Grudynia Wielka
| wieś | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
560[2] |
| Strefa numeracyjna |
77 |
| Kod pocztowy |
47-280[3] |
| Tablice rejestracyjne |
OK |
| SIMC |
0501624 |
Położenie na mapie gminy Pawłowiczki  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa opolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego  | |
 50°14′08″N 17°57′06″E/50,235556 17,951667[1]
| |
| Strona internetowa | |
Grudynia Wielka (Magna Grudina, Grosz Grudny, od 1845 niem Gross Grauden) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie kędzierzyńsko-kozielskim, w gminie Pawłowiczki. W 2011 roku liczba mieszkańców we wsi Grudynia Wielka wynosiła 663[4].
Leży na terenie Nadleśnictwa Prudnik (obręb Prudnik)[5].
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Nazwa "Grudynia" (w języku niemieckim "Grauden", w łacińskim "Graudina") wywodzi się od polskiego słowa "gruda" oznaczającego "bryłę ziemi". W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie wieś występuje pod polską nazwą Wielka Grudynia oraz zgermanizowaną - Gross Grauden[6].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Grudynia Wielka istniała na początku XIII wieku. W dokumencie biskupa wrocławskiego Wawrzyńca znajduje się wzmianka, że 25 maja 1223 r. wioska Grudynia została przekazana w posiadanie sióstr norbertanek z Rybnika.
W 1416 roku występuje nazwa Magna Grudina, a w 1532 Grosz Grudny. W 1783 roku właścicielem majątku w Grudyni Wielkiej była rodzina von Görz. W 1802 r. majątek został nabyty przez hrabinę Knobelsdorff. W 1811 r. majątek sprzedano radcy Trusnowi, a w 1850 r. nabył go Józef Neumann z żoną Emilią. Potem został przekazany ich córce, która wyszła za mąż za barona von Reibnitz.
W latach 1859–1870 został wybudowany pałac. Majątek pozostał w rękach rodziny von Reibnitz do roku 1939. W latach 90. XX w. mieściło się w nim przedszkole. W latach 2010–2013[7] pałac został odrestaurowany i przerobiony na hotel z restauracją.
Od końca XVIII w. do 1933 r. wieś posiadała własną pieczęć gminną, na której wizerunku umieszczono przedstawienie lokalnego kościóła z jedną wieżą, po prawej stronie wysoki krzyż[8] [9].
Pod koniec wieku w 1894 r. powstał pierwszy oddział straży pożarnej.
Po zakończeniu II wojny światowej w wyniku reformy, powołano przedsiębiorstwo pod nazwą Państwowych Nieruchomości Ziemskich, w skład których weszły także PGR-y w czterech okolicznych wsiach (Grudynia Wielka, Grudynia Mała, Jakubowice, Milice). W 1952 r. powstał zespół Grudynia Wielka, a potem Klucz Państwowych Gospodarstw Rolnych z siedzibą w Grudyni Wielkiej. W dniu 1 lipca 1972 r. połączyły się cztery samodzielne gospodarstwa (Grudynia Wielka, Grudynia Mała, Milice i Jakubowice) tworząc Państwowe Gospodarstwo Ogrodnicze, a w 1977 r. Zakład Produkcji Sadowniczej z siedzibą w Grudyni Wielkiej. 24 maja 1994 r. zakład ten został sprywatyzowany i przyjął nazwę Przedsiębiorstwo Produkcji Sadowniczej S.A. w Grudyni Wielkiej.
Wieś była dwukrotnie siedzibą gromady Grudynia Wielka (gromada 1954–1961) i Grudynia Wielka (gromada 1962–1972).
Parafia
[edytuj | edytuj kod]Kościół parafialny jest wspominany w rejestrach z dziesięcin z 1335 i 1447 roku[10]. W aktach wizytacyjnych z 1679 jest informacja, że w Grudyni znajduje się drewniany kościół parafialny pw. świętych Apostołów Piotr i Pawła,
wybudowany w 1567 długości 23 łokci (około 13,2 m) i szerokości 13 łokci (ok. 7,4m).
Obecny kościół parafialny (trzeci z kolei) pw. Nawiedzenia NMP wybudowany (na fundamentach starego) w latach 1895-96. Został poświęcony z 1896 przez dziekana dekanatu gościęcińskiego ks. radcę Rudolfa Bannera z Walc.
Kościół prawdopodobnie opiera się na projekcie kościoła z Walec, który został wybudowany wcześniej (1894)[11]. Podobieństwo widać m.in. na planach kościoła z Walec, które są dostępne na stronach Technische Universität Berlin Architekturmuseum[12].
W 1964 opolski biskup pomocniczy Henryk Grzondziel konsekrował trzy nowe spiżowe dzwony.
Edukacja
[edytuj | edytuj kod]W 1864 r. powstała we wsi szkoła (obok kościoła), do której uczęszczały także dzieci z Grudyni Małej. Od 1932 r. nauczycielem w tej szkole był Edmund Kromczyński, a od 1935 Paweł Koch. W latach 80. XX wieku, ze względu na zły stan budynku szkoła została przeniesiona do Milic. Od 1992r Szkoła Podstawowa mieści się w budynkach dawnych hoteli pracowniczych.
Sport
[edytuj | edytuj kod]Do 2016 (z krótkimi przerwami od 1946) w miejscowości funkcjonował Ludowy Klub Sportowy Spartan Grudynia Wielka (wcześniejsze nazwy to Budowlani Grudynia Wielka i LZS Grudynia Wielka). W latach 80. i 90. odbywał się coroczny Bieg Sadownika. W latach 70. obok boiska sportowego został wybudowany budynek klubowy.
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest park pałacowy, z drugiej poł. XIX w., lata 1905–1915[13]
Inne zabytki:
- kościół parafialny pw. Nawiedzenia NMP,
- zespół dworski: pałac, spichlerz, wozownia oraz kuźnia.
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Przystanek autobusowy -
Droga -
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 39499
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-05].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 346 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Wieś Grudynia Wielka w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2019-05-17], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Bank Danych o Lasach – Mapa [online], bdl.lasy.gov.pl [dostęp 2021-01-23].
- ↑ Knie 1830 ↓, s. 845.
- ↑ Pałac Grudynia Wielka - Rys historyczny - Geschichte. [dostęp 2018-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-24)]. (pol. • niem.).
- ↑ Aleksandra Starczewska-Wojnar, Odciśnięta pamięć wspólnoty: prawne i komunikatywne funkcje pieczęci gmin wiejskich na przykładzie zachodnich powiatów rejencji opolskiej w latach 1816-1933 = Sealed memory of the community: legal and communicative functions of rural seals based on the example of western districts of the Regierungsbezirk Oppeln in 1816-1933 = Abdrücke eines kollektiven Gedächtnisses: rechtliche und kommunikative Funktionen der Germeindesiegel am Beispiel der westlichen Landkreise der Regierung Oppeln in den Jahren 1816-1933, Archiwalne źródła tożsamości, Opole: Archiwum Państwowe w Opolu : Uniwersytet Opolski, 2020, s. 179, ISBN 978-83-956475-6-7, OCLC on1285427022 [dostęp 2024-10-30].
- ↑ Aleksandra Starczewska-Wojnar, Symbolika chrześcijanska na pieczęciach gmin wiejskich zachodnich powiatów Rejencji Opolskiej od 1816 do 1933 roku = Christian Symbolism on State Seals Used in the Western Part of Opole Administrative District Between 1816 and 1933, [w:] Łukasz Burkiewicz i inni red., Polska kultura religijna: studia o polskiej religijności na przestrzeni wieków = Polish religious culture: studies on Polish religiosity over the centuries, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum w Krakowie, 2019, s. 443-476, ISBN 978-83-7614-419-1 [dostęp 2024-10-30] (pol.).
- ↑ Gość Niedzielny 1996-06-23 Nr 25
- ↑ Parafia - Historia kościoła. naszewalce.pl. [dostęp 2018-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-09-03)].
- ↑ https://architekturmuseum.ub.tu-berlin.de
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 35.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Johann Georg Knie, Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865 (niem.).
