Foto: Paweł Matyka | |
Data i miejsce urodzenia |
10 października 1961 |
---|---|
Zawód | |
Współmałżonek |
Janusz Grzelak |
Lata aktywności |
od 1982 |
Zespół artystyczny | |
Teatr Narodowy | |
Odznaczenia | |
Strona internetowa |
Danuta Maria Stenka-Grzelak (ur. 10 października 1961 w Sierakowicach) – polska aktorka teatralna, filmowa, radiowa i dubbingowa.
Jako aktorka debiutowała w 1984 na scenie Teatru Współczesnego w Szczecinie, następnie grała również w Teatrze Nowym w Poznaniu oraz warszawskich teatrach: Dramatycznym, Rozmaitości i Narodowym. Od 1988 występuje w Teatrze Telewizji. Na ekranie zadebiutowała rolą Elżbiety w filmie telewizyjnym Rozmowy o miłości (1990). Do najważniejszych ról w jej karierze aktorskiej należą występy w filmach: Cudze szczęście, Chopin. Pragnienie miłości, Nigdy w życiu!, Katyń, Idealny facet dla mojej dziewczyny, Uwikłanie i Nad życie oraz w serialach telewizyjnych: Boża podszewka, Pogoda na piątek, Lekarze i Nieobecni. Z dubbingu została zapamiętana jako Biała Czarownica z serii filmów animowanych Opowieści z Narnii, Gertruda z Zaplątanych oraz Galadriela z trylogii filmowej Hobbit. Wystąpiła również w kaszubskim dubbingu filmu Jezus w roli Marii.
Zdobywczyni licznych nagród filmowych, w tym pięciu Złotych Kaczek, dwóch Orłów i Złotego Mikrofonu. Laureatka Grand Prix na 61. Kaliskich Spotkaniach Teatralnych – Festiwalu Sztuki Aktorskiej (2021) za rolę Charlotty w przedstawieniu Sonata jesienna (1978) Ingmara Bergmana w Teatrze Narodowym[1]. Uhonorowana Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Wielokrotnie uwzględniana w rankingu „100 najcenniejszych gwiazd polskiego show-biznesu” sporządzonym przez magazyn „Forbes”, najwyżej w 2009 – na 25. miejscu[2].
Urodziła się 10 października 1961 w Sierakowicach, a dzieciństwo spędziła w Gowidlinie na Kaszubach[3]. Jej matka była nauczycielką języka rosyjskiego, a ojciec elektromonterem[4]. Ma starszego o dwa lata brata, Eugeniusza[5]. Ukończyła klasę o profilu matematyczno-fizycznym[6] I LO im. Hieronima Derdowskiego w Kartuzach. Po maturze uczyła języka rosyjskiego w gowidlińskiej szkole[7].
W 1984 ukończyła Studium Aktorskie przy Teatrze Wybrzeże w Gdańsku oraz zadebiutowała na scenie Teatru Współczesnego w Szczecinie rolą Abigail w Czarownicach z Salem w reż. Inki Dowlasz[8]. Za rolę postaci Pauliny w Białym małżeństwie w reż. Ryszarda Majora odebrała nagrodę dla młodego twórcy na XXVII Festiwalu Teatru Polski Północnej w Toruniu[9]. W kolejnych latach na szczecińskiej scenie grała m.in. Zofię Plejtus w Matce, Zoe w sztuce W mrokach złotego pałacu, czyli Bazylissa Teofanu, Pannę Młodą w Weselu i Maję Ochołowską w Opętanych[10].
W 1988 po czterech sezonach grania w Teatrze Współczesnym dołączyła do zespołu Teatru Nowego w Poznaniu[11]. Za rolę postaci Zosi w Damach i huzarach w reż. Janusza Nyczaka otrzymała wyróżnienie na Opolskich Konfrontacjach Teatralnych „Klasyka Polska” i Medal Młodej Sztuki[12]. Także w 1988 debiutowała w Teatrze Telewizji główną rolą w Listach do Niny w reż. Ryszarda Majora[13] oraz zagrała swoją pierwszą rolę serialową – Zochę w Crimenie.
W 1990 debiutowała w filmie rolą Elżbiety w produkcji telewizyjnej Mirosława Gronowskiego Rozmowy o miłości[13]. W 1991 została aktorką Teatru Dramatycznego w Warszawie, na którego scenie debiutowała występem w Metamorfozach w reż. Michaela Hacketta, następnie wystąpiła m.in. jako Maria w Woyzecku w reż. Pawła Wodzińskiego oraz Grzech (Circe) w Magii grzechu w reż. Tadeusza Słobodzianka, a także w spektaklach Krzysztofa Warlikowskiego jako tytułowa bohaterka w Elektrze oraz Katarzyna w Poskromieniu złośnicy[14]. W 1993 grała mamę w serialu dla dzieci Mama – Nic. W 1995 debiutowała na wielkim ekranie rolą Marty Moraczewskiej w filmie Krzysztofa Langa Prowokator[15]. W latach 1997–1998 występowała w roli Marii Jurewicz w serialu TVP1 Boża podszewka[16]. W 1999 za rolę Anny Kowalskiej w Cudzym szczęściu (1998) Mirosława Borka była nominowana do Orła w kategorii „Najlepsza główna rola kobieca”.
W 2001 zaczęła występować jako Jola Jabłońska w serialu radiowym W Jezioranach oraz zadebiutowała na scenie Teatru Rozmaitości w Warszawie rolą Helene w Uroczystości (reż. Grzegorz Jarzyna); na potrzeby roli odmieniła swój wizerunek, ścinając włosy[17]. W 2003 występowała jako Marta Tokarska w serialu TVP1 Zaginiona[18]. Odebrała też szereg nagród: za rolę wdowy Bradshaw w Zwycięstwie w reż. Heleny Kaut-Howson otrzymała Paszport „Polityki”[19], za wykreowanie postaci George Sand w filmie Chopin. Pragnienie miłości odebrała Orła za najlepszą główną rolę kobiecą i Złotą Kaczkę dla najlepszej polskiej aktorki, ponadto zespół artystyczny Teatru Polskiego Radia przyznał jej nagrodę Wielkiego Splendoru[20].
Ogólnopolską popularność zapewniła jej rola Judyty, głównej bohaterki filmu Ryszarda Zatorskiego Nigdy w życiu! (2004), ekranizacji powieści Katarzyny Grocholi o tym samym tytule[21][22]. W 2004 uczestniczyła w sztafecie z ogniem olimpijskim podczas Letnich Igrzysk Olimpijskich w Atenach[23]. W 2006 została aktorką warszawskiego Teatru Narodowego. W latach 2006–2007 grała Grażynę Borowik-Zamecznik, główną bohaterkę serialu TVP2 Pogoda na piątek[24][25]. Za tę rolę w 2006 była nominowana do Telekamery w kategorii „Aktorka”[26]. Również w 2006 za rolę Ellidy Wangel w Kobiecie z morza na scenie Teatru Dramatycznego otrzymała Nagrodę im. Aleksandra Zelwerowicza przyznawaną przez redakcję miesięcznika „Teatr”.
W 2007 wróciła po 19 latach na scenę Teatru Współczesnego w Szczecinie rolą Rozkosznej w spektaklu Cz@t. Projekt rozmyślnie niedokończony w reż. Agnieszki Cianciary i Bartosza Jarzymowskiego. Oprócz tego zagrała w serialach Odwróceni[27] i Tajemnica twierdzy szyfrów[28] oraz wystąpiła w koncercie ku pamięci Jana Pawła II „Gorzkie żale” w reż. Jerzego Bielunasa[29] oraz w spektaklu Teatru Telewizji Pastorałka w reż. Laco Adamíka[30]. W 2008 za rolę Róży w Katyniu Andrzeja Wajdy[31] otrzymała Orła w kategorii „Najlepsza drugoplanowa rola kobieca”[32].
Czytuje kaszubskie tłumaczenia Biblii w wejherowskiej kolegiacie – podczas corocznych koncertów w ramach projektu „Verba Sacra”.
W 2009 za podwójną rolę – Teresy Wodzień i jej siostry, Marii Chmurskiej – w filmie Tomasza Koneckiego Idealny facet dla mojej dziewczyny[33] otrzymała Złotą Kaczkę w kategorii „Najlepsza rola kobieca sezonu 2008/2009”. W listopadzie 2009 wystąpiła gościnnie w parze ze Stefano Terrazzino w jednym z odcinków 10. edycji programu TVN Taniec z gwiazdami[34].
W 2010 odebrała statuetkę Fenomenu „Przekroju”[35] i otrzymała nagrodę w kategorii „Teatr i film” w plebiscycie „Mistrzynie stylu XX-lecia” magazynu „Twój Styl”[36], a także pojawiła się jako Urszula w filmie Patryka Vegi Ciacho[37] oraz użyczyła głosu Gertrudzie w polskiej wersji językowej filmu animowanego Zaplątani[38]. W 2011 zagrała komisarz Annę Oster, główną bohaterkę serialu TVP2 Instynkt[39], oraz wykreowała postać Telakowej w filmie Jacka Bromskiego Uwikłanie[40]. Ponadto została uhonorowana Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”[41] i Medalem Stolema[42][43] oraz odebrała Złoty Mikrofon za „wybitne role wykreowane w Teatrze Polskiego Radia”[44]. W latach 2012–2014 występowała jako Elżbieta Bosak, pulmonolog i dyrektor szpitala w serialu TVN Lekarze[45], jak też w internetowej kontynuacji serialu – Lekarze po godzinach[46].
W 2012 wróciła po 22 latach na scenę Teatru Nowego w Poznaniu, występując w spektaklu Jerzego Satanowskiego Życie to nie teatr, ponadto zagrała doktor Bielecką w filmie Anny Pluteckiej-Mesjasz Nad życie o życiu Agaty Mróz-Olszewskiej[47] oraz Marię, dawną miłość Andrzeja Wolskiego (Jerzy Radziwiłowicz) w serialu HBO Bez tajemnic[48]. Ponadto za rolę Klitajmestry w spektaklu Oresteja (Teatr Narodowy, reż. Maja Kleczewska) była nominowana do zdobycia nagrody Róże Gali w kategorii „Teatr”[49]. W 2013 czytała powieść Ireny Matuszkiewicz Modliszka na antenie Vox FM[50] i wystąpiła w filmie krótkometrażowym Łukasza Ostalskiego Matka[51], a w listopadzie premierę miała książka biograficzna Stenki pt. „Flirtując z życiem”, będąca wywiadem-rzeką przeprowadzonym przez Łukasza Maciejewskiego.
W 2014 wystąpiła jako Zdzisława Bytnarowa, matka Jana Bytnara, ps. „Rudy” w Kamieniach na szaniec, ekranizacji powieści Aleksandra Kamińskiego Kamienie na szaniec o tym samym tytule[52]. Zagrała także kolejne role teatralne: Hram w sztuce Władimira Sorokina Lód na scenie Teatru Narodowego oraz Pannę Rash w Koncercie życzeń, monodramie koprodukcji nowohuckiej Łaźni Nowej i warszawskiego Teatru Rozmaitości w reż. Yany Ross[53]. W 2015 zasiadała w jury programu Polsatu Celebrity Splash![54], prowadziła program Zabójcze zauroczenie w ID[55], zagrała w jednym z odcinków niemieckiego serialu Telefon 110[56] i wsparła akcję charytatywną Programu I Polskiego Radia „Choinki Jedynki”, przekazując swoją pracę na licytację[57]. Ponadto została uhonorowana Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski za „wybitne zasługi dla kultury polskiej oraz za osiągnięcia w pracy artystycznej”[58], a za rolę w spektaklach Druga kobieta i Koncert życzeń (oba w warszawskim Teatrze Rozmaitości) była nominowana do zdobycia nagrody w plebiscycie Gwarancje Kultury w kategorii „Teatr”[59].
W 2016 wystąpiła jako matka Ani w filmie Mitji Okorna Planeta singli[60], a także grała tytułową rolę w spektaklu Matka Courage i jej dzieci (Teatr Narodowy) w reż. Michała Zadary[61]. W 2017 wystąpiła w roli generałowej w filmie Marii Sadowskiej Sztuka kochania. Historia Michaliny Wisłockiej[62] i serialu TVP1 Wojenne dziewczyny[63], ponadto zagrała Rudolfa w filmie Tomasza Koneckiego Listy do M. 3[64], a za występ w słuchowisku Polskiego Radia Lilia Weneda otrzymała nagrodę za najlepszą rolę żeńską na 17. Festiwalu „Dwa Teatry” w Sopocie[65]. Również w 2017 premierę miało słuchowisko Biblia Audio. Superprodukcja z udziałem m.in. Stenki[66].
W 2018 czytała powieść Marii Kuncewiczowej Cudzoziemkę w ramach audycji „Książka do słuchania” na antenie Programu II Polskiego Radia[67] i wystąpiła na scenie Teatru Narodowego w Warszawie w podwójnej roli – Manii i Matki – w spektaklu Ślub w reż. Eimuntasa Nekrošiusa[68], ponadto zagrała Krystynę Kwiatkowską, matkę Ani (Agnieszka Więdłocha) w filmie Mitji Okorna Planeta singli 2[69] oraz Lucynę w filmie Jacka Gwizdały Klecha[70]. Ponadto w 2018 premierę miało wznowienie książki biograficznej Stenki „Flirtując z życiem”, wzbogacone o jej kolejne rozmowy z Maciejewskim. W latach 2018–2019 grała Bognę Mróz, ordynatorkę szpitala i czarny charakter w serialu TVN Diagnoza[71][72]. W 2019 ponownie wcieliła się w Krystynę Kwiatkowską, tym razem na potrzeby filmu Planeta singli 3[73], a także zagrała Dorotę Kołeczek w filmie Marcina Głowackiego 1800 gramów[74] i Krystynę w filmie Jacka Bromskiego Solid Gold[75], ponadto użyczyła głosu Sarabi w polskiej wersji językowej filmu Król Lew[76].
W 2020 zagrała Zofię Krasucką, matkę Gabi (Vanessa Aleksander) w filmie Jana Komasy Sala samobójców. Hejter[77], a także zaczęła występować w roli Elżbiety Zawady w serialu Playera Nieobecni[78][79]. W 2021 pojawiła się jako Rudolf w filmie Patricka Yoki Listy do M. 4[80].
Pozostaje jedną ze „100 najcenniejszych gwiazd polskiego show-biznesu” według danych magazynu „Forbes”, a jej wizerunek został wyceniony przez reklamodawców na: 332 tys. zł w 2008 (57. miejsce)[81], 398 tys. zł w 2010 (48. miejsce)[2], 385 tys. zł w 2012 (49. miejsce)[82], 278,5 tys. w 2013 (91. miejsce)[83] i 264,5 tys. zł w 2014 (52. miejsce)[84]. Wystąpiła w kampaniach reklamowych: Euro Banku[85], producenta szkieł progresywnych Varilux[86][87] oraz producenta farb do ścian Magnat[88].
W 2008 wsparła kampanię społeczną „Chronię życie przed rakiem szyjki macicy”, biorąc udział w sesji zdjęciowej do kalendarza na rok 2009[89]. W 2015 została ambasadorką kampanii społecznej Stowarzyszenia Rodziców i Przyjaciół Dzieci Niewidomych i Słabowidzących „Tęcza” pod hasłem „Zobacz. Niewidome dzieci”[90], w 2016 wystąpiła w kampanii społecznej „Kultura na Widoku”[91], a w 2018 zaangażowała się w kampanię informacyjną „Czas na wzrok 40+”[92].
Wizerunek Stenki znalazł się na tytułowych okładkach wielu czasopism, takich jak m.in. „Viva!”[93], „Twój Styl”[94][95] czy „Sens”[96].
W sierpniu 1988 wyszła za aktora Janusza Grzelaka, z którym ma dwie córki: Paulinę (ur. 1993) i Wiktorię[97][98].