Populacja |
300 tys. |
---|---|
Miejsce zamieszkania | |
Język |
wolio, cia-cia, tukang besi |
Religia | |
Grupa |
Buton, także Butung[1][2] – indonezyjska grupa etniczna zamieszkująca wyspę Buton (Butung) w prowincji Celebes Południowo-Wschodni. Ich populacja wynosi 300 tys. osób[2]. Pod pojęcie „Buton” podkłada się też ludność regionów Rumbia i Poleang (w południowo-wschodniej części Celebesu), wysp Tukangbesi oraz wysp Muna i Kabaena, czyli obszarów wchodzących niegdyś w skład Sułtanatu Butonu[3].
Posługują się szeregiem własnych języków z wielkiej rodziny austronezyjskiej (m.in. wolio, cia-cia, tukang besi), ale w użyciu są także inne języki (indonezyjski oraz bugijski i makasarski)[1]. Spośród rodzimych języków regionu jedynie wolio ugruntował się jako historyczny język literacki; istniało w nim piśmiennictwo w grafice arabskiej[3].
W przeważającej części wyznają islam w odmianie sunnickiej, lecz są wśród nich również chrześcijanie[1]. W południowej części wyspy Muna występuje niewielkie skupisko katolików, a mieszkańcy regionów Rumbia i Poleang to wyznawcy protestantyzmu[4].
Zasłynęli jako marynarze i kupcy[2][5]. Osiedlili się w różnych zakątkach wschodniej Indonezji, zwłaszcza w archipelagu Moluków[1], m.in. na wyspach Sula, Buru i Seram, a także w indonezyjskiej części Nowej Gwinei, na Celebesie i Małych Wyspach Sundajskich[6] oraz w stanie Sabah w dzisiejszej Malezji[2]. Od XVII do XX w. tworzyli Sułtanat Butonu[1]. Islam przyjęli pod wpływem ludu Ternate[7]. Samo określenie „Buton” pochodzi z języka ternate, gdzie słowo butu oznacza „targowisko”[8][9]. Ze względu na swoje położenie geograficzne wyspa Buton stanowiła niegdyś miejsce postoju statków wojskowych i handlowych[8]. Dla górskich kultur archipelagu Moluków szeroko rozumiana ludność Buton miała spełnić rolę dostarczycieli wiedzy i zapożyczeń słownikowych związanych z tradycjami morskimi[6].
Tradycyjnie zajmują się ręcznym rolnictwem tropikalnym (kukurydza, ryż suchy, proso, bataty, palma kokosowa)[1]. Trudnią się także rybołówstwem i handlem detalicznym[1]. Pewne znaczenie ma połów pereł[10]. Są znani jako zbieracze muszli morskich i trepangów[6]. W gospodarce wyspy Buton istotną rolę odgrywa wydobycie asfaltu i eksploatacja lasów (drewno tekowe); eksportuje się koprę, sago, ryby, cukier trzcinowy, kawę i tytoń[10]. Z rzemiosł rozwinęli budowę łodzi, obróbkę miedzi, tkactwo i plecionkarstwo[1]. Pożywienie w dużej mierze roślinne, na bazie manioku, czerwonej fasoli i kukurydzy[11]. Znaczenie ryżu różni się w zależności od subregionu[5].
Ich tradycyjne wierzenia to animizm i kult przodków[1]. Organizacja społeczna opiera się na patrylinearnym systemie pokrewieństwa[11]. Małżeństwo matrylokalne, później neolokalne[1]. Przeważa monogamia, historycznie zdarzała się poligynia[5].
Sama nazwa „Buton” jest niejednoznaczna i może prowadzić do nieporozumień. Bywa bowiem odnoszona konkretnie do ludności posługującej się językiem wolio (w wąskim ujęciu), a czasami (poza regionem) w sposób ogólny określa ludność prowincji Celebes Południowo-Wschodni. Ponadto ludność Buton bywa mylnie utożsamiana z Badżawami (Bajau)[12]. Ludność wysp Tukangbesi często identyfikuje się z wyspą Buton[13], migranci z tych wysp – bardzo liczni we wschodniej Indonezji – są powszechnie określani jako orang Buton[14]. Z kolei mieszkańcy wyspy Muna, również wchodzącej w skład dawnego sułtanatu, zwykle nie posługują się tym etnonimem[3].