Dłutów

Zobacz też: inne znaczenia.

Dłutów

wieś
Tablica miejscowości od strony Bud Dłutowskich
Państwo	Polska
Województwo	łódzkie
Powiat	pabianicki
Gmina	Dłutów
Liczba ludności (2006)	1000
Strefa numeracyjna	44
Kod pocztowy	95-081[2]
Tablice rejestracyjne	EPA
SIMC	0537705
Położenie na mapie gminy Dłutów Dłutów
Położenie na mapie Polski Dłutów
Położenie na mapie województwa łódzkiego Dłutów
Położenie na mapie powiatu pabianickiego Dłutów
51°33′29″N 19°23′33″E/51,558056 19,392500[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Dłutów – wieś w Polsce położona w województwie łódzkim, w powiecie pabianickim, w gminie Dłutów.

Prywatna wieś duchowna Dłotów położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie piotrkowskim województwa sieradzkiego^[3], własność krakowskiej kapituły katedralnej^[4]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa piotrkowskiego. Miejscowość jest siedzibą gminy Dłutów.

Pola Dłutowskie

Centrum Dłutowa

Wieś położona jest przy drodze z Pabianic do Bełchatowa, nad rzeką Dłutówką. Ciek ten stanowi dopływ rzeki Grabi (zlewnia Warty).

Historia wsi

Wieś należała do kapituły krakowskiej, której zarząd nad licznymi wsiami w ziemi sieradzkiej znajdował się w pobliskich Pabianicach. Przed powstaniem parafii w Dłutowie wieś należała do parafii w Tuszynie. Po II rozbiorze Polski dobra kościelne zostały sekularyzowane przez Prusy. Później właścicielem majątku ziemskiego w Dłutowie został hrabia Wacław Gutakowski.

W 1827 r. w Dłutowie były 34 domy i 596 mieszkańców^[5]. W 1868 r. w Dłutowie (oprócz majątku ziemskiego) były 62 gospodarstwa na 230 morgach^[6].

Pod koniec XIX w. w skład majątku ziemskiego Dłutów wchodziły folwarki: Dłutówek, Jadwigów, części Huty Dłutowskiej, osady młynarskie (Depcik, Molenda, Półtalarek i Lipienice albo Chachuła), także części przynależnych wsi: Erywangród, Leszczyny, Orszko, Mierzączka, Zofiówka, Łazisko i Czyżemia^[7]. Ogółem powierzchnia gruntów dworskich w tym czasie wynosiła 6343 morgi, w ramach tych gruntów 28 mórg przeznaczonych było na osady karczemne, a 3 morgi wydzielone były na szkołę^[7]. W centrum zabudowy dłutowskiego majątku była gorzelnia, 10 budynków murowanych, dalej browar, tartak parowy, cegielnia, smolarnia produkująca (głównie z karp^{[potrzebny przypis]}) smołę, terpentynę, dziegieć, pak i wodę do farbowania bawełny^[7].

W Pierwszym Narodowym Spisie Powszechnym z 1921 ujęto osobno folwark Dłutów (11 domów, 221 mieszkańców), wieś Dłutów (78 domów, 633 mieszkańców) oraz wieś Dłutów Poduchowny (45 domów, 305 mieszkańców). Z tego we wsi Dłutów 44 osoby podały wyznanie mojżeszowe, a 32 osoby – narodowość żydowską^[8].

Na początku września 1939 r. w Dłutowie znajdowało się miejsce postoju Grupy Operacyjnej „Piotrków” pod dowództwem gen. bryg. Wiktora Thomméego^[9][10].

Kościół

W Dłutowie znajduje się Parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa i Trzech Króli. Pierwotny akt erekcyjny na budowę kościoła w Dłutowie wydany został 17 maja 1541 r.^[11] przez Piotra Gamrata, który jednocześnie był biskupem krakowskim i abp. gnieźnieńskim. Ówczesny kościół posiadał tytuł Trzech Króli oraz św. Stanisława i św. Wojciecha. Był to kościół wybudowany z drewna modrzewiowego na planie krzyża. Kościół ten ze względu na stan techniczny trzeba było zamknąć w 1810 roku, nabożeństwa odprawiano wówczas w stodole^[7].

Budowę kościoła parafialnego rozpoczęto 11 września 1948 r., a zakończono w 1957 r. Kościół jest trójnawowy. Reprezentuje zmodernizowany styl neoromański. Autorem projektu był arch. Stefan Derkowski z Łodzi. Konsekracji dokonał 30 czerwca 1957 r. biskup Karol Niemira.

Na cmentarzu znajduje się grób polskich lotników poległych we wrześniu 1939 r. w walce nad wsią Mierzączką Dużą.I Grób Nieznanego żołnierza.

Dłutów był siedzibą Dekanatu dłutowskiego, który został zlikwidowany w 2015 r.

Zabytki

We wsi znajduje się modrzewiowy dwór (w ruinie)^[10]. Dwór otacza park z pięcioma kilkusetletnimi dębami – pomnikami przyrody, z których najokazalszy ma 7,4 m w obwodzie oraz 29,4 m wysokości^[12]. Wieś otoczona jest przez rozległe lasy.

We wschodniej części wsi znajdują się hodowlane stawy rybne i zabytkowa gorzelnia (w złym stanie).

Współczesność

Najważniejsze inwestycje to oczyszczalnia ścieków i gruntowna rozbudowa szkoły i budowa sali gimnastycznej. Na północ od Dłutowa, w stronę wsi Budy Dłutowskie, znajduje się elektrownia wiatrowa, składająca się z dwóch wiatraków^[13].

Zobacz też

• Dłutowo, Dłutówek, Dłutówka
• Dłutów – osada wsi Dłutów
• Dłutów Poduchowny

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 24273
2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 228 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
3. Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
4. Województwo sieradzkie i województwo łęczyckie w drugiej połowie XVI wieku. Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 1998, s. 68.
5. Komisja Rządowa Spraw Wewnętrznych iK.R.S.W. Policji Komisja Rządowa Spraw Wewnętrznych iK.R.S.W., Tabella miast, wsi, osad, Królestwa Polskiego, z wyrażeniem ich położenia i ludności, alfabetycznie ułożona w Biórze Kommissyi Rządowéy Spraw Wewnętrznych i Policyi z 1827 r., t. 1, A-Ł, Warszawa: Drukarnia Łątkiewicza, 1827, s. 100 [dostęp 2019-12-08] .
6. Dłutów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 41 .
7. Dłutów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 40 .
8. Główny Urząd Statystyczny RzeczypospolitejG.U.S.R. Polskiej Główny Urząd Statystyczny RzeczypospolitejG.U.S.R., Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych, t. 2, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1925–, s. 43 [dostęp 2019-12-08] .
9. ApoloniuszA. Zawilski ApoloniuszA., Bitwy polskiego września, Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”, 2009, s. 249, ISBN 978-83-240-1214-5 .
10. Tomasz Szwagrzak: Dłutów – dwór Kamockich. pabianicki.net.pl. [dostęp 2010-04-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016=06=30)].
11. Tomasz Szwagrzak: Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa i Trzech Króli. pabianicki.net.pl. [dostęp 2010-04-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-30)].
12. http://www.rpdp.hostingasp.pl/Trees/UI/TreeFormRO.aspx?tID=1460/ Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych – Dąb z Dłutowa.
13. Grażyna Grabowska: Zaprzągł wiatr do roboty. Życie Pabianic, 2006-12-04. [dostęp 2010-04-16].