Gerhard Bast
.jpg)
| |
 SS-Sturmbannführer
| |
| Data i miejsce urodzenia |
12 stycznia 1911 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
9 marca 1947 |
| Przebieg służby | |
| Formacja | |
| Stanowiska |
członek Einsatzgruppe H |
| Odznaczenia | |
| |
Gerhard Bast (ur. 12 stycznia 1911, zm. 9 marca 1947) – austriacki zbrodniarz wojenny, sturmbannführer SS, oficer Służby Bezpieczeństwa Reichsführera SS, wysoki funkcjonariusz Gestapo w Linzu, Koblencji i Münster, dowódca Einsatzgruppen na froncie wschodnim i Sonderkommando 7a podczas tłumienia powstania warszawskiego i słowackiego.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się w rodzinie niemieckich nacjonalistów w enklawie etnicznej Koczewarów na terytorium słoweńskiego regionu Dolna Kraina[1], zaliczanego przez niemieckich nacjonalistów w obręb Dolnej Styrii[2]. Jego ojciec Rudolf wraz z braćmi zgłosił podczas studiów na Uniwersytecie w Grazu akces do tamtejszej korporacji studenckiej Germania, odznaczającej się antysemityzmem i wrogością do Słowian[2]. On sam został wychowany przez rodzinę w duchu nacjonalistycznych idei Friedricha Ludwiga Jahna (1778–1852), znanego jako Turnvater[1].
Po maturze w gimnazjum humanistycznym w Wels studiował prawo na Uniwersytecie w Grazu. Śladem ojca wstąpił do korporacji Germania, gdzie poznał późniejszego szefa Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy, Ernsta Kaltenbrunnera, a następnie w październiku 1931 do NSDAP i do SS z numerem legitymacji 23 064[1][2]. Po uzyskaniu stopnia doktora prawa w 1935 objął stanowisko w sądzie okręgowym w St. Pölten, które wkrótce utracił na tle podejrzeń o działalność narodowosocjalistyczną. Praktykował następnie w kancelarii prawnej ojca, który również działał w NSDAP[1]. Po anektowaniu Austrii przez III Rzeszę został przyjęty do Gestapo i do Służby Bezpieczeństwa Reichsführera SS w Grazu[1]. Awansowany w krótkim czasie na hauptsturmführera i sturmbannführera, wszedł także do miejscowej rady rządowej[1].
W styczniu 1941 w toku II wojny światowej został mianowany pełniącym obowiązki szefa Gestapo w Linzu, gdzie do jego obowiązków należało zwalczanie wrogów III Rzeszy, stosowanie terroru wobec robotników przymusowych i organizowanie deportacji Żydów do obozów zagłady[2]. Poznał tam Hildegard Gfrerer, młodą żonę malarza i urzędnika bankowego Hansa Pollacka, bliskiego kolegi szkolnego Adolfa Hitlera i nawiązał z nią romans[1][2]. Następnie został skierowany do Koblencji i do Münster, siedziby jednostki administracyjnej Nadrenia Północna-Westfalia, gdzie był zastępcą szefa Gestapo i ponownie koordynował deportację Żydów na wschód[1]. Przeprowadzał egzekucje polskich robotników przymusowych przez powieszenie z wykorzystaniem wypożyczanego w tym celu z Instytutu Anatomii na Westfalskim Uniwersytecie Wilhelma w Münsterze składanego stołu; według zeznań złożonych po wojnie przez świadka czerpał przyjemność z egzekucji[1]. W tym okresie wypoczywał w Karkonoszach, odwiedzał rodziców w Amstetten, brał udział w ćwiczeniach strzeleckich SS[1]. Po spodziewanym zwycięstwie wojennym III Rzeszy był przewidywany na gubernatora Afryki[1].
Od 1942[a] dowodził formacjami Einsatzgruppen eliminującymi Żydów, partyzantów i inne osoby uznane za wrogów Rzeszy na okupowanych terenach Związku Radzieckiego[1]. W lipcu 1944 objął w Białymstoku dowodzenie nad Sonderkommando 7a. Po wzięciu polskich zakładników, rozstrzelanych później pod Radziejowicami[3], wyruszył do Warszawy, gdzie wraz ze swoimi ludźmi mordował bez żadnego rozróżnienia cywilną ludność w ramach pacyfikacji powstania warszawskiego[2]. Następnie na czele tej samej jednostki tłumił powstanie słowackie, tropiąc i mordując Żydów i partyzantów m.in. w górskiej okolicy Rużomberka[2]. Za swoje działania otrzymał w tym samym roku odznaczenie od kolaboracyjnego słowackiego rządu Jozefa Tiso[potrzebny przypis].
Po rozformowaniu Sonderkommando 7a w marcu 1945 przedostał się do Linzu, gdzie w tym samym miesiącu Hans Pollack złożył wniosek rozwodowy za pośrednictwem kancelarii Rudolfa Basta. 14 kwietnia 1945 zawarł małżeństwo z Hildegard Gfrerer[3]. Przez dwa lata ukrywał się pod fałszywym nazwiskiem w Austrii i w Tyrolu Południowym, gdzie pracował jako drwal w gospodarstwie bogatego rolnika[2][1].
W marcu 1947 dysponując wizą wydaną przez Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża zaplanował spotkanie z żoną, jej dziećmi z pierwszego małżeństwa i ich synem w Innsbrucku i wspólny przelot do Paragwaju. Wynająwszy młodego robotnika sezonowego z Brennerbad, żeby przeprowadził go przez przełęcz Brenner i granicę włosko-austriacką, został przez niego zastrzelony podczas przeprawy na tle rabunkowym[2][1]. Zabójca został w 1949 skazany na trzydzieści lat więzienia[1]. Wdowa po Baście zawarła powtórne małżeństwo z Hansem Pollackiem[1].
Ojciec Martina Pollacka (1944–2025), austriackiego pisarza.
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Według relacji jego syna dopiero od listopada 1943, kiedy miał zostać karnie oddelegowany na front wschodni za postrzelenie nieletniego naganiacza podczas polowania w pobliżu obozu koncentracyjnego Mauthausen[2].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Henryk Broder, Der schneidige Gerd [online], Der Spiegel, 19 września 2004 [zarchiwizowane z adresu 2023-04-09].
- ↑ a b c d e f g h i j Martin Pollack, My family and other Nazis [online], The Guardian, 23 lipca 2024 [zarchiwizowane z adresu 2024-07-23].
- ↑ a b Martin Pollack, Pamiętać i żyć, Maciej Foks, Filip Gańczak (red.), „Pamięć.pl” (6), PrzystanekHistoria.pl, 2015 [zarchiwizowane z adresu 2022-02-05].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Martin Pollack, Śmierć w bunkrze. Opowieść o moim ojcu, przeł. Andrzej Kopacki, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2006, ISBN 83-89755-41-6.