Dinosaurus!

Dinosaurus!

Gatunek	science fiction
Rok produkcji	1960
Data premiery	24 czerwca 1960
Kraj produkcji	Stany Zjednoczone
Język	angielski
Czas trwania	85 minut
Reżyseria	Irvin S. Yeaworth Jr.
Scenariusz	Dan E. Weisburd Jean Yeaworth Jack H. Harris
Główne role	Ward Ramsey Paul Lukather Kristina Hanson Alan Roberts Fred Engelberg
Muzyka	Ronald Stein
Zdjęcia	Stanley Cortez
Scenografia	Jack Senter
Kostiumy	Bill Edwards
Montaż	John A. Bushelman
Produkcja	Jack H. Harris Irvin S. Yeaworth Jr.
Wytwórnia	Fairview Productions
Dystrybucja	Universal-International
Budżet	400 000 USD[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Dinosaurus! – amerykański film science fiction z 1960 roku w reżyserii Irvina S. Yeawortha Jr. na podst. pomysłu Jack H. Harrisa, producenta filmu^[2].

Fabuła

Amerykański zespół inżynierów kierowany przez Barta Thompsona buduje port na jednej karaibskiej wyspie. Mike Hacker, autorytarny i konfliktowy zarządca wyspy ma z zespołem złe stosunki i stara sabotować ich pracę. Betty, dziewczyna Barta chcąc wydobyć wyrzucone za burtą jedzenie dla robotników natrafia na potwora pod wodą. Początkowo nikt jej nie wierzy, kiedy przypadkowo odkryte są dwa dinozaury, które przez miliony lat były zamrożone w stanie uśpienia. Są to brontozaur i tyranozaur. Hacker rozkazuje je natychmiast wydobyć, lecz Bart pisze podanie do gubernatora o przysłanie paleontologów z Smithsonian Institution. Niechętnie daje je do przekazania Hackerowi, który świadomie nie wywiązuje się z obowiązku^[3][4].

Zamrożone dinozaury zostają wydobyte z wody i zachowane są w tak dobrym stanie, że małoletni podopieczny Hackera – Latynos Julio bierze je za żywe. Hacker w tym czasie nad brzegiem oceanu znajduje zachowane zwłoki jaskiniowca i ukrywa je, by mieć osobiste korzyści majątkowe. Burzliwej nocy, w kantynie Julio mający dobry kontakt z Bartem i jego ludźmi zostaje skarcony przez Hackera, który traktuje go bardziej jak służącego, wobec czego Julio ucieka z kantyny. Stający w obronie chłopca Thompson biegnie za nim, nie chcąc by stała się mu krzywda. Tymczasem dinozaury uderzone piorunem wracają do życia, prowadząc do śmierci nadzorującego ich O’Leary’ego i wybuchu dynamitu. Przebudzony jest także jaskiniowiec. Bywalcy wyspy widząc brak dinozaurów, pozostawione przez nie zniszczenia oraz nieznane głosy szybko łączą fakty i zastanawiają się nad obroną. Co gorsza burza przerwała dostawy prądu na wyspie^[3][4].

Chuck, asystent Barta wpada na pomysł, by wykorzystać starą fortecę z czasów kolonialnych jako obronę przed dinozaurami i schronienie na wyspiarzy. Hacker wymiguje się od pomocy tłumacząc chęcią znalezienia Julia, a w rzeczywistości jaskiniowca. Ten znajduje się w domu matki Betty, która ucieka przed nim w popłochu. Do tego samego domu dociera Julio, który zaprzyjaźnia z oszołomionym nowoczesnością jaskiniowcem. Obydwaj w porę umykają Hackerowi i jego sługusom. Bart z Betty i Dumpym trafiają do jej domu, gdzie poprzez walkie-talkie dowiadują się o jaskiniowcu od matki Betty będącej w fortecy. Zauważają Julia i jaskiniowca robiących sobie przejażdżkę na brontozaurze, z którym się zaprzyjaźnili. Jaskiniowiec ratuje Betty przed wygłodniałym tyranozaurem^[3][5].

Dochodzi do walki tyranozaura z brontozaurem, podczas gdy Betty, Julio i jaskiniowiec chowają się w opuszczonym szybie kopalni. Po tym, jak tyranozaur zabija brontozaura, gryząc go w szyję, zauważa ludzi ukrywających się w kopalni i zaczyna wściekle do niej dobierać. Bart i Dumpy starają się odpędzić tyranozaura, obrzucając go koktajlami Mołotowa. Tymczasem wystawiony przez swych przerażonych sługusów Hacker sam wdziera się po linie do kopalni, by dopaść jaskiniowca. Jako, że lina spadła, jedyne wyjście prowadzi przez tyranozaura i Hacker zamierza wykorzystać Julia jako przynętę dla bestii, by reszta mogła wyjść. Gdy tyranozaur coraz bardziej naciera na kopalnię powodując jej niestabilność Hacker ucieka w popłochu, lecz ginie od spadających kamieni. Gdy Bart wchodzi, by uratować Julio i innych, jaskiniowiec poświęca się, trzymając zapadającą się belkę, aby opóźnić całkowite zapadnięcie się szybu kopalni i umożliwić innym ucieczkę^[3][6].

Brontozaur, wciąż żywy, przypadkowo wpada w ruchome piaski, które go pochłaniają. W międzyczasie wyspiarze przygotowują się do obrony w fortecy. Wykorzystują fosę, by ochroniła ich przed tyranozaurem wypełniona pierścieniem płonącego paliwa. By upewnić się, że tyranozaur nie dostanie się do środka, Bart stawia czoła bestii za sterami koparki. Pojedynkują się na skraju klifu i po zaciętej walce tyranozaur zostaje zrzucony do wody i tonie, co kończy terror na wyspie. Przybywa też wyczekiwany pocztowiec. Gdy Julio pyta się czemu jaskiniowiec musiał umrzeć, Bart wyjaśnia mu, że jaskiniowiec był niczym Rip Van Winkle i znalazł się w świecie tak zmienionym, że już do niego nie należał. Pogodzony z tym Julio mimo to wyraża chęć poznania nowego świata, gdyby analogicznie zbudziłby się w XXI wieku^[3][7].

Obsada

• Ward Ramsey – Bart Thompson
• Kristina Hanson – Betty Piper
• Paul Lukather – Chuck
• Alan Roberts – Julio
• Fred Engelberg – Mike Hacker
• Gregg Martell – Neandertalczyk
• Wayne C. Treadway – Dumpy
• Lucita Blain – Chica
• Howard Dayton – Mousey
• Jack Younger – Jasper
• James Logan – T.J. O’Leary
• Wilhelm Samuel – mieszkaniec miasta
• Jack H. Harris – turysta

Produkcja

Dystrybutor Jack H. Harris mający umowę dystrybucyjną z Universal International Pictures zdecydował nakręcenie się filmu o dinozaurach, jednak nie chciał umieszczać akcji w prehistorii i głównym założeniem było starcie i konflikt dinozaurów ze współczesnością^[8]. Dinosaurus! był drugim po Blobie, zabójcy z kosmosu wspólnym obrazem dystrybutora Jacka H. Harrisa i specjalizującego się w kinie religijnym Irvina S. Yeawortha Jr^[9]. Założeniem Harrisa było uczynienie obrazu bardziej przyjaznym dzieciom i w tym celu przycinał „seks i wolność”, gdyż według niego „nadmierne podkreślanie tych dwóch elementów było główną przyczyną spadku popularności filmów science fiction”^[10].

Główna rola była przeznaczona dla Steve’a McQueena, który dwa lata wcześniej zagrał Blobie, zabójcy z kosmosu, jednak trudna praca z aktorem spowodowała, że Harris zrezygnował z jego usług^[11].

Część filmu kręcono w plenerze. Niektóre zdjęcia plenerowe miały miejsce na wyspie St. Croix na Wyspach Dziewiczych Stanów Zjednoczonych. Dinozaury zostały sfilmowane za pomocą animacji poklatkowej oraz marionetkami w zbliżeniach. Ekipa efektów specjalnych składała się z Tima Barra, Waha Changa i Gene’a Warrena^[8]. Za wykonanie modeli odpowiadał Marcel Delgado. Łącznie z postprodukcją zdjęcia były nakręcone w sześć tygodni^[12].

Podczas pracy nad efektami specjalnymi ekipa wykorzystała swój model brontozaura i miniaturowy zestaw dżungli do nakręcenia ujęcia do odcinka serialu telewizyjnego Strefa mroku pt. „The Odyssey of Flight 33”^[13] .

Zabawkowe dinozaury, które Julio pokazuje wszystkim w kantynie, to plastikowe figurki brontozaura i tyranozaura wykonane przez Marx Toys ^{[potrzebny przypis]}.

Premiera

Film miał swoją premierę 24 czerwca 1960 w Joy Theatre w Nowym Orleanie, a następnie został otwarty w Cincinnati, Hartford, Providence, Springfield, Worcester, Cedar Rapids, Baton Rouge i Shreveport^[14][15].

Odbiór

Howard Thompson z The New York Times napisał: „Jeśli kiedykolwiek pojawiła się zmęczona, syntetyczna, wlejąca się próbka śmieci filmowych, to jest to „epicka” o dwóch prehistorycznych zwierzętach, które niektórzy inżynierowie na wyspie wyciągnęli z podwodnego zamrażalnika”^[16].

Film został zaadaptowany przez Dell Publications na komiks o tej samej nazwie^[17].

28 sierpnia 2014 została sparodiowana przez RiffTrax, program wyśmiewający słabe produkcje filmowe^[18][19].

Odniesienia w kulturze popularnej

• Ryki tyranozaura były wielokrotnie używane dla stworzeń w serialu telewizyjnym Po tamtej stronie.
• Ujęcie tyranozaura zostało wykorzystane do odcinka serialu telewizyjnego Wyspa Gilligana pt. „The Secret of Gilligan’s Island”, w którym Gilligan śni, że rozbitkowie są jaskiniowcami żyjącymi na wyspie w epoce kamienia łupanego.
• W odcinku antologii telewizyjnej ABC Afterschool Specials pt. „Pssst! Hammerman’s After You!” w opuszczonym kinie wisi plakat filmu.
• W filmie komediowym grozy Shlock tytułowy małpolud ogląda w kinie fragmenty filmu; z kolei na korytarzu kinowym wisi podwójny plakat Dinosaurus! i Blob, zabójcy z kosmosu.
• W filmie krótkometrażowym Nail plakat filmu wisi w ramie.

Przypisy

1. Variety 1960b ↓, s. 21.
2. Berry 2002 ↓, s. 86-87.
3. Irvin S.I.S. Yeawortha Irvin S.I.S., jr., Dinosaurus!, Fairview Productions . Brak numerów stron w książce
4. Ackerman 1966 ↓, s. 9.
5. Ackerman 1966 ↓, s. 13.
6. Ackerman 1966 ↓, s. 13-14.
7. Ackerman 1966 ↓, s. 14.
8. Weaver 2006 ↓, s. 202.
9. Albright 2012 ↓, s. 286-287.
10. Berry 2002 ↓, s. 87.
11. Weaver 2006 ↓, s. 199.
12. Senn 2007 ↓, s. 441-442.
13. Rubin 2018 ↓.
14. Dinosaurus! [online], American Film Institute Catalog [dostęp 2022-11-24] .
15. Variety 1960a ↓, s. 16.
16. Howard Thompson: From the Deep-Freeze. The New York Times, 1960-09-09. [dostęp 2023-02-19]. (ang.).
17. Isabella 2009 ↓, s. 384.
18. RiffTrax
19. Dinosaurus Sample. [dostęp 2022-11-24].

Bibliografia

• Forrest J Ackerman. Dinosaurus! Peril from the Prehistoric. „Famous Monsters of Filmland”. 40, sierpień 1966. Nowy Jork: Warren Publishing. [dostęp 2023-02-19]. (ang.). 
• Brian Albright: Regional Horror Films, 1958-1990: A State-by-State Guide with Interviews. Jefferson (Karolina Północna): McFarland & Company, 2012. ISBN 978-0-7864-7227-7. (ang.).
• Mark F. Berry: The Dinosaur Filmography. Jefferson (Karolina Północna): McFarland & Company, 2002. ISBN 0-7864-1028-0. (ang.).
• Tony Isabella: 1000 Comic Books You Must Read. Iowa: F+W Media, 2009. ISBN 978-1-4402-1334-2. (ang.).
• Steven Rubin: Twilight Zone Encyclopedia. Chicago: Chicago Review Press Incorporated, 2018. ISBN 978-1-61373-888-7. [dostęp 2023-02-19]. (ang.).
• Bryan Senn: A Year of Fear: A Day-by-Day Guide to 366 Horror Films. Jefferson (Karolina Północna): McFarland & Company, 2007. ISBN 978-0-7864-3196-0. (ang.).
• Tom Weaver: Interviews with B Science Fiction and Horror Movie Makers: Writers, Producers, Directors, Actors, Moguls and Makeup. Jefferson (Karolina Północna): McFarland & Company, 2006, s. 199, 202. ISBN 978-0-7864-2858-8. (ang.).
• Dinosaurus!. „Variety”. 219 (5), 1960-06-29. Nowy Jork: Variety, Inc.. [dostęp 2022-11-25]. (ang.). 
• Harris' How-To-Do-It. „Variety”. 220 (4), 1960-09-21. Nowy Jork: Variety Inc.. [dostęp 2022-11-25]. (ang.). 

Linki zewnętrzne

• Dinosaurus! w bazie IMDb (ang.)
• Dinosaurus! w bazie Filmweb