Chwalisław (wieś)

Zobacz też: inne znaczenia nazwy Chwalisław.

Chwalisław

wieś
Kościół św. Jakuba Apostoła
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	ząbkowicki
Gmina	Złoty Stok
Wysokość	400-475[2] m n.p.m.
Liczba ludności (III 2011)	230[3]
Strefa numeracyjna	74
Kod pocztowy	57-250[4]
Tablice rejestracyjne	DZA
SIMC	0857002
Położenie na mapie gminy Złoty Stok Chwalisław
Położenie na mapie Polski Chwalisław
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Chwalisław
Położenie na mapie powiatu ząbkowickiego Chwalisław
50°25′20″N 16°49′25″E/50,422222 16,823611[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Panorama wsi

Chwalisław (tuż po wojnie Bystra, niem. Follmersdorf) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie ząbkowickim, w gminie Złoty Stok.

Chwalisław do wieś łańcuchowa o długości około 3 km leżąca na północno-wschodniej krawędzi Gór Złotych, nad górnym biegiem potoku Mąkolnica, na wysokości około 400–475 m n.p.m.^[2]

Integralne części wsi Chwalisław^[5]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
nie nadano	Biała Góra	kolonia

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego.

Toponimia

Pierwsza nazwa wsi pojawia się w 1260 r. jako Villa Folmeri^[6]. Do końca II wojny światowej funkcjonowała jako Follmersford^[7]. Zdaniem Heinricha Adamyego nazwa wsi jest dzierżawcza od imienia Waldemar lub Wolfmar^[8]. Z innych źródeł wynika, że nazwa Folmersdorf jest zniemczona i ukrywa imię Chwalimir^[9].

Historia

Istnieje wzmianka, że w roku 1249 istniejącą już wieś darował cystersom z Kamieńca Ząbkowickiego rycerz Moyko^[10][11]. Wieś pojawia się w dokumencie z 1260 roku^[6]. W roku 1812 miejscowość kupiła królowa Wilhelmina Pruska, a po jej śmierci w 1837 roku Chwalisław przeszedł na własność Marianny Orańskiej^[10]. Wiek XIX to szczytowy okres w rozwoju wsi, istniały tam wtedy: kościół, szkoła i młyn wodny^[10]. Pod koniec XIX wieku Chwalisław znalazł się na szlaku turystycznym ze Złotego Stoku na Ptasznik, na którym wzniesiono niewielką wieżę widokową^[10]. Do roku 1945 miejscowość należała do rodziny Hohenzollernów^[10]. Po 1945 roku Chwalisław częściowo wyludnił się^[2]. W 1978 roku było tu 69 gospodarstw rolnych, w 1988 roku ich liczba zmalała do 29^[2].

Taubenberg

Do wsi należała rezydencja Taubenberg (50°26′00,6″N 16°50′16,3″E/50,433500 16,837861), położona na północny wschód od wsi w stronę Białej Góry^[12][13]. Po II wojnie światowej miejscowość pozostała bez nowej nazwy. Obecnie niezamieszkała oraz bez zabudowy.

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest^[14]:

• kościół filialny pw. św. Jakuba Apostoła z 1726 roku^[10]. Jest to budowla jednonawowa z prostokątnym prezbiterium i wieżą nakrytą ostrosłupowym hełmem^[10]. Wewnątrz zachował się późnogotycki tryptyk św. Anny Samotrzeciej z pierwszej połowy XVI wieku, figura św. Michała z wagą i inne wyposażenie z XVIII wieku^[10].

Szlaki turystyczne

Przez Chwalisław przechodzi szlak turystyczny^[15]:

• czarny, przebiegający na trasie: Bystrzyca Kłodzka – Stary Waliszów – Romanowo – Ołdrzychowice Kłodzkie – Rogówek – Droszków – Przełęcz Leszczynowa – Chwalisław – Złoty Stok.

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 16918
2. Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 17: Góry Złote. Wrocław: Wydawnictwo I-BiS, 1993, s. 54-57. ISBN 83-85773-01-0.
3. GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
4. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 161 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
5. Główny Urząd Statystyczny [online], eteryt.stat.gov.pl [dostęp 2023-06-04] .
6. Tadeusz Mikoś, Eugeniusz Salwach, Janusz Chmura, Jerzy Tichanowicz: Złoty Stok Najstarszy ośrodek górniczo-hutniczy w Polsce. Kraków: Wyd. AGH, 2009, s. 49–50. ISBN 978-83-7464-191-3. (pol.).
7. Follmersdorf [online], meyersgaz.org [dostęp 2023-11-04] .
8. Heinrich (1812-1897)H.(1. 1. ) Adamy Heinrich (1812-1897)H.(1. 1. ), Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit. - Zweite vermehrte und verbesserte Auflage, „410 II”, 1888 [dostęp 2023-11-04] .
9. StanisławS. Rospond StanisławS., StanisławaS. Sochacka StanisławaS., Słownik etymologiczny nazw geograficznych Śląska, Wyd. 1., Warszawa: Państwowe Wydawn. Naukowe, 1970, s. 28, ISBN 978-83-01-05425-0 [dostęp 2024-05-07] .
10. Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak: Ziemia Kłodzka. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2010, s. 308, 309. ISBN 978-83-89188-95-3.
11. Plan odnowy wsi Chwalisław 2009-2015
12. MAPSTER - Szczegóły [online], igrek.amzp.pl [dostęp 2023-10-15] .
13. Taubenberg 2) [online], meyersgaz.org [dostęp 2023-10-15] .
14. Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 251. [dostęp 2012-11-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
15. Mapa turystyczna. [dostęp 2018-06-05].

Bibliografia

• Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 17: Góry Złote. Wrocław: Wydawnictwo I-BiS, 1993, ISBN 83-85773-01-0.
• WaldemarW. Brygier WaldemarW., TomaszT. Dudziak TomaszT., IwonaI. Chomiak IwonaI., Ziemia Kłodzka, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2010, ISBN 978-83-89188-95-3, OCLC 751422625 . Brak numerów stron w książce