Dagobert Sigmund von Wurmser

Dagobert Sigmund von Wurmser
ilustracja
feldmarszałek, generał
Data i miejsce urodzenia

7 maja 1724
Sélestat lub Strasburg

Data i miejsce śmierci

22 sierpnia 1797
Wiedeń

Przebieg służby
Siły zbrojne

Francuskie Wojska Lądowe,
Austriackie Siły Zbrojne

Główne wojny i bitwy

inwazja na Czechy,
wojna siedmioletnia,
wojna o sukcesję bawarską,
wojna o niepodległość Francji,
oblężenie Mantui

Dagobert Sigmund Wurmser, właśc. Dagobert Sigmund Wurmser von Vendenheim zu Sundhausen, również jako Dagobert Siegmund (Sigismund) von Wurmser (ur. 7 maja 1724 w Sélestat lub Strasburgu, zm. 22 sierpnia 1797 w Wiedniu[1][2]) – austriacki feldmarszałek i generał.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Był synem Frantza Jakoba Wurmsera von Vendenheima i Sophii Frederiki von Landsberg[1]. Wurmser rozpoczął karierę wojskową w służbie francuskiej w 1741[2]. W czasie wojny o sukcesję austriacką wziął udział w 1742 w inwazji marszałka de Belle-Isle’a na rządzone przez Habsburgów Czechy[3].

Wyróżnił się też w wojnie siedmioletniej[4], w której po odwróceniu przymierzy Królestwo Francji zostało sojusznikiem Świętego Cesarstwa Rzymskiego przeciwko Prusom.

Wskutek reform francuskiego ministra wojny księcia de Choiseula po podpisaniu pokoju paryskiego w lutym 1763, przeszedł z całym regimentem na służbę cesarstwa[2]. Tu w 1763 awansował na stopień generała majora[5]. Później przyznano mu kolejno stopnie: w 1778 feldmarschalleutnanta (stopień generalski, odpowiednik gen. dywizji), a w 1787 generała kawalerii[5]. W 1761 cesarz Franciszek I nadał Wurmserowi tytuł hrabiego Rzeszy[6]. W 1773 został dowódcą pułku huzarów „Esterházy”, a w 1778 własnego regimentu Nr 30 „Graf von Wurmser”[2].

W wojnie o sukcesję bawarską dowodził austriackimi wojskami. 17 stycznia 1779 jego podkomendni w pięciu kolumnach wkroczyli niespodziewanie na ziemię kłodzką i zaatakowali pruski Fort Oberschwedelsdorf w Szalejowie Górnym. Efektywna obrona tego fortu przez 60-osobową załogę pod dowództwem kapitana Capellera, choć sam fort został poddany, uchroniła przed atakiem twierdzę kłodzką[7][8]. Wojska Wurmsera zdobyły również Bystrzycę Kłodzką (niem. Habelschwerdt)[2] biorąc wielu jeńców, w tym księcia generała Adolfa z Hesji-Philippsthal-Barchfeld(inne języki), 24 oficerów i 714 żołnierzy. W ręce Austriaków wpadły też trzy działa i siedem sztandarów[9].

Wkrótce po zawarciu pokoju w Cieszynie Wurmser został generałem dowodzącym w Galicji[10].

Kiedy wybuchła wojna o niepodległość Francji, w 1793 dowodził armią austriacką w departamencie Górny Ren i zwyciężył w bitwach pod Rohrbach, Germersheimem, Essingen, Lauterbourgiem i Weissenburgiem[10]. Tym samym udaremnił francuskie próby przedostania się do Moguncji. Następnie, wspierany przez Karola Wilhelma Ferdynanda, księcia Brunszwiku, zdobył Bienwald, lecz potem, po kilku niesprzyjających mu bitwach, a szczególnie przegranej drugiej bitwie pod Weissenburgiem(inne języki) pod koniec grudnia 1793 został zmuszony do odwrotu wraz ze znacznie osłabioną armią. Później ponownie przejął dowództwo nad armią w Górnym Renie i pokonał Francuzów pod Mannheimem[10].

4 czerwca 1796, podczas kampanii włoskiej, rozpoczęło się z kolei oblężenie Mantui. Zdobycia twierdzy podjęła się 9-tysięczna dywizja generała Jeana Séruriera. Na początku lipca pod murami fortecy stanął też Bonaparte z pozostałymi wojskami, powiadomiony jednak, że z Tyrolu na odsiecz podąża 50-tysięczna armia austriacka generała Wurmsera[11][12]. Rozporządzając jedynie 43 tysiącami żołnierzy, Napoleon rozważał wówczas możliwość odwrotu. Dla zyskania na czasie wysłał przeciw Wurmserowi jednego ze swoich najlepszych dowódców – Andre Massénę[13], któremu ze względu na dysproporcję sił nie udało się jednak powstrzymać tempa marszu Austriaków. Z podobnym zadaniem wysłany został gen. Pierre Augereau[13], który również doznał niepowodzenia.

W tej sytuacji na początku sierpnia Bonaparte wydał rozkaz przerwania oblężenia i rozpoczęcia odwrotu. 3 sierpnia von Wurmser wkroczył do Mantui. Wtedy dotarła do niego wiadomość, że 20-tysięczna armia napoleońska pokonała w bitwie pod Lonato, nadchodzący w drugim rzucie 15-tysięczny korpus generała Gvozdanovicia[14]. Cofające się oddziały Gvozdanovicia zostały przez Napoleona doścignięte i ostatecznie rozbite w bitwach pod Salo i Brescią.

Pod presją tej klęski Wurmser pospiesznie wymaszerował z 24-tysięczną armią spod Mantui i staczając po drodze szereg potyczek z francuskimi forpocztami, starł się z Napoleonem 5 sierpnia pod Castiglione, gdzie poniósł całkowitą klęskę.

27 sierpnia 1796 wojska francuskie wznowiły oblężenie Mantui, choć twierdzę już zaopatrzono, a jej garnizon znacznie wzmocniono.

Rozbity Wurmser krążył najpierw na obszarze Górnej Adygi, ale na początku września Bonaparte rozbił resztę jego wojsk pod Bassano[15]. Następnie przez pięć miesięcy bronił obleganej Mantui, którą poddał dopiero 2 lutego 1797, gdy w twierdzy zaczęło brakować żywności i opatrunków oraz przy braku szansy na odsiecz[16]. Obrona twierdzy przed przeważającymi siłami wroga przyniosła uznanie cesarza Franciszka II oraz szacunek Bonapartego, co pozwoliło mu na honorowy wymarsz oddziałów z rozwiniętymi sztandarami[6][11][17].

W późniejszym czasie Wurmser miał otrzymać także stanowisko dowódcze na Węgrzech, jednak ostatnia batalia nadwerężyła jego zdrowie i zmarł przed jego objęciem[16].

Życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]

Ożenił się 25 stycznia 1761 w Vendenheim z Sophią Henriettą Rosiną Julianą von und zu der Thann (zm. 27 czerwca 1772). Para miała kilkoro dzieci[1]:

  • Henriettę Theresię (1763)
  • Henriettę Dorotheę (1767–1827), małżeństwo z hr. Karlem Heinrichem von Schlitzem zw. von Görtz (1752–1826)[18]
  • Christiana (1768–1844)

Wurmser był członkiem loży wolnomularskiej o nazwie Wahrheit und Einigkeit zu den drei gekrönten Säulen[19].

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

W jednej z sal wiedeńskiego Muzeum Historii Wojskowości – Die Feldherrenhalle, znajduje się naturalnej wielkości posąg Wurmsera, wykonany w 1867 roku przez rzeźbiarza Angelo Malgratiego z marmuru karraryjskiego[20].

Od 1894 jedna z ulic w Rudolfsheim-Fünfhaus (15 dzielnicy Wiednia) nosi jego imię – Wurmsergasse[21].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c Familienstammbaum von Dagobert Sigismond [online], Geneanet [dostęp 2020-04-28] (niem.).
  2. ↑ a b c d e Feldmarschall Graf von Wurmser [online], napoleon-online.de [dostęp 2020-04-28].
  3. ↑ Oesterreichische National-Encyklopädie, t. 6 (W bis Z und Supplement), Wiedeń: Verlag von Richard Schmidl’s Witwe und Ign. Klang, 1838, s. 206 [dostęp 2020-04-28] (niem.).
  4. ↑ Hans Eggert Willibald von der Lühe, Militair-Conversations-Lexikon, C. Brüggemann, 1841, s. 899 [dostęp 2020-04-28] (niem.).
  5. ↑ a b Andreas Georg Waehner, Sigrid Dahmen, Tagebuch aus dem Siebenjährigen Krieg, Universitätsverlag Göttingen, 2012, s. 291–292, ISBN 978-3-86395-063-7 [dostęp 2020-04-28] (niem.).
  6. ↑ a b Wurmser, Dagobert Sigmund Graf von. W: Oskar Criste: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). T. 44. Leipzig: Duncker & Humblot, 1898, s. 338–340. OCLC 311433131. [dostęp 2020-05-17].
  7. ↑ Grzybowski, Fort Oberschwedelsdorf w Szalejowie Górnym 2011 ↓, s. 244–245.
  8. ↑ Grzybowski, Bateria nad Pasterką – zapomniana kłodzka fortyfikacja 2013 ↓, s. 8.
  9. ↑ Karl Heinrich Siegfried Rödenbeck, Tagebuch oder Geschichtskalender aus Friedrich’s des Großen Regentenleben: (1740–1786) mit historischen und biographischen Anmerkungen zur richtigen Kenntniß seines Lebens und Wirkens in allen Beziehungen. Enthaltend die Jahre 1770 bis 1786, Plahn, 1842, s. 194–195 [dostęp 2020-04-28] (niem.).
  10. ↑ a b c Johann Ritter von Rittersberg, Historischer Militair-Almanach des 16. 17. 18. und 19. Jhs. Mit besonderer Hinsicht auf das letztere und den oesterr. Kaiserstaat (etc.), Enders, 1825, s. 318–319 [dostęp 2020-04-28] (niem.).
  11. ↑ a b Wurmser, Dagobert Sigmund Graf von, [w:] A Biographical Dictionary of all Austrian Generals during the French Revolutionary and Napoleonic Wars, napoleon-series.org [dostęp 2020-05-26].
  12. ↑ Adolphe Thiers, Frederic Shoberl, The History of the French Revolution, t. 3-4, Carey and Hart, 1847, s. 15–40 [dostęp 2020-05-26] (ang.).
  13. ↑ a b Walter Scott, The Life of Napoleon Buonaparte, Emperor of the French: With a Preliminary View of the French Revolution, Ballantyne and Company, 1827, s. 190–214 [dostęp 2020-05-26] (ang.).
  14. ↑ The "Battles" of Lonato [online], napoleon-series.org [dostęp 2020-05-26].
  15. ↑ Życie Napoleona podług najłepszych źródeł, Nakładem S.H. Marzbacha, 1841, s. 94 [dostęp 2020-05-26] (pol.).
  16. ↑ a b Wurmser, (Dagobert Sigmund, Graf v.), [w:] Brockhaus' Konversations-Lexikon, Allgemeine deutsche Real-Encyklopädie für die gebildeten Stände: Conversations-Lexikon, 1827, s. 400–402 [dostęp 2020-05-26] (niem.).
  17. ↑ Constantin von Wurzbach, Wurmser, Dagobert Siegmund Graf, „Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich”, 59, de.wikisource.org, 1890, s. 1 [dostęp 2020-05-18].
  18. ↑ Schlitz gen. v. Görtz [online], angelfire.com [dostęp 2020-04-28].
  19. ↑ Geschichte der Freimaurerei in Österreich und Ungarn, C.W. Vollrath, 1872, s. 20–21 [dostęp 2020-04-28] (niem.).
  20. ↑ Die Feldherrenhalle [online], eksponat nr 45, Das Heeresgeschichtliche Museum Wien [dostęp 2020-04-28] (niem.).
  21. ↑ Architektenlexikon Wien 1770-1945 – Josef Habicher, Stellenwert [online], architektenlexikon.at [dostęp 2020-04-28].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]