Clevosaurus

Clevosaurus
Swinton, 1939
Ilustracja
Czaszka Clevosaurus brasiliensis
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

zauropsydy

Podgromada

diapsydy

Nadrząd

lepidozaury

Rząd

sfenodonty

Rodzina

Sphenodontidae

(bez rangi) Clevosauridae
Rodzaj

Clevosaurus

Multimedia w Wikimedia Commons

Clevosaurus – rodzaj lepidozaura z rodziny hatteriowatych (Sphenodontidae), z grupy Clevosauridae.

Obejmuje kilka gatunków sfenodontów występujących od późnego triasu do wczesnej jury niemal na całym świecie. Gatunkiem typowym rodzaju jest Clevosaurus hudsoni, opisany w 1939 roku przez Swintona. Jego szczątki odnaleziono w górnotriasowych osadach w południowo-zachodniej Wielkiej Brytanii. Było to niewielkie zwierzę, osiągające około 25 cm długości i przypominające jaszczurkę. C. hudsoni żywił się owadami, jednak prawdopodobnie mógł zjadać również rośliny[1], choć niektórzy autorzy uważają, że był głównie drapieżnikiem[2].

Drugi opisany gatunek, Clevosaurus minor, również żył na terenie dzisiejszej południowo-zachodniej Wielkiej Brytanii, jednak na mniejszym obszarze niż C. hudsoni – był również od niego mniejszy, a jego skamieniałości są przeważnie gorzej zachowane[1]. W 1993 roku Nicholas C. Fraser opisał C. latidens z górnego triasu okolic Cromhall w Wielkiej Brytanii i spostrzegł jego podobieństwa do fragmentów szczęk odkrytych w północnoamerykańskiej formacji Chinle[3].

W 1994 Wu opisał dwa nowe gatunki z dolnej jury Chin, a Dianosaurus petilus przeklasyfikował do rodzaju Clevosaurus[4]. W tym samym roku Hans-Dieter Sues i współpracownicy opisali C. bairdi, pierwszy gatunek Clevosaurus z Ameryki Północnej, co dowiodło, że zasięg występowania sfenodontów z tego rodzaju obejmował niemal całą Pangeę. Jego najbliższym krewnym był prawdopodobnie C. mcgilli[5]. Zniszczoną czaszkę należącą do Clevosaurus sp. odkryto także w Afryce Południowej – brak jednak cech diagnostycznych pozwalających odróżnić go od C. bairdi. W 2005 roku opisany został C. convallis – pierwszy gatunek rodzaju Clevosaurus, którego szczątki odkryto w jurajskich osadach na terenie Wielkiej Brytanii[6]. José Bonaparte i Sues w 2006 nazwali kolejny gatunek Clevosaurus – C. brasiliensis, którego dobrze zachowaną czaszkę odkryto w górnotriasowych osadach formacji Caturrita na terenie stanu Rio Grande do Sul w Brazylii. Jest to pierwsza skamieniałość potwierdzająca występowanie Clevosaurus również na obszarze dzisiejszej Ameryki Południowej. C. brasiliensis najbardziej przypominał C. bairdi i C. mcgilli[7]. W 2009 roku opisano szczątki ponad 25 osobników, które sugerują, że C. brasiliensis osiągał rozmiary znacznie mniejsze od większości sfenodontów[8]. Młode osobniki żywiły się prawdopodobnie owadami, podczas gdy dorosłe były wszystkożerne. Czaszka rosła allometrycznie, podobnie jak u innych sfenodontów[9]. W 2015 roku Klein i współpracownicy opisali C. sectumsemper z retyckich osadów w okolicach Woodleaze w Gloucestershire. Gatunek ten osiągał mniejsze rozmiary niż C. latidens (o ok. 20–60%), różnił się też od niego cechami uzębienia[10], choć Hsiou i in. (2015) twierdzą, że nie jest jasne, czy te dwa gatunki są odrębne[11].

Pokrewieństwo w obrębie rodzaju nie jest ustalone. Możliwe, że C. latidens jest bliżej spokrewniony z kladem Opisthodontia niż z C. hudsoni[12][11]. Również przynależność gatunków C. mcgilli, C. petilus i C. wangi nie jest przesądzona[10]. Ponadto wewnątrz kladu Clevosaurus zagnieżdżony może być również klasyfikowany w odrębnym rodzaju Brachyrhinodon taylori[11].

Kladogram rodzaju Clevosaurus po usunięciu z niego taksonów o niepewnej pozycji filogenetycznej. Według Hsiou i in. (2015)[11]

Clevosaurus 

 C. petilus




 C. mcgilli




 C. bairdi




 C. wangi



 C. brasiliensis






Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b Nicholas C. Fraser. The osteology and relationships of Clevosaurus (Reptilia: Sphenodontida). „Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences”. 321 (1204), s. 125–178, 1988. DOI: 10.1098/rstb.1988.0092. (ang.). 
  2. ↑ Marc E. H. Jones. Skull shape and feeding strategy in Sphenodon and other Rhynchocephalia (Diapsida: Lepidosauria). „Journal of Morphology”. 269 (8), s. 945–966, 2008. DOI: 10.1002/jmor.10634. (ang.). 
  3. ↑ Nicholas C. Fraser: A new sphenodontian from the early Mesozoic of England and North America: implications for correlating early Mesozoic continental deposits. W: S. G. Lucas, M. Morales (red.): The nonmarine Triassic. New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin 3: 135–139, 1993.
  4. ↑ Wu Xiaochun: Late Triassic-Early Jurassic sphenodontians from China and the phylogeny of the Sphenodontia. W: Nicholas C. Fraser, Hans-Dieter Sues (red.): In the Shadow of the Dinosaurs: Early Mesozoic Tetrapods. Cambridge: Cambridge University Press, 1994, s. 38–69. ISBN 0-521-45242-2.
  5. ↑ Hans-Dieter Sues, Neil H. Shubin, Paul E. Olsen. A new sphenodontian (Lepidosauria: Rhynchocephalia) from the McCoy Brook Formation (Lower Jurassic) of Nova Scotia, Canada. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 14 (3), s. 327–340, 1994. DOI: 10.1080/02724634.1994.10011563. (ang.). 
  6. ↑ Laura K. Säilä. A new species of the sphenodontian reptile Clevosaurus from the Lower Jurassic of South Wales. „Palaeontology”. 48 (4), s. 817–831, 2005. DOI: 10.1111/j.1475-4983.2005.00486.x. (ang.). 
  7. ↑ José Bonaparte, Hans-Dieter Sues. A new species of Clevosaurus (Lepidosauria: Rhynchocephalia) from the Upper Triassic of Rio Grande do Sul, Brazil. „Palaeontology”. 49 (4), s. 917–923, 2006. DOI: 10.1111/j.1475-4983.2006.00568.x. (ang.). 
  8. ↑ Bruno de Amorim Arantes, Marina Bento Soares, Cesar Leandro Schultz. Clevosaurus brasiliensis (Lepidosauria: Sphenodontia) do Triássico Superior do Rio Grande do Sul: anatomia pós-craniana e relaçőes filogenéticas. „Revista Brasileira de Paleontologia”. 12 (1), s. 43–54, 2009. DOI: 10.4072/rbp.2009.1.04. (port.). 
  9. ↑ Paula Rosario Romo de Vivar Martínez, Marina Bento Soares. Dentary morphological variation in Clevosaurus brasiliensis (Rhynchocephalia, Clevosauridae) from the Upper Triassic of Rio Grande do Sul, Brazil. „PLOS ONE”. 10 (3): e0119307, 2015. DOI: 10.1371/journal.pone.0119307. (ang.). 
  10. ↑ a b Catherine G. Klein, David I. Whiteside, Victor Selles de Lucas, Pedro A. Viegas, Michael J. Benton. A distinctive Late Triassic microvertebrate fissure fauna and a new species of Clevosaurus (Lepidosauria: Rhynchocephalia) from Woodleaze Quarry, Gloucestershire, UK. „Proceedings of the Geologists' Association”. 126, s. 402–416, 2015. DOI: 10.1016/j.pgeola.2015.05.003. (ang.). 
  11. ↑ a b c d Annie Schmaltz Hsiou, Marco Aurélio Gallo De França, Jorge Ferigolo. New data on the Clevosaurus (Sphenodontia: Clevosauridae) from the Upper Triassic of southern Brazil. „PLOS ONE”. 10 (9): e0137523, 2015. DOI: 10.1371/journal.pone.0137523. (ang.). 
  12. ↑ Ricardo N. Martínez, Cecilia Apaldetti, Carina E. Colombi, Angel Praderio, Eliana Fernandez, Paula Santi Malnis, Gustavo A. Correa, Diego Abelin, Oscar Alcober. A new sphenodontian (Lepidosauria: Rhynchocephalia) from the Late Triassic of Argentina and the early origin of the herbivore opisthodontians. „Proceedings of the Royal Society B”. 280 (1772): 20132057, 2013. DOI: 10.1098/rspb.2013.2057. (ang.).