György Kósa

György Kósa
ilustracja
Data i miejsce urodzenia

24 kwietnia 1897
Budapeszt

Pochodzenie

węgierskie

Data i miejsce śmierci

16 sierpnia 1984
Budapeszt

Instrumenty

fortepian

Gatunki

muzyka poważna

Zawód

kompozytor, pianista

Multimedia w Wikimedia Commons

György Kósa (ur. 24 kwietnia 1897 w Budapeszcie, zm. 16 sierpnia 1984 tamże[1][2]) – węgierski kompozytor i pianista.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Już w dzieciństwie przejawiał uzdolnienia muzyczne i podjął pierwsze próby kompozytorskie[1]. W wieku 10 lat rozpoczął prywatnie naukę gry na fortepianie u Béli Bartóka, następnie w latach 1908–1915 był jego studentem w Królewskiej Akademii Muzycznej w Budapeszcie[1][2]. Uczył się też kompozycji u Victora von Herzfelda i Zoltána Kodálya (1908–1912) oraz fortepianu u Ernő Dohnányiego (1915–1916)[1][2]. W latach 1916–1917 był korepetytorem opery w Budapeszcie[1][2]. W latach 1917–1920 odbył tournée jako pianista po Niemczech, Austrii, Włoszech i Afryce Północnej[1][2]. Od 1920 do 1921 roku pełnił funkcję dyrygenta teatru w Trypolisie[1][2]. Po powrocie do Budapesztu w 1921 roku występował jako akompaniator, od 1927 do 1960 roku uczył gry na fortepianie w Akademii Muzycznej[2].

Jako pianista wykonywał zarówno repertuar klasyczny, jak i muzykę współczesną[1][2]. Otrzymał nagrodę im. Erkela (1955)[1][2]. W 1963 roku uhonorowany tytułem Zasłużonego Artysty (Érdemes Művésze díj), a w 1972 roku Wybitnego Artysty (Kiváló Művésze-díj)[2].

Twórczość

[edytuj | edytuj kod]

Twórczość Kósy ukształtowała się pod wpływem ekspresjonizmu, kompozytor podejmował w swoich dziełach tematykę religijną i ogólnoludzką[1]. Silne znaczenie w jego twórczości mają inspiracje literackie, w utworach wokalnych czerpał m.in. z Biblii, poezji chińskiej, utworów Villona, Rilkego i T.S. Eliota[1]. Początkowo pozostawał pod wpływem twórczości Béli Bartóka, jednak nie przejął od niego fascynacji folklorem, do którego sięgał jedynie marginalnie, w poszukiwaniu elementów fantastycznej baśniowości[1]. Symfonie Kósy mają charakter programowy i nawiązują do wzorców mahlerowskich[1].

Ważniejsze kompozycje

[edytuj | edytuj kod]

(na podstawie materiałów źródłowych[1][2])

Utwory orkiestrowe

  • Suita (1915)
  • 6 utworów (1919)
  • 9 symfonii (I 1920, II 1927, III 1933, IV 1936, V 1937, VI 1946, VII 1957, VIII 1959, IX 1969)
  • Suita baśniowa (1931)
  • Fantazja na temat 3 pieśni ludowych (1948)
  • Suita na orkiestrę smyczkową (1948)
  • Suita taneczna (1951)
  • Koncert na fortepian, skrzypce, talerze, perkusję i orkiestrę (1973)
  • Homályban na wiolonczelę i orkiestrę (1977)

Utwory kameralne

  • 8 kwartetów smyczkowych (I 1920, II 1929, III 1933, IV 1936, V 1956, VI 1959, VII 1963, VIII 1965)
  • Muzyka kameralna na 17 instrumentów (1928)
  • 6 portretów na 6 rogów i harfę (1938)
  • Divertimento na kwartet smyczkowy i talerze (1938)
  • Kwintet na flet, klarnet, fagot, róg i harfę (1938)
  • Trio na flet, altówkę i wiolonczelę (1946)
  • Trio na sopran, klarnet i skrzypce (1947)
  • Gaby Sonata na skrzypce i fortepian (1958)
  • Kwintet dęty (1960)
  • Trio fortepianowe (1962)
  • Duo na skrzypce i wiolonczelę (1964)
  • Sonata wiolonczelowa (1965)
  • 6 intermezzów na trio smyczkowe (1969)
  • Dialog na tubę basową i marimbę (1975)

Utwory fortepianowe

  • 3 sonaty (1941, 1947, 1956)

Utwory wokalno-instrumentalne

Oratoria

  • Jonasz (1931)
  • Oratorium wielkanocne (1932)
  • Saul (1935)
  • oratorium kameralne Józef (1939)
  • oratorium kameralne Eliasz (1940)
  • oratorium kameralne Chrystus (1943)
  • Hajnóczy (1954)
  • Villon (1960)

Kantaty

  • Laodomeia (1924)
  • Hiob (1933)
  • Kúldetés (1948)
  • Szól az úr (1957)
  • Amor sanctus (1958)
  • 2 kantaty (1964)
  • Bárányka (1965)
  • Balázsolás (1967)
  • Cantata humana (1967)
  • Orpheus, Eurydike, Hermes (1967)
  • Őszikék (1970)
  • Johannes (1972)
  • Szalkak (1972)
  • Perlekedő prófécia (1972)
  • 2 kantaty (1973–1974)
  • Kantata (1974)
  • Bikasirato (1975)
  • Kakasszó (1975)

Inne

  • Dies irae (1937)
  • 2 msze (1946, 1949)
  • 2 requiem (1949, 1966)
  • Te Deum (1949)
  • Msza biblijna (1951)
  • De profundis (1970)

Opery

  • A király plástja (1926)
  • opera komiczna Az két lovagok (1934
  • misterium operowe Cenodoxus (1942)
  • Anselmus diák (1945)
  • A méhek (1946)
  • opera komiczna Tartuffe (1951)
  • Pázmán lovag (1962–1963)
  • opera komiczna Kocsonya Mihály házassága (1971)
  • Kiálts város (1980–1981)

Balety

  • Féhér Pierrot (1916)
  • Phaedra (1918)
  • David király (1936)
  • Ének az örök bánatról (1955)

Pantomimy

  • Mese a királykisasszonyról (1919)
  • Laterna Magica (1922)
  • Árva Józsi három csodája (1932)

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Encyklopedia Muzyczna PWM. T. 5. Część biograficzna klł. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1997, s. 170. ISBN 978-83-224-3303-4.
  2. ↑ a b c d e f g h i j k Baker’s Biographical Dictionary of Musicians. T. Volume 3 Haar–Levi. New York: Schirmer Books, 2001, s. 1939–1940. ISBN 978-0-02-865528-4.