.12.2017

Kontrola autorytatywna (biblioteka narodowa):

• ISNI: 0000000121869790, 0000000404836913
• VIAF: 152381288
• LCCN: n50063077
• GND: 1033591-2
• BnF: 121212255
• SUDOC: 030033241
• NLA: 35376143
• NKC: ko2007227737
• J9U: 987007312940205171