Górnośląski Obszar Metropolitalny

Mapa górnośląskiego obszaru metropolitalnego zgodnie z delimitacjami E. Zuzańskiej-Żyśko (2012)[1] i P. Śleszyńskiego (2013)[2].

Górnośląski Obszar Metropolitalny[3][4][1] (GOM) – obszar metropolitalny obejmujący tereny powiązane funkcjonalnie z Katowicami i konurbacją górnośląską. Położony na terenach należących historycznie do Górnego Śląska, Zagłębia Krakowskiego i Zagłębia Dąbrowskiego.

W zależności od koncepcji i przyjętych kryteriów delimitacji liczba ludności zamieszkującej obszar wynosi od 2,5 mln[5] do 3,0 mln osób[6].

Delimitacja obszaru metropolitalnego

[edytuj | edytuj kod]

Według Eurostatu

[edytuj | edytuj kod]

Według programu ESPON obszar metropolitalny konurbacji górnośląskiej jest Europejskim Metropolitalnym Obszarem Wzrostu tzw. MEGA (ang. Metropolitan European Growth Areas). Obszar ten został scharakteryzowany jako słabo wykształcona metropolia (ang. weak MEGA)[7].

Według programu ESPON obszar funkcjonalny Katowic i sąsiednich miast tj. obszar metropolitalny konurbacji górnośląskiej (FUA, ang. Functional Urban Area) w 2002 r. zamieszkiwało 3029 tys. osób[6]. W jego obszar oprócz konurbacji górnośląskiej włączono jednostki morfologiczne (MUA) miast: Zawiercie (55), Olkusz (52), Chrzanów (51), Oświęcim (43), Knurów (42), Łaziska Górne (23), Pyskowice (21)[6].

Według programu ESPON obszar metropolitalny konurbacji górnośląskiej wchodzi on w skład większego, transgranicznego śląsko-morawskiego policentrycznego obszaru metropolitalnego (znanego również jako region katowicko-ostrawski[8][9] lub aglomeracja katowicko-ostrawska[10]), którego część znajdującą się w granicach Polski zamieszkiwało w 2002 r. 4311 tys. osób. Wyznaczając go włączono także obszary aglomeracji bielskiej, rybnicko-jastrzębskiej, raciborskiej i ostrawskiej, tj. jednostki morfologiczne (MUA) takich polskich miast jak: Bielsko-Biała, Rybnik, Jastrzębie-Zdrój, Żory, Racibórz, Cieszyn[6].

Według poprzednich publikacji Eurostatu, przed wprowadzeniem obowiązującej od 2011 roku definicji obszaru metropolitalnego, zdefiniowano wspólny obszar metropolitalny (szerszą strefę miejską – ang. Larger Urban Zone) aglomeracji górnośląskiej i rybnicko-jastrzębskiej pod nazwą LUZ Katowice & Żory, o powierzchni 2651 km²[11]. W 2004 obszar ten zamieszkiwało 2 710 397 mieszkańców, natomiast w 2001 – 2 750 942 mieszkańców[12][11]. Tę definicję przyjął też T. Markowski[13].

Według Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030

[edytuj | edytuj kod]

W przyjętej „Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030” z 2011 r. aglomeracja górnośląska z głównym miastem Katowicami jest przedstawiana jako 1 z 10 ośrodków metropolitalnych w Polsce. W koncepcji zwrócono uwagę, że aglomeracja ma słabo rozwinięte funkcje metropolitalne w porównaniu z ośrodkami o podobnej wielkości z Europy Zachodniej, w związku z tym aglomerację ujęto jako ośrodek metropolitalny (wymóg ustawowy) na podstawie kryteriów odnoszących się głównie do funkcji w systemie osadniczym kraju[14]. Granice obszarów metropolitalnych nie zostały jeszcze wytyczone przez właściwe zespoły rządowo-samorządowe.

Według P. Swianiewicza i U. Klimskiej

[edytuj | edytuj kod]

W 2005 Paweł Swianiewicz oraz Urszula Klimska wyznaczyli obszar metropolitalny konurbacji górnośląskiej obejmującej: Katowice, Gliwice i Sosnowiec oraz okoliczne miasta i gminy. Obszar ten w 2002 r. zamieszkiwało 2733 tys. osób. Wyznaczono wtedy także sąsiednie obszary metropolitalne: aglomeracji bielskiej i aglomeracji rybnicko-jastrzębskej, które przylegały do obszaru metropolitalnego konurbacji górnośląskiej[15].

Według Unii Metropolii Polskich

[edytuj | edytuj kod]

Według fundacji Unii Metropolii Polskich w 2004 r. obszar metropolitalny konurbacji górnośląskiej obejmował 5578 km², który zamieszkiwało 2886,7 tys. osób. Dane te przyjęli w swojej publikacji Kazimierz i Jacek Fiedorowiczowie[16].

Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia.
Obszar Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii na mapie województwa śląskiego

W konsekwencji przeprowadzonych przez 41 miast i gmin Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego konsultacji społecznych 29 maja 2017 wniosek o powołanie związku metropolitalnego na terenie obszaru metropolitalnego konurbacji górnośląskiej został jednogłośnie przyjęty i złożony za pośrednictwem śląskiego wojewody do Ministra Spraw Wewnętrznych, by na jego podstawie wydał rozporządzenie o utworzeniu z dniem 1 lipca 2017 Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii.

W 2017 na mocy ustawy została utworzona Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia, grupująca 41 gmin o łącznej powierzchni 2553 km² i liczbie ludności wynoszącej 2 279 560 mieszkańców.

Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia nie obejmuje Jaworzna, które choć jest częścią konurbacji, samo zrezygnowało z wejścia w skład Metropolii.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b Elżbieta Zuzańska-Żyśko. Funkcje metropolitalne w Górnośląskim Obszarze Metropolitalnym. „Studia Regionalne i Lokalne”. 2 (2012), s. 39. Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych Uniwersytetu Warszawskiego. ISSN 1509-4995. (pol.). 
  2. ↑ Przemysław Śleszyński. Delimitacja Miejskich Obszarów Funkcjonalnych stolic województw. „Przegląd Geograficzny”. 85, 2013. DOI: 10.7163/PrzG.2013.2.2. (pol.). 
  3. ↑ Obserwatorium Procesów Miejskich i Metropolitalnych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach: Procesy miejskie i metropolitalne. [dostęp 2025-01-05].
  4. ↑ Zuzanna Neuve-Église. Od metropolii podzielonej do metropolii zjednoczonej – kształtowanie się tożsamości instytucji metropolitalnego zarządzania w kontekście relacji miast górnośląskiego obszaru metropolitalnego. „Człowiek i Społeczeństwo”. 55, s. 57, 2023-07-19. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. DOI: 10.14746/cis.2023.55.4. ISSN 0239-3271. (pol.). 
  5. ↑ Eurostat: Population on 1 January by age groups and sex - functional urban areas.
  6. ↑ a b c d ESPON project 1.4.3 Study on Urban Functions (Final Report). Luxembourg: The ESPON Monitoring Committee, 2007-03, s. 93, 134. ISBN 2-9600467-2-2.
  7. ↑ Cyt. „KATOWICE (Upper Silesia Conurbation)” Interim Territorial Cohesion Report. Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities, 2004, s. 98–101. ISSN 92-894-0000-0.
  8. ↑ Tadeusz Borys, Zbigniew Panasiewicz, Współpraca transgraniczna w Polsce – efekty i możliwości współpracy strony polskiej na przykładzie Euroregionu "Neisse-Nisa-Nysa", Jelenia Góra: URZĄD STATYSTYCZNY W JELENIEJ GÓRZE, 1996, s. 37.
  9. ↑ Robert Radek, Znaczenie współpracy transgranicznej w rozwoju społeczności lokalnych i regionalnych, Katowice: Uniwersytet Śląski, 2007, s. 210.
  10. ↑ Marcin Dębicki: Wyczytane z rozkładu jazdy. Transgraniczne połączenia kolejowe Polski – portret ilościowy i wstępne tropy interpretacyjne. Rzeszów: UR Journal of Humanities and Social Sciences, 2019, s. 121. ISSN 2543-8379.
  11. ↑ a b Urban Audit: City Profiles: Katowice. Eurostat. [dostęp 2011-07-23].
  12. ↑ Urban Audit: Data that can be accessed: LUZ Katowice & Zory. Eurostat. [dostęp 2011-07-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-04-06)].
  13. ↑ Dane na koniec roku 2001 na podstawie (PDF)Tadeusz Markowski: Funkcje Metropolitalne Pięciu Stolic Województw Wschodnich. s. 330. [dostęp 2009-03-08].
  14. ↑ Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030. Warszawa: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, 2012, s. 192. ISBN 978-83-7610-359-4.
  15. ↑ Paweł Swianiewicz, Urszula Klimska. Społeczne i polityczne zróżnicowanie aglomeracji w Polsce – waniliowe centrum, mozaika przedmieść. „Prace i Studia Geograficzne”. 35, s. 50–51, 53–56, 2005. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego. ISSN 0208-4589. 
  16. ↑ Według Kazimierz Fiedorowicz, Jacek Fiedorowicz, The Influence of a Metropolis on Regional Development in Poland, 42nd ISoCaRP Congress 2006, s. 7. Za: Unia Metropolii Polskich.