Dywizjon 138

138 Dywizjon RAF

No. 138 Squadron RAF

For Freedom
Historia
Państwo	Wielka Brytania
Sformowanie	30 września 1918, 25 sierpnia 1941, 1 stycznia 1955
Rozformowanie	1 lutego 1919, 1 września 1950, 1 kwietnia 1962
Działania zbrojne
I wojna światowa II wojna światowa
Organizacja
Numer	NF (sierpień 1941 – marzec 1945, kwiecień 1947 – wrzesień 1950); AC (marzec 1945 – kwiecień 1947)
Dyslokacja	Wielka Brytania
Rodzaj sił zbrojnych	Royal Air Force
Formacja	Royal Air Force
Rodzaj wojsk	wojska lotnicze
Multimedia w Wikimedia Commons

Dywizjon 138 – dywizjon Royal Air Force. W swej historii jednostka była trzykrotnie formowana, powstała jako jednostka myśliwska, w czasie II wojny światowej była dywizjonem specjalnego przeznaczenia, ostatecznie została rozformowana 1 kwietnia 1962 r. jako dywizjon bombowy. W latach 1941–1943 w jej skład wchodziły polskie załogi zajmujące się zrzutem zaopatrzenia dla Armii Krajowej.

Historia

Pierwsza wojna światowa

Decyzję o sformowaniu jednostki podjęto 1 maja 1918 r., pierwotnie miał to być dywizjon myśliwski. Prace nad jego tworzeniem wstrzymano, 30 września 1918 r.^[1] podjęto decyzję o sformowaniu go w Chingford jako jednostki myśliwsko-rozpoznawczej. 1 lutego 1919 r. dywizjon został rozformowany^[2].

Druga wojna światowa

Ponowne sformowanie jednostki miało miejsce 25 sierpnia 1941 r.^[3] Została powołana w bazie RAF Stradishall do wykonywania lotów specjalnych w ramach Zarządu Operacji Specjalnych. W lutym 1942 r. wydzielono z niego część sprzętu i załóg, które stały się podstawą do stworzenia 161. dywizjonu specjalnego przeznaczenia. 14 marca dywizjon został dyslokowany do bazy RAF Tempsford, która stała się jego stałą siedzibą^[4]. Dywizjon zajmował się zrzutami zaopatrzenia i agentów SIS i SOE na terenie okupowanej Europy. W październiku zostały w jego skład włączone polskie załogi, które przygotowano do zaopatrywania żołnierzy podziemia na terenie okupowanej Polski^[5].

W 1941 r. dywizjon wykonywał średnio trzynaście zrzutów miesięcznie. Wprowadzenie do użytkowania samolotów Halifax pozwoliło zwiększyć realizacje zadań do trzydziestu miesięcznie w 1942 r. Najintensywniejszym miesiącem był październik, kiedy to załogi dywizjonu wykonały 53 operacje w Holandii, Estonii, Danii, Norwegii, Francji i Belgii i Czechosłowacji. Dywizjon wykonywał również loty na bombardowanie szczególnie ważnych celów. M.in. 15 kwietnia 1942 r. polska załoga, pod dowództwem por. naw. Mariusza Wodzickiego, zrzuciła sześć bomb 500-funtowych na dworzec kolejowy w Królewcu^[6].

Od marca 1943 r. samoloty dywizjonu operowały z lotnisk na Korsyce i w Tunezji, jego wysiłek operacyjny został ukierunkowany nad okupowaną Francję. W sierpniu dywizjon wykonał łącznie 121 lotów bojowych. Przygotowania do lądowania aliantów w Europie spowodowały, że w 1944 r. wysiłek dywizjony skupił się całkowicie na Francji. W lipcu 1944 r. wykonano tam 160 lotów operacyjnych. W grudniu dywizjon został wycofany z lotów operacyjnych i przeniesiony do 3. Grupy Bomber Command^[3].

Został przebazowany do Tuddenham, skąd przed zakończeniem wojny wykonał 105 lotów bojowych i zrzucił ok. 440 ton bomb. Następnie został skierowany do zrzutów żywności nad Holandią^[7]. W marcu 1945 r. jednostka zakończyła służbę jako dywizjon specjalnego przeznaczenia, zmieniono jej strukturę na odpowiadającą typowym dywizjonom bombowym^[8].

Po II wojnie światowej

W późniejszym czasie wykonywał loty fotogrametryczne nad Europą Północną. W listopadzie 1946 r. przeniesiono go do Wyton, w 1947 r. został wyposażony w samoloty Avro Lincoln. Dywizjon został rozwiązany 1 września 1950 r. Ponowne sformowanie jednostki nastąpiło 1 stycznia 1955 r., jego dowódcą został Wing Commander Rupert G.W. Oakley. Dywizjon 138, stacjonujący w Wittering, stał się pierwszą jednostką RAF wyposażoną od lutego 1955 r. w bombowce Vickers Valiant^[9]. Dywizjon wykonywał próby bombowców w Singapurze, Australii i Nowej Zelandii. Jednostka została rozformowana 1 kwietnia 1962 r.^[10]

Polska eskadra C

Personel Eskadry "C" 138 dywizjonu RAF

W kwietniu 1943 r. liczba polskich załóg w dywizjonie była już na tyle duża, że zdecydowano się na utworzenie oddzielnej eskadry „C”^[11]. Funkcjonowała w strukturze dywizjonu do 30 października 1943 r., następnie została przekształcona w 1586 eskadrę specjalnego przeznaczenia^[12].

Dowódcy

Podczas II wojny światowej dywizjonem dowodzili^[13]:

• Wing Commander (Wg Cdr) E.V. Knowles (sierpień – listopad 1941),
• Wg Cdr W.K. Farley (listopad 1941 – kwiecień 1942),
• Wg Cdr R.C. Hockey (kwiecień 1942 – 1943),
• Wg Cdr Batchelor (1943 – czerwiec 1943),
• Wg Cdr R.D. Speare (czerwiec 1943 – maj 1944),
• Wg Cdr W.J. Burnect (maj 1944 – grudzień 1944),
• Wg Cdr T.B.C. Murray (grudzień 1944 – marzec 1945).

Wyposażenie

Vickers Valiant – dywizjon 138 był pierwszym użytkownikiem tych maszyn

Dywizjon wykorzystywał samoloty^[3][14]:

• Bristol F.2 Fighter (wrzesień 1918 – luty 1919)
• Westland Lysander Mk III (sierpień 1941 – marzec 1942),
• Armstrong Whitworth Whitley Mk V (sierpień 1941 – listopad 1942),
• Handley Page Halifax Mk I (październik 1941 – grudzień 1942),
• Handley Page Halifax Mk II (grudzień 1941 – 1944),
• Consolidated B-24 Liberator (lipiec – sierpień 1943)^[15],
• Handley Page Halifax Mk V (1944),
• Short Stirling Mk IV (czerwiec 1944 – marzec 1945),
• Avro Lancaster Mk I (marzec 1945 – wrzesień 1947),
• Avro Lincoln B Mk II (wrzesień 1947 – wrzesień 1950),
• Vickers Valiant B.1 (luty 1955 – kwiecień 1962).

Przypisy

1. Delve 1994 ↓, s. 144.
2. Moyes 1976 ↓, s. 164.
3. Rawlings 1982 ↓, s. 104.
4. Przemyski 2006 ↓, s. 30.
5. Przemyski 2006 ↓, s. 17.
6. Przemyski 2006 ↓, s. 31.
7. Moyes 1976 ↓, s. 164–165.
8. Middlebrook, Everitt 2011 ↓, s. 743.
9. Brookes 2014 ↓, s. 12.
10. Moyes 1976 ↓, s. 165.
11. Hodyra 2016 ↓, s. 96.
12. Przemyski 2006 ↓, s. 78.
13. Rawlings 1982 ↓, s. 104–105.
14. Halley 1988 ↓, s. 211.
15. Skrzydlata Polska 2011 ↓, s. 52-53.

Bibliografia

• Ken Delve: The source book of the RAF. Shrewsbury: Airlife, 1994. ISBN 1-85310-451-5. OCLC 30746063.
• Piotr Hodyra. Pierwsze polskie Liberatory. „Skrzydlata Polska”. 4/2011, kwiecień 2011. Warszawa: Agencja Lotnicza "Altair". ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
• Andrew Brookes: Valiant units of the cold war. London: Osprey Pub., 2014, seria: OSPREY COMBAT AIRCRAFT. T. 95. ISBN 978-1-78096-118-7. OCLC 869301758.
• James J. Halley: The squadrons of the Royal Air Force & Commonwealth 1918-1988. Tonbridge: Air-Britain, 1988. ISBN 0-85130-164-9. OCLC 59998589.
• Piotr Hodyra: 301 Dywizjon Bombowy 1940-1943. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Alma-Press, 2016. ISBN 978-83-7020-664-2. OCLC 971435802.
• Martin Middlebrook, Chris Everitt: The Bomber Command war diaries : an operational reference book, 1939-1945. Hinckley: Midland, 2011. ISBN 978-1-85780-335-8. OCLC 663446668.
• Philip J.R. Moyes: Bomber squadrons of the R.A.F. and their aircraft. London: Macdonald and Jane’s, 1976. ISBN 0-354-01027-1. OCLC 3222722.
• Andrzej Paweł Przemyski: Z pomocą żołnierzom Podziemia. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 2006. ISBN 0-354-01027-1. OCLC 3222722.
• John D.R. Rawlings: Coastal, support, and special squadrons of the RAF and their aircraft. London: Jane’s, 1982. ISBN 0-7106-0187-5. OCLC 9071583.

Kontrola autorytatywna (eskadra):

• VIAF: 141203593
• NKC: kn20081029005