Bronisław Bohaterewicz

Bronisław Bohaterewicz
Ilustracja
generał brygady generał brygady
Data i miejsce urodzenia

27 lutego 1870
Grandzicze, gubernia grodzieńska, Imperium Rosyjskie

Data i miejsce śmierci

9 kwietnia 1940
Katyń, RFSRR, ZSRR

Przebieg służby
Lata służby

1889–1927

Siły zbrojne

Armia Imperium Rosyjskiego
Wojsko Litwy Środkowej
Wojsko Polskie

Jednostki

20 Dywizja Piechoty
18 Dywizja Piechoty

Stanowiska

dowódca piechoty dywizyjnej

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa
kampania wrześniowa

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (1920–1941, czterokrotnie) Złoty Krzyż Zasługi (II RP) Krzyż Zasługi Wojsk Litwy Środkowej Krzyż Pamiątkowy Monte Cassino Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Order Świętej Anny II klasy (Imperium Rosyjskie) Order Świętej Anny III klasy (Imperium Rosyjskie)
Multimedia w Wikimedia Commons
herb Ostoja
Fernand de Brinon na czele francusko-niemieckiej delegacji (stoi w środku w białym prochowcu) oraz żołnierzy Sturmbrigade SS Frankreich przed grobami polskich generałów Mieczysława Smorawińskiego i Bohaterewicza. Zdjęcie wykonane po ujawnieniu przez Niemców sowieckiej zbrodni na polskich żołnierzach (1943)
Groby generałów Smorawińskiego i Bohaterewicza w Katyniu (2010)

Bronisław Bohaterewicz (Bohatyrewicz)[a] h. Ostoja, (ur. 27 lutego 1870 w Grandziczach k. Grodna[1], zm. prawd. 9 kwietnia 1940 w Katyniu) – generał brygady Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari, ofiara zbrodni katyńskiej.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 27 lutego 1870 w Grandziczach w rodzinie Kazimierza i Marii z Kowalickich[2][3]. W 1887 ukończył sześcioklasowe gimnazjum filologiczne w Grodnie[2]. 7 listopada 1889 został wcielony do 103 Pietrozawodskiego Pułku Piechoty w Grodnie[4] i skierowany do Wileńskiej Szkoły Junkrów Piechoty. W 1893, po ukończeniu szkoły, wrócił do macierzystego pułku. W jego szeregach walczył podczas I wojny światowej jako dowódca kompanii i batalionu w stopniu kapitana. W nocy z 6 na 7 listopada 1914, ranny, dostał się do niemieckiej niewoli[5][6].

Od września 1918 w Wojsku Polskim w stopniu majora. Był organizatorem i dowódcą oddziału Samoobrony Grodna, który doprowadził do Dywizji Litewsko-Białoruskiej. Następnie dowodził batalionem w Grodzieńskim Pułku Strzelców. Od 23 stycznia do marca 1919 pełnił obowiązki dowódcy tego pułku. 5 czerwca 1919 został formalnie przyjęty do Wojska Polskiego z zatwierdzeniem posiadanego stopnia majora ze starszeństwem z dniem 7 listopada 1918, zaliczeniem do I Rezerwy armii, z jednoczesnym powołaniem do czynnej służby na czas wojny aż do demobilizacji[7]. 6 grudnia 1919 został dowódcą Grodzieńskiego Pułku Strzelców. Na czele pułku walczył na wojnie z bolszewikami. W czasie Bitwy Warszawskiej został ranny. 11 czerwca 1920 został zatwierdzony w stopniu podpułkownika z dniem 1 kwietnia 1920, w piechocie, „w grupie oficerów byłych Korpusów Wschodnich i byłej armii rosyjskiej”[8]. Od 16 października 1920 dowódca Nadniemeńskiej Brygady Piechoty, następnie Brygady Zapasowej Wojsk Litwy Środkowej. Od 1 marca 1921 w zastępstwie czasowo pełnił obowiązki dowódcy 2 i 1 Dywizji Litewsko-Białoruskiej[9], a następnie pełnił służbę w Naczelnym Dowództwie Wojsk Litwy Środkowej na stanowisku oficera sztabu.

21 stycznia 1922 został członkiem Oficerskiego Trybunału Orzekającego[2]. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu pułkownika ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 51. lokatą w korpusie oficerów piechoty[10]. W tym samym miesiącu został wyznaczony na stanowisko dowódcy piechoty dywizyjnej 20 Dywizji Piechoty w Słonimiu. Z dniem 15 września 1924 został przeniesiony z 78 do 81 pułku piechoty z pozostawieniem na zajmowanym stanowisku służbowym[11]. 1 sierpnia 1925 został przeniesiony do 18 Dywizji Piechoty w Łomży na stanowisko dowódcy piechoty dywizyjnej[12]. 14 października 1926 został zwolniony ze stanowiska i przeniesiony służbowo do Dowództwa Okręgu Korpusu Nr I w Warszawie, do dyspozycji dowódcy okręgu korpusu[13].

5 lutego 1927 Prezydent RP Ignacy Mościcki mianował go generałem brygady, wyłącznie z prawem do tytułu, z dniem przeniesienia w stan spoczynku - 30 kwietnia 1927[14]. Osiadł w Warszawie. Działacz kombatancki i społeczny.

Został osadnikiem wojskowym w miejscowości Piłsudy (powiat grodzieński)[15]. W 1938 został prezesem Związku Byłych Ochotników Armii Polskiej[16][17].

Po agresji ZSRR na Polskę 17 września 1939 i okupacji wschodnich ziem Rzeczypospolitej przez Armię Czerwoną, pomimo pozostawania w stanie spoczynku aresztowany przez NKWD i wywieziony do ZSRR. Był przetrzymywany w obozie w Putywlu, skąd został przewieziony do obozu w Kozielsku. Z kilku ocalonych dzienników jeńców Kozielska jednoznacznie wynika, że generałowie Bronisław Bohaterewicz, Mieczysław Smorawiński i Henryk Minkiewicz oraz ok. 120 oficerów wyższych, w tym także Adam Solski, zostali wywiezieni z obozu 7 kwietnia 1940[18]. Istnieje prawdopodobieństwo, iż jego egzekucja mogła nastąpić 9 kwietnia tego roku, jako że generał znajdował się na jednej liście wywózkowej wraz z Adamem Solskim, który prowadził pamiętnik z ostatnim wpisem tego dnia, relacjonującym przewiezienie do lasu i rewizję[19][b]. W 1943 jego ciało zostało zidentyfikowane w toku ekshumacji prowadzonych przez Niemców (został opisany dosł. jako Bronislaw Bogaterewicz; przy zwłokach znaleziono wówczas dokumenty potwierdzające adres jego zamieszkania w Warszawie[c], sporządzony przez niego list w Kozielsku, dwie fotografie i gotówkę pieniężną)[20][21]. Na terenach polskich, okupowanych od 1939 przez Niemców, redakcja „Gońca Krakowskiego” 16 kwietnia 1943 poinformowała o ekshumacji ciał polskich żołnierzy w Katyniu i zidentyfikowaniu m.in. zwłok gen. Bohaterewicza[22]. Był jednym z dwóch zidentyfikowanych generałów (obok gen. Mieczysława Smorawińskiego). Obaj generałowie zostali wówczas ponownie pochowani w osobnych trumnach w dołach wraz z podkomendnymi[23] na terenie obecnego Polskiego Cmentarza Wojennego w Katyniu[3], który został oficjalnie otwarty 28 lipca 2000[24]. W 1995 ekipa archeologów pod przewodnictwem prof. Mariana Głoska podczas badań odnalazła trumny ze zwłokami generałów Bohaterewicza i Smorawińskiego, po czym w październiku tego roku w Katyniu odbył się ich uroczysty pogrzeb[25].

Był żonaty z Heleną z Pokubiatów, z którą miał dwóch synów: Wiktora (ur. 1904), podporucznika piechoty rezerwy i Kazimierza (1906–1967), podporucznika piechoty rezerwy, inżyniera chemika[2][3][26].

Wiktor Bohatyrewicz 20 września 1939 został internowany na Litwie, 13 lipca 1940 osadzony w Obozie NKWD w Kozielsku (tzw. „Kozielsk II”), 2 lipca 1941 przeniesiony do Obozu NKWD w Griazowcu, a 3 września tego roku, po uwolnieniu, przybył do Tatiszczewa[27]. Później służył w 14 Wileńskim Batalionie Strzelców. W jego szeregach walczył w bitwie o Monte Cassino.

Postanowieniem nr 112-48-07 Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego z 5 października 2007 został awansowany pośmiertnie do stopnia generała dywizji[28][29]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”[30][31].

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

W ramach akcji „Katyń... pamiętamy” / „Katyń... Ocalić od zapomnienia” Bronisławowi Bohaterewiczowi poświęcono Dąb Pamięci w Myśliborzu[32].

15 sierpnia 2014, w 94. rocznicę bitwy warszawskiej, na Cmentarzu Poległych w Bitwie Warszawskiej w Ossowie została odsłonięta w Ossowie tablica upamiętniająca ośmiu dowódców polskich oddziałów uczestniczących w walkach, którzy w 1940 zostali ofiarami zbrodni katyńskiej; upamiętnieni zostali gen. dyw. Stanisław Haller, gen. dyw. Henryk Minkiewicz, gen. dyw. Leonard Skierski, gen. bryg. Bronisław Bohaterewicz, gen. bryg. Kazimierz Łukoski, gen. bryg. Mieczysław Smorawiński, płk dypl. Stefan Kossecki, ppłk. Wilhelm Kasprzykiewicz[33][34].

Od 18 października 1990 generał jest patronem ulicy na terenie obecnej dzielnicy Praga-Południe w Warszawie[35].

Awanse

[edytuj | edytuj kod]

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ W ewidencji armii rosyjskiej figurował jako „Богатыревич Бронислав Казимирович”.
  2. ↑ Ośrodek Karta wskazał datę śmierci 6 kwietnia 1940 (Lista wywózek 015/2 z 5 kwietnia 1940, poz. 7). Ośrodek KARTA: dane osobowe: Bronisław Bohaterewicz s. Kazimierza. sygnatura akt: KOZ -411-416/7 nr id. 257 [dostęp 2009-02-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (8 kwietnia 2014)]. (pol.).
  3. ↑ Niemiecka dokumentacja z ekshumacji podała nazwę ulicy Tejtowa 3-28.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Akt nr 39/1870 z Kościoła Parafialnego Farnego w Grodnie. Data w oryginale to 14 lutego 1870, według kalendarza juliańskiego.
  2. ↑ a b c d Stawecki 1994 ↓, s. 82.
  3. ↑ a b c Księga Cmentarna Katynia 2000 ↓, s. 44.
  4. ↑ Radosław Wnorowski, Bronisław Bohaterewicz, Warszawa: IPN, 2020, s. 6.
  5. ↑ Encyklopedia Wojskowa 1931 ↓, s. 357.
  6. ↑ a b c Памяти героев ↓.
  7. ↑ Dziennik Rozkazów Wojskowych Nr 67 z 17 czerwca 1919, poz. 2137.
  8. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 23 z 23 czerwca 1920, poz. 594, tu jako Bronisław Bohaterewicz.
  9. ↑ Rozkaz organizacyjny Nr 1 Dowództwa Grupy Wojsk Litwy Środkowej z 26 lutego 1921, Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce, sygn. 701/2/36, s. 77.
  10. ↑ Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 19, jako Bronisław Bohaterewicz ur. 27 lutego 1870.
  11. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 95 z 18 września 1924, s. 529.
  12. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 85 z 20 sierpnia 1925, s. 455.
  13. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 44 z 14 października 1926, s. 355.
  14. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 18 lutego 1927, s. 53, 55.
  15. ↑ Osadnicy wojskowi – lista kompletna. kresy.genealodzy.pl. s. 19. [dostęp 2015-04-05].
  16. ↑ Aleksander Sokołowski. Cele i zadania Organizacji Związku b. Ochotników Armii Polskiej. „Ochotnik. Jednodniówka Związku b. Ochotników Armii Polskiej, Uczestników Walk o Niepodległość 1914–1921”, s. 32, 34, 1938. .
  17. ↑ Premier Składkowski członkiem hon. Związku b. Ochotników. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 281 z 11 grudnia 1938. 
  18. ↑ Janusz Zawodny: Pamiętniki znalezione w Katyniu. Paryż: Editions Spotkania, 1989, s. 83, 104–106, 125, 136, 186. ISBN 2-86914-044-4.
  19. ↑ Stanisławczyk. Ostatni krzyk 2011 ↓, s. 329.
  20. ↑ Lista osób zamordowanych w Katyniu według Urzędowego Materiału opublikowanego w 1943 r. przez NSDAP.. stankiewicze.com. [dostęp 2014-03-06].
  21. ↑ Andrzej Leszek Szcześniak: Katyń. Lista ofiar i zaginionych jeńców obozów Kozielsk, Ostaszków, Starobielsk. Warszawa: Alfa, 1989, s. 30. ISBN 83-7001-294-9.
  22. ↑ Bezgraniczne bestjalstwo bolszewików. „Goniec Krakowski”. 89, s. 24, 1943-04-16. .
  23. ↑ Stanisławczyk. Ostatni krzyk 2011 ↓, s. 324.
  24. ↑ 20 lat temu otwarto Polski Cmentarz Wojenny w Katyniu - Redakcja Polska - polskieradio.pl [online], polskieradio.pl [dostęp 2024-06-27] (pol.).
  25. ↑ Stanisławczyk. Ostatni krzyk 2011 ↓, s. 336.
  26. ↑ Rybka i Stepan 2003 ↓, s. 92 (Wiktor Bohatyrewicz ur. 10 maja 1904, ppor. piech. rez. ze starszeństwem z 1 stycznia 1935 i 66. lokatą) i 185 (Kazimierz Bohatyrewicz ur. 24 lutego 1906, ppor. piech. rez. ze starszeństwem z 1 stycznia 1937 i 595. lokatą).
  27. ↑ Indeks ↓.
  28. ↑ M.P. z 2007 r. nr 85, poz. 885
  29. ↑ Lista osób zamordowanych w Katyniu, Charkowie, Twerze i Miednoje mianowanych pośmiertnie na kolejne stopnie. [online], web.archive.org, s. 1 [dostęp 2024-08-28] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-27] (pol.).
  30. ↑ „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”. Portal polskiej Policji. [dostęp 2024-01-09].
  31. ↑ Prezydent RP wziął udział w uroczystościach „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów” \ Kancelaria \ Archiwum \ Archiwum Lecha Kaczyńskiego \ Aktualności \ Rok 2007 \ [online], prezydent.pl [dostęp 2024-04-23] (pol.).
  32. ↑ Bronisław Bohaterewicz. katyn-pamietam.pl. [dostęp 2021-07-02]..
  33. ↑ Odsłonięcie w Ossowie popiersi gen. Andrzeja Błasika i abp. Mirona Chodakowskiego. blogpress.pl/, 18 sierpnia 2015. [dostęp 2015-03-04].
  34. ↑ Piotr Czartoryski-Sziler. naszdziennik.pl/, 16 sierpnia 2015. [dostęp 2015-03-04].
  35. ↑ Uchwała Nr 41/VIII/90 Rady Dzielnicy-Gminy Praga Południe w Warszawie z dnia 18 października 1990 r. w sprawie nadania nazw 2 nowym ulicom w osiedlu Gocław Lotnisko – Orlik VII oraz zmiany nazwy ulicy Franciszka Jóźwiaka.
  36. ↑ a b Polak (red.) 1991 ↓, s. 20.
  37. ↑ M.P. z 1938 r. nr 258, poz. 592 „za zasługi na polu pracy społecznej”.
  38. ↑ M.P. z 1939 r. nr 65, poz. 130 „za zasługi na polu pracy społecznej”.
  39. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 12 z 3 marca 1926 roku, s. 70.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]