Dobromierz (województwo dolnośląskie)

Dobromierz

wieś
Dobromierz
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	świdnicki
Gmina	Dobromierz
Liczba ludności (III 2011)	847[2]
Strefa numeracyjna	74
Kod pocztowy	58-170[3]
Tablice rejestracyjne	DSW
SIMC	0852022
Położenie na mapie gminy Dobromierz Dobromierz
Położenie na mapie Polski Dobromierz
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Dobromierz
Położenie na mapie powiatu świdnickiego Dobromierz
50°54′40″N 16°14′18″E/50,911111 16,238333[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Dobromierz (niem. Hohenfriedeberg^[4]) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie świdnickim, w gminie Dobromierz. Siedziba gminy Dobromierz.

W latach 1409–1945 samodzielne miasto. W 1946 r. wieś została włączona administracyjnie do nowo powstałego województwa wrocławskiego tracąc status miasta, a niemieckojęzyczna ludność została wysiedlona.

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Dobromierz. W latach 1945–1947 miejscowość była nazywana Górą Pokoju oraz Wysoką Górą Pokoju. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego.

Integralne części wsi Dobromierz

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0852039	Bronówek	przysiółek
0852045	Serwinów	przysiółek

Położenie

Atrakcyjność turystyczną miejscowość zawdzięcza swemu położeniu na Przedgórzu Sudeckim, w prowincji Masywu Czeskiego pomiędzy Pogórzem Kaczawskim, Górami Wałbrzyskimi a Równiną Wrocławską. W sąsiedztwie wsi znajduje się zbiornik retencyjny na Strzegomce. Położona jest przy drodze krajowej nr 5 i drodze krajowej nr 34.

Legenda założycielska i pierwotna nazwa

Legenda głosi, że miasto założyli dwaj bracia szlacheckiego rodu, którzy byli ze sobą skłóceni przez około 6 lat. Na znak zawartego pokoju, na górze, koło grodu, zbudowali miasto, które nazwali Wysoką Górą Pokoju (Hohenfriedeberg)^[5].

Symbole miejscowości

Herb Dobromierza

Herb Dobromierza – jego obecny wygląd nawiązuje do dawnego herbu, który został nadany miejscowości w 1409 roku. Został przyjęty przez Radę Gminy w dniu 11 marca 2003. Przedstawia on na tarczy w polu błękitnym dwie złote litery „W”, a pomiędzy nimi złotą strzałę. Litera W nawiązuje najprawdopodobniej do króla Wacława IV^[6].

Wieża widokowa na Wieżycy (395 m n.p.m.) – wieża-pomnik została wzniesiona z okazji stulecia bitwy pod Dobromierzem.

Historia

Gmina Dobromierz znajduje się w całości na ziemiach dawnej tzw. Trzebowii – ziemi plemiennej Trzebowian.

Pierwsza wzmianka o Dobromierzu pochodzi z 1277 r. W średniowieczu miasto wchodziło w skład dóbr należących do pobliskiego zamku Cisy^[7]. W 1409 r. król Czech Wacław IV Luksemburski nadał ówczesnemu Friedebergowi prawa miejskie oraz herb, który przedstawiał dwie złote litery W przedzielone złotą strzałą ze załamanym grotem na niebieskim tle. W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińską nazwę: Frideberga^[8].

4 czerwca 1745 pod Dobromierzem została stoczona jedna z największych bitew w wojnie o sukcesję austriacką, w której wojska pruskie dowodzone przez króla Prus Fryderyka II Wielkiego odniosły zwycięstwo nad wojskami koalicji austriacko-saskiej pod dowództwem Karola Lotaryńskiego. W 1827 miał miejsce wielki pożar, który zniszczył większą część zabudowy^[9].

W 1909 r. został oddany do użytku nowy ratusz.

Kalendarium

• VIII – IX wiek – istnienie grodziska
• 1277 – pierwsza wzmianka o miejscowości
• 1289 – 1317 – budowa kościoła pw. św. Michała
• 1307 – powstanie samodzielnej parafii
• 1313 – 1317 – rozbudowa osady
• 1409 – nadanie praw miejskich przez Wacława IV
• 1501 – 1524 – Dobromierz w rękach hrabiego Nickela von Kotuliński
• 1541 – nadanie przez króla Ferdynanda I łaski na dodatkowy targ w roku (długi targ)
• 1583 – 1600 – miejscowość przechodzi na własność Melchora von Schellendorfa
• 1602 – pożar
• 1600 – ok. 1616 – pobyt w mieście Franza von Zedlich
• około 1616 – 1716 – miasto przechodzi na własność rodu von Schellendorf
• 1654 – pożar
• 1654 – poświęcenie nowo przebudowanego murowanego kościoła
• 10.04.1683 – wielki pożar (oprócz kościoła, plebanii i pięciu domów spłonęło całe miasto);
• 13.05.1710 – w pożarze palą się 74 domy (po nim następuje przebudowa urbanistyczna miasta)
• 1711 – budowa ratusza
• 1716 – 1743 – majątek wykupuje Ferdynand von Nimptch
• 1727 - zakończono budowę pałacu
• 1728 – hrabia von Nimptch ufundował pomnik św. Jana Nepomucena
• 1743 – 1789 – majątek w rękach hrabiego von Sternberg
• 04.06.1745 – bitwa pod Dobromierzem
• 1755 – w pożarze spaliło się 6 domów
• 1793 – wybudowano szpital
• 1792 – założenie apteki
• 1789 – majątki Szymanów i Dobromierz wykupuje baron von Seherr-Thosh (ród pozostaje tutaj do 1945 r.)
• 1797 – do kościoła pw. św. Michała dobudowano wieżę
• 13.06.1804 – duża powódź
• 1806/1807 – w miejscowości kwaterują wojska napoleońskie
• 15.05.1807 – przemarsz wojsk Legii Nadwiślańskiej – bitwa pod Strugą
• 1809 – wybrano po raz pierwszy burmistrza
• 1811 – w budynku szkoły powstaje ratusz
• 03.01.1827 – pożar (spłonęło 20 domów w tym Ewangelicki Dom Modlitw)
• 1828 – 1832 – budowa kościoła Ewangelickiego (dzisiejszy kościół pw. św. Piotra)
• 1835 – doprowadzono drewnianą rurą wodę, ze studni spod Wieżycy do rynku
• 1839 – uruchomiono w miejscowości ekspedycję pocztową
• 1845 – rozpoczęto budowę pomnika bitwy pod Dobromierzem, który był jednocześnie wieżą widokową
• 1852 – wybudowano drogę Świebodzice – Bolków
• 06.1852 – wizyta króla Fryderyka Wilhelma IV
• 21.09.1864 – urodził się w Dobromierzu pisarz Fiodor Sommer
• 1892 – doprowadzono wodę do budynków na zachodniej stronie rynku i na ulicę Kościelną
• 1892 – wybudowano baseny
• 1909 – oddano do użytku nowo wybudowany ratusz
• 1929 – wybudowano wieżę ciśnień skąd woda popłynęła do wszystkich domów
• 16.06.1930 – zmarł Fiodor Sommer – pochowano go w krypcie na cmentarzu
• 1932 – po 114 latach funkcjonowania rozwiązano powiat Bolków
• 1933 – Dobromierz i okolice w powiecie Jawor
• 1939 – w wewnętrznej reformie administracyjnej dołączono do Dobromierza Serwinów i Bronówek
• 1945 – po 536 latach Dobromierz traci prawa miejskie
• 1948 – zmiana nazwy miejscowości z Wysokiej Góry na Dobromierz^[10]
• 2000 – wzniesienie w miejscowości krzyża milienijnego^[11]
• 17.06.2009 – obchody 700-lecia ustanowienia parafii i wizyta Sekretarza Stanu Stolicy Apostolskiej Kardynała Tarcisio Bertone^[12]

Liczba ludności w ujęciu historycznym

Rok	Mieszkańcy	Źródło
1619	622	[13]
1756	451	[13]
1776	443	[13]
1785	464	[13]
1787	454	[13]
1830	636	[13]
1845	686	[13]
1933	659	[14]
1939	1095	[14]

Zabytki

Rejestr wojewódzki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[15]:

• obręb staromiejski, z 1409 r.
• kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła, późnogotycki, przebudowany w XVIII wieku (m.in. dobudowa wieża)
• cmentarz rodu von Mutius, m.in. z płytą grobową Carla von Mutius zawierającą herb rodowy^[16]
• kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki pomocniczy pw. św. Piotra i Pawła, klasycystyczny, wybudowany w latach 1828–1832 wg projektu Karla Friedricha Schinkela.
• plebania, ul. Cmentarna 8, z XVIII w., XIX w.
• zespół pałacowy i folwarczny:
  • pałac w Dobromierzu, barokowy, z około 1727 r., przebudowany w stylu klasycystycznym w XIX w.
  • park, z pierwszej z połowy XVIII w., XIX w.
  • folwark
    • dwie oficyny mieszkalne, z około 1727 r., XIX w.
    • wozownia, z pierwszej połowy XVIII w.
    • stajnia, z około 1727 r.
    • pięć bram, z pierwszej połowy XVIII w.
    • ogrody gospodarcze (teren dawnych ogrodów i dziedzińca)
• dom, ul. Cmentarna 2, z XVIII w.
• domy, ul. Kościelna 1, 5, 6, 7, 8, z XIX w.
• domy, ul. Wolności 2, 5, 7, 18, z XIX w.

Pomniki

• Rzeźba św. Jana Nepomucena, 1728 r., autorstwa Georga Leonharda Webera^[17]
• Rzeźby dzieci z instrumentami na terenie zespołu pałacowego
• Rzeźba ze śpiącym małym dzieckiem, 1792 r.^[18]
• Pomnik poległych w I wojnie światowej^[19]
• Krzyż milenijny^[20]
• Pomnik Jana Pawła II
• Pomnik 100 lecia odzyskania niepodległosci 1918-2018^[21]

Kultura

W miejscowości ma swoją siedzibę Gminny Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji, który realizuje zadania w dziedzinach wychowania, edukacji i upowszechniania kultury. W miejscowości znajduje się również Gminna Biblioteka Publiczna.

W Dobromierzu cyklicznie odbywają się DobroBlues Festival - festiwal muzyki bluesowej^[22], oraz organizowane przez lokalną parafię coroczne koncerty kolęd i pastorałek z udziałem cenionych polskich wokalistów^[23]. Ponadto mają tutaj miejsce pikniki historyczne „Śladem Fryderyka II”^[24].

Od 2005 roku w Dobromierzu działa zespół folklorystyczny "Dobromierzanie"^[25].

Literatura

Miejscowość i jej mieszkańcy zostali ukazani w powieści autorstwa Fedora Sommera pt. "W Leśnym Młynie" (1902)^[26].

Film

Po raz pierwszy miejscowość została ukazana w filmie "...droga daleka przed nami..." (1979), reż. Władysław Ślesicki. Dobromierz został głównym miejscem akcji filmu "Maraton tańca" (2011), reż. Magdalena Łazarkiewicz^[27], a plenery wykonane w miejscowości były wykorzystane również w takich filmach jak "Republika dzieci" (2021), reż. Jan Jakub Kolski^[28] oraz "Misja Ulji Funk" (2021), reż. Barbara Kronenberg^[29].

Oświata

W miejscowości znajduje się szkoła podstawowa im. Jana Brzechwy. Już w XVII wieku działały tutaj dwie szkoły, katolicka (przy ul. Cmentarnej) i ewangelicka (w ratuszu, a potem na plebanii przy ul. Kościelnej). W 1940 roku z obu placówek uczyniono czteroklasową szkołę powszechną. W okresie powojennym szkoła nie posiadała własnego budynku. W latach 1948–1954 zajęcia odbywału się w Pałacu. Od 1960 roku szkoła mieści się w budynku na ulicy Podgórnej^[30].

Od 2019 roku na terenie Dobromierza działa Uniwersytet Trzeciego Wieku^[31].

Sport

Miejscowość posiada podstawową infrastukturę sportową^[32]:

• hala sportowa (przy budynku szkoły podstawowej)
• boisko do gry w piłkę siatkową
• boisko do gry w piłkę nożną
• kompleks basenów odkrytych
• siłownia na świeżym powietrzu w przypałacowym parku^[33]

Turystyka

Krajobrazowo-przyrodnicze walory miejscowości są związane ze zbiornikiem "Dobromierz", który jest położony w przylegającej do miejscowości otulinie Książańskiego Parku Krajobrazowego.

W miejscowości znajduje się Centrum Turystyczne Granitowego Szlaku^[34].

Szlaki turystyczne

• Szlak Zamków Piastowskich o długości 146 km, jest to szlak pieszy, górski, rozpoczyna się w Grodnie, a kończy w Grodźcu, przebiega przez Dobromierz i Kłaczynę.
• Szlak Ułanów Legii Nadwiślańskiej o długości 53,3 km, jest to szlak pieszy, górski, rozpoczynający się w Strzegomiu, wędrujący przez Dobromierz i Pietrzyków do Świdnicy.

Wyróżnienia i nagrody

Zalew w Dobromierzu wygrał plebiscyt "TOP5 najładniejszych dolnośląskich stawów, jezior i akwenów"^[35]. Wieża widokowa na Wieżycy została z kolei uznana za ulubioną wieżę Dolnoślązaków^[36].

Gospodarka

Gmina Dobromierz od lat plasuje się wysoko w rankingach magazynu „Wspólnota”, który bada najbogatsze samorządy Polsce. W 2023 roku gmina znalzała się na 128 miejscu, zaś w 2022 na 180 miejscu^[37].

Na terenie miejscowości funkcjonują firmy: Elan Art Metal^[38], SANMAR Tartak Dobromierz^[39] oraz Mar-Granit^[40].

Wałbrzyska Specjalna Strefa Eekonomiczna podstrefa Dobromierz

W Dobromierzu trawają prace nad stworzeniem podstrefy Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, w której będą się mieścić: centrum e-commerce Amazon i fabryka pomp ciepła Bosch. 4 października 2023 roku, w ramach Programu Inwestycji Strategicznych rządowego funduszu Polski Ład gminie Dobromierz przyznano dofinansowanie w wysokości 99 mln złotych z przeznaczeniem na budowę niezbędnej infrastruktury^[41].

Transport

Miejscowość ma bezpośrednie połączenia autobusowe ze Świebodzicami i Świdnicą, oraz Kamienną Górą, Bolkowem, Strzegomiem i Wrocławiem^[42]. W ostatnich latach jest planowane uruchomienie linii autobusowej łączącej miejscowość z Wałbrzychem^[43].

Galeria zdjęć

• 
  Dobromierz z wieży na Wieżycy
• 
  Pałac w Dobromierzu
• 
  Kościół pw. św. Michała Archanioła
• 
  Kościół pw. św. Piotra i Pawła
• 
  Wieża widokowa na Wieżycy
• 
  Urząd Gminy
• 
  Fragment zabudowy rynku
• 
  ul. Kościelna 1
• 
  Rzeźba św. Jana Nepomucena
• 
  Herb von Mutius. Cmentarz kościelny^[44]
• 
  Atak pruskiej piechoty pod Dobromierzem

Ludzie związani z Dobromierzem

• Friedrich von Seherr und Thoß (1789–1857), oficer i urzędnik
• Karl von Richthofen (1832–1876), duchowny działający w Dobromierzu^[45].
• Fedor Sommer (1864–1930), śląski pisarz i nauczyciel
• Stanisław Szozda (1950–2013), kolarz olimpijski
• Jan Wysoczański (ur. 1949), przedsiębiorca i samorządowiec, były burmistrz Świebodzic, senator II kadencji (1991–1993)^[46][47]

Wspólnoty wyznaniowe

Kościoły

Kościół św. Michał Archanioła w Dobromierzu

Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Dobromierzu

Na terenie miejscowości działalność religijną prowadzi:

• Kościół rzymskokatolicki

Biskupem diecezjalnym jest bp Marek Mendyk^[48], biskupem pomocniczym bp Adam Bałabuch^[49], biskupem emerytem jest Ignacy Dec^[50]. Proboszczem parafii Dobromierz jest ks. Andrzej Walerowski^[51], wikariuszem ks. Andrzej Raczycki^[51].

W miejscowości znajdują się dwa kościoły oraz kaplica:

• kościół pw. św. Michala Archanioła
• kościół śś. Apostołów Piotra i Pawła
• kaplica cmentarna, ul. Kościelna

Zobacz też

• Gmina Dobromierz
• Bitwa pod Dobromierzem
• Hohenfriedberger Marsch
• Fedor Sommer
• Pałac w Dobromierzu
• Parafia św. Michała Archanioła w Dobromierzu
• Mutius (ród szlachecki)(inne języki)
• Nimptsch (ród szlachecki)(inne języki)

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 24747
2. GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 230 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
4. Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
5. Historia Dobromierza. [dostęp 2024-11-28].
6. Statut Gminy. [dostęp 2024-11-28].
7. http://www.repozytorium.uni.wroc.pl/Content/89407/Boguszewicz_Corona%20Silesiae.pdf
8. Detlef Haberland: Die „Silesiographia” und „Breslo-Graphia” von Nicolaus Henel von Hennenfeld. Arkadiusz Cencora, Diana Codogni-Łańcucka. Wrocław: Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, 2011, s. 175. ISBN 978-83-910595-2-4.
9. Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas: Dolny Śląsk - przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka 1977, s. 204-205
10. Kalendarium Dobromierza. [dostęp 2024-11-30].
11. Krzyż milenijny w Dobromierzu. [dostęp 2024-11-30].
12. 700-lecie parafii Dobromierz. [dostęp 2024-11-30].
13. Kosieradzka, Miasteczka w strukturze.... [dostęp 2024-11-28].
14. Przedwojenne dane statystyczne. [dostęp 2024-11-28].
15. Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 159. [dostęp 2012-10-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
16. Dobromierz (Hohenfriedeberg). [dostęp 2024-06-03].
17. swiety-jan-nepomucen-dobromierz. [dostęp 2024-12-01].
18. Pomnik, rzeźba ze śpiącym małym dzieckiem. [dostęp 2024-12-01].
19. Pomnik ofiar I wojny swiatowej. [dostęp 2024-12-01].
20. Krzyż milenijny. [dostęp 2024-12-01].
21. 100-lecie odzyskania niepodległości. [dostęp 2024-12-01].
22. DobroBlues Festival. [dostęp 2024-11-28].
23. Koncert kolęd i pastorałek w Dobromierzu. [dostęp 2024-11-28].
24. Za nami piknik historyczny. [dostęp 2024-11-29].
25. Festiwal folkloru na 15-lecie Zespołu „Dobromierzanie”. [dostęp 2024-11-29].
26. Fedor Sommer "W leśnym młynie". [dostęp 2024-11-28].
27. Film w Dobromierzu. [dostęp 2024-11-28].
28. Filmowcy w Dobromierzu. [dostęp 2024-11-28].
29. Filmowcy zawitali do Dobromierza. [dostęp 2024-11-28].
30. spdobromierz. [dostęp 2024-11-30].
31. ruszyl-uniwersytet-trzeciego-wieku-w-dobromierzu. [dostęp 2024-11-30].
32. Nowy obiekt sportowy w Dobromierzu. [dostęp 2024-12-03].
33. Miejska Silownia I Plac Rekreacyjno Sportowy. [dostęp 2024-12-03].
34. https://granitowyszlak.com/
35. najladniejsze-dolnoslaskie-stawy-jeziora-akweny-GLOSOWANIE. [dostęp 2024-11-30].
36. Wieża widokowa. [dostęp 2024-11-30].
37. Najbogatsi i najbiedniejsi w najnowszym rankingu samorządów. [dostęp 2024-12-01].
38. ElanArtMetal. [dostęp 2024-11-30].
39. SANMAR. [dostęp 2024-11-30].
40. Mar-Granit. [dostęp 2024-11-30].
41. ponad-2000-miejsc-pracy. [dostęp 2024-11-30].
42. Dodatkowe połączenia autobusowe. [dostęp 2024-12-03].
43. Będą autobusy miejskie do Świebodzic i Dobromierza. [dostęp 2024-12-03].
44. Przy kościele pw. św. Michała Archanioła
45. Lebensbild Karl Ferdinand Frhr v. Richthofen (Royn-Schützendorf), „In Gewissenssachen darf es keine Rücksicht geben, außer auf Gott allein“, s. 14-20. Fragment biografii rodziny dostępny na internetowej stronie zbierającej historię rodu: richthofen.eu.
46. Wykaz Organizacji Pozarządowych na terenie Gminy Dobromierz:. [dostęp 2024-12-01].
47. Wyniki głosowania i wyniki wyborów do Rady Gminy Dobromierz. [dostęp 2024-12-01].
48. biskup-diecezjalny. [dostęp 2024-11-30].
49. biskup-pomocniczy. [dostęp 2024-11-30].
50. biskup-senior. [dostęp 2024-11-30].
51. Parafia Dobromierz. [dostęp 2024-11-30].

Bibliografia

• Rezydencje ziemi świdnickiej, zespół redakcyjny: W. Rośkowicz, S. Nowotny, R. Skowron, Świdnica 1997, s. 15.
• A. Dobkiewicz, Gmina Dobromierz na dawnych pocztówkach, 2017.
• ks. J. Gargasewicz, Bogu i człowiekowi. 700-lecie wspólnoty parafialnej Św. Michała Archanioła w Hohenfriedebergu – Dobromierzu, Warszawa 2010.

Linki zewnętrzne

• Serwis gminy
• Hohenfriedberg (niem.), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 94 .
• Dobromierz - Hohenfriedeberg, Wysoka Góra (do 1947 r.) na portalu polska-org.pl
• Bitwa pod Dobromierzem - Schlacht bei Hohenfriedeberg na portalu polska-org.pl