Charciabałda
| wieś | |
 Centrum miejscowości (2024) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) | |
| Strefa numeracyjna |
29 |
| Kod pocztowy |
07-430[4] |
| Tablice rejestracyjne |
WOS |
| SIMC |
0514868[5] |
Położenie na mapie gminy Myszyniec  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie powiatu ostrołęckiego  | |
 53°20′18″N 21°16′41″E/53,338333 21,278056[1]
| |
Charciabałda – wieś sołecka[6] w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie ostrołęckim, w gminie Myszyniec[5][7].
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Miejscowość o rozproszonej zabudowie leży na Równinie Kurpiowskiej, w sąsiedztwie dużych kompleksów leśnych Puszczy Zielonej[8]. Graniczy z rezerwatem przyrody Czarnia[8], chroniącym starodrzew dawnych borów, gdzie można jeszcze zobaczyć kilka barci w sosnach z czasów, kiedy słynne było tu bartnictwo[9].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Miejscowość tę założył w 1782 r., na mocy nadania gruntów panu Olendrowi, starosta ostrołęcki Antoni Małachowski[10].
Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku wieś zamieszkiwało 214 osób, 209 było wyznania rzymskokatolickiego a 5 mojżeszowego. Jednocześnie 209 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, a 5 żydowską. Było tu 35 budynków mieszkalnych[11]. Miejscowość należała do parafii rzymskokatolickiej w Myszyńcu. Podlegała pod Sąd Grodzki w Myszyńcu i Okręgowy w Łomży; właściwy urząd pocztowy mieścił się w m. Czarnia[12].
W wyniku agresji III Rzeszy na Polskę we wrześniu 1939 tereny byłej gminy znalazły się pod okupacją niemiecką i do wyzwolenia weszła w skład Landkreis Scharfenwiese, Regierungsbezirk Zichenau III Rzeszy[13].
Nocą 2/3 października 1944 wojska niemieckie wkroczyły do wsi w poszukiwaniu partyzantów, którzy ukryli się w kilku okolicznych wsiach z powodu zbyt dużego nagromadzenia wojsk niemieckich w strefie przyfrontowej. W zabudowaniach należących do Józefa Olendra w Charcibałdze ukrywał się dowódca IV Rejonu AK Myszyniec, Obwodu Ostrołęka, Okręgu Białystok komendant Kazimierz Stefanowicz „As”. Wraz z nim przebywał także Stanisław Stefanowicz „Nemo”, porucznik oddziału AK, dowódca kompanii Myszyniec. Kiedy Niemcy podpalili zabudowania na posesji gospodarza u którego się ukrywali, Kazimierz Stefanowicz zdołał zbiec, ale Stanisław został zastrzelony i zginął na miejscu. Józef Olender najprawdopodobniej zginął w obozie koncentracyjnym Stutthof, choć brakuje dokumentacji potwierdzającej jego pobyt. Informacje o miejscu pobytu dowódców, Niemcy uzyskali od pochwyconego partyzanta Ryszarda Tokarskiego „Rysia”, od którego wymusili zeznania[14].
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa ostrołęckiego.
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]W 1880 podawano nazwę rozdzielną Charcia Bałda[15]. Nieco starsza nazwa tej miejscowości to Charecobałd, którą podaje Oskar Kolberg w Mazowsze cz. IV. Mazowsze Stare. Kurpie, spotyka się również nazwę Charcibałda.
Demografia
[edytuj | edytuj kod]W XXI wieku wieś poważnie się wyludnia[3][16].
Liczba mieszkańców miejscowości na przestrzeni lat:
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]Rejestr Narodowego Instytutu Dziedzictwa nie ujawnia żadnych zabytków na terenie miejscowości[17]. W miejscowości znajdują się m.in. drewniane chałupy: nr 2 z pocz. XX w i nr 31 z poł. XIX w.[8]
Religia
[edytuj | edytuj kod]Wierni kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii Trójcy Przenajświętszej w Myszyńcu[18].
Nawiązania
[edytuj | edytuj kod]Bronisław Kazimierz Przybylski nazwę tej miejscowości zamieścił w tytule utworu w Czterech Nokturnach Kurpiowskich – pt. Ciemna noc nad Charcibałdą[19]. O miejscowości tej także śpiewa np. zespół No To Co w piosence pt. Dokąd jedziecie Panie Michale?
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 15071
- ↑ Wieś Charciabałda w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2024-11-30], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ a b c NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2024-11-30].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 139 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT.
- ↑ Strona gminy, sołectwa
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ a b c Tomasz Krzywicki, Elżbieta Mlącka: Pisz: mapa topograficzna Polski. Wyd. 2. Warszawa: Wojskowe Zakłady Kartograficzne, 2006, s. 1–2. ISBN 978-83-7135-226-3.
- ↑ Rezerwaty przyrody [online], Nadleśnictwo Myszyniec [dostęp 2024-08-04] (pol.).
- ↑ Ludwik Krzywicki. Artykuły i Rozprawy. Tom 6. Kurpie.
- ↑ a b Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 59.
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej z oznaczeniem terytorjalnie im właściwych władz i urzędów oraz urządzeń komunikacyjnych, Przemyśl, Warszawa 1933, s. 221.
- ↑ Karte: Landkreis Lomscha 1. 8. 1944 – Städte und Amtsbezirke [online], www.territorial.de [dostęp 2020-04-22].
- ↑ Natalia Lenda, Pacyfikacja wsi Bandysie (3 października 1944 r.), „Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego”, 34, 2020, s. 99–116.
- ↑ a b c Charcia bałda, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 543.
- ↑ a b GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo mazowieckie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 69 [dostęp 2023-10-02].
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji.
- ↑ Ciemna noc nad Charcibałdą – nuty.pl [online], nuty.pl [dostęp 2023-10-02].
