Brachyrhinodon

*Brachyrhinodon*
	Okres istnienia: karnik PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Nadrząd	lepidozaury
Rząd	sfenodonty
Rodzina	Sphenodontidae
(bez rangi)	Clevosauridae
Rodzaj	Brachyrhinodon; von Huene, 1910
Gatunki
	B. taylori von Huene, 1910;
	B. taylori von Huene, 1910;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Brachyrhinodon – rodzaj lepidozaura z rodziny hatteriowatych (Sphenodontidae). Jego skamieniałości odkryto w datowanych na karnik osadach formacji Lossiemouth Sandstone w północnej Szkocji. Jest to jeden z najstarszych znanych sfenodontów^[1]. Brachyrhinodon osiągał 15–20 cm długości. Miał ostre zęby służące prawdopodobnie do ścinania niewielkich roślin^[2]. Jest blisko spokrewniony z rodzajami Polysphenodon i Clevosaurus, wraz z którymi należy do kladu Clevosauridae^[3]. Zarówno Polysphenodon, jak i Brachyrhinodon miały tępe pyski, jednak jak wykazali Fraser i Benton (1989) stopień skrócenia pyska u obu tych form był przeszacowany ze względu na zniekształcenia znanych skamieniałości. Wydłużona okolica skroniowa oraz długość regionu międzyoczodołowego większa niż długość płyty ciemieniowej są cechami zaawansowanymi wśród hatteriowatych. Polysphenodon w obu przypadkach wykazuje cechy plezjomorficzne, zaś Brachyrhinodon – zaawansowane^[1].

Paleoekologia

Późnotriasowe stanowiska zawierające skamieniałości gadów są istotne, gdyż dokumentują zmiany zachodzące w ekosystemach, kiedy synapsydy, bazalne archozaury i rynchozaury były zastępowane przez faunę zdominowaną przez dinozaury. Przykładem takiego stanowiska jest formacja Lossiemouth Sandstone, z której pochodzą wszystkie znane skamieniałości Brachyrhinodon. Kości zwierząt zostały odkryte w piaskowcu, ewidentnie zachowanym wewnątrz wydmy dzięki wiatrowi, a nie wodzie – na co wskazują otoczka skały oraz dobrze zaokrąglone ziarnka piasku. Oprócz szczątków Brachyrhinodon odkryto tam również skamieniałości przedstawicieli siedmiu innych rodzajów gadów. Najliczniejszymi zwierzętami na terenie formacji Lossiemouth Sandstone w późnym triasie były rynchozaur Hyperodapedon i aetozaur Stagonolepis, będące średniej wielkości roślinożercami. Dominującym drapieżnikiem tamtejszych ekosystemów był Ornithosuchus – duże osobniki prawdopodobnie były w stanie zagrozić obu tym roślinożercom. Niewielkie gady, takie jak Brachyrhinodon, przedstawiciel grupy Procolophonidae Leptopleuron i należący do kladu Avemetatarsalia Scleromochlus – mierzące 15–20 cm długości – stanowiły 5–25% ogólnej liczby zwierząt. Zagrażały im młode ornitozuchy, dinozauromorf Saltopus oraz bardzo rzadki archozaur z rodzaju Erpetosuchus. W formacji Lossiemouth nigdy nie odnaleziono skamieniałości żadnych roślin^[2].

Przypisy

↑ ^a ^b Nicholas C. Fraser, Michael J. Benton. The Triassic reptiles Brachyrhinodon and Polysphenodon and the relationships of the sphenodontids. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 96 (4), s. 413–445, 1989. DOI: 10.1111/j.1096-3642.1989.tb02521.x. (ang.).
↑ ^a ^b Tetrapods of the Triassic. W: Michael J. Benton: Vertebrate Palaeontology. Wyd. trzecie. Blackwell Publishing, 2005, s. 148–149. ISBN 0-632-05637-1.
↑ José Bonaparte, Hans-Dieter Sues. A new species of Clevosaurus (Lepidosauria: Rhynchocephalia) from the Upper Triassic of Rio Grande do Sul, Brazil. „Palaeontology”. 49 (4), s. 917–923, 2006. DOI: 10.1111/j.1475-4983.2006.00568.x. (ang.).

[NCFMJB-1] Nicholas C. Fraser, Michael J. Benton. The Triassic reptiles Brachyrhinodon and Polysphenodon and the relationships of the sphenodontids. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 96 (4), s. 413–445, 1989. DOI: 10.1111/j.1096-3642.1989.tb02521.x. (ang.).

[VP-2] Tetrapods of the Triassic. W: Michael J. Benton: Vertebrate Palaeontology. Wyd. trzecie. Blackwell Publishing, 2005, s. 148–149. ISBN 0-632-05637-1.

[JBHDS06-3] José Bonaparte, Hans-Dieter Sues. A new species of Clevosaurus (Lepidosauria: Rhynchocephalia) from the Upper Triassic of Rio Grande do Sul, Brazil. „Palaeontology”. 49 (4), s. 917–923, 2006. DOI: 10.1111/j.1475-4983.2006.00568.x. (ang.).

[1]

[2]

[3]