HMS Broke (1914)

HMS Broke

HMS „Broke” przed 1918 r.
Klasa	niszczyciel
Typ	Almirante Lynch / Faulknor
Historia
Stocznia	J. Samuel White, Cowes
Położenie stępki	październik 1912
Wodowanie	25 maja 1914
Zamówiony dla  Armada de Chile
Nazwa	„Almirante Goñi”
Royal Navy
Nazwa	HMS „Broke”
Wejście do służby	październik 1914
Wycofanie ze służby	maj 1920
Armada de Chile
Nazwa	„Almirante Uribe”
Wejście do służby	maj 1920
Wycofanie ze służby	1933
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	normalna: 1610 ton pełna: 2000 t
Długość	100,8 metra całkowita 97,5 m między pionami
Szerokość	9,91 m
Zanurzenie	3,53 m
Napęd
3 zespoły turbin parowych Parsonsa o łącznej mocy 30 000 KM 6 kotłów, 3 śruby
Prędkość	31 węzłów
Zasięg	2750 Mm przy prędkości 15 węzłów
Uzbrojenie
6 dział kal. 102 mm (6 x I) 1 działko plot. kal. 40 mm 2 km kal. 7,7 mm (2 x I)
Wyrzutnie torpedowe	4 × 533 mm (4 x I)
Załoga	197
Multimedia w Wikimedia Commons

HMS Broke, później Almirante Uribe – brytyjski niszczyciel z okresu I wojny światowej. Pierwotnie okręt został zamówiony w Wielkiej Brytanii przez rząd Chile jako jedna z sześciu jednostek typu Almirante Lynch i zwodowany 25 maja 1914 roku jako „Almirante Goñi” w stoczni J. Samuel White w Cowes. W trakcie wyposażania jednostka została zarekwirowana i zakupiona przez Wielką Brytanię, wchodząc w skład Royal Navy w październiku 1914 roku, już jako HMS „Broke”. Okręt wziął udział w bitwie jutlandzkiej, doznając poważnych uszkodzeń i tracąc sporą część załogi. Po zakończeniu działań wojennych niszczyciel został odsprzedany pierwotnemu zamawiającemu i w maju 1920 roku wszedł do służby w Armada de Chile pod nazwą „Almirante Uribe”. Jednostka została skreślona z listy floty w 1933 roku.

Projekt i budowa

Niszczyciele typu Almirante Lynch zostały zamówione przez rząd Chile w Wielkiej Brytanii na początku 1911 roku^[1] . W momencie budowy okręty te należały do największych i najsilniej uzbrojonych jednostek tej klasy na świecie^[1] [2]. Z zamówionych sześciu niszczycieli tylko dwa zostały ukończone do wybuchu I wojny światowej i odebrane przez Armada de Chile; pozostałe cztery zostały zarekwirowane przez rząd brytyjski i wcielone do Royal Navy jako HMS „Faulknor”, HMS „Broke”, HMS „Botha” i HMS „Tipperary”^[1] [2][a]. Przejęte przez Brytyjczyków niszczyciele zostały lekko zmodyfikowane w stosunku do pierwowzoru: zamontowano na nich wyrzutnie torpedowe o kalibrze 533 mm i pojedyncze działko przeciwlotnicze kal. 40 mm (zamiast dwóch karabinów maszynowych kal. 7,7 mm), a większa masa zainstalowanego uzbrojenia spowodowała wzrost wyporności okrętów^[3] .

Przyszły HMS^[b] „Broke” zbudowany został w stoczni J. Samuel White w Cowes^[4]. Stępkę okrętu położono w październiku 1912 roku, a zwodowany został 25 maja 1914 roku jako „Almirante Goñi”^[3] [5].

Dane taktyczno-techniczne

Okręt był dużym niszczycielem o długości całkowitej 100,8 metra (97,5 metra między pionami), szerokości 9,91 metra i zanurzeniu 3,53 metra^[3] [6]. Wyporność normalna wynosiła 1610 ton, a pełna 2000 ton^[3] [6]. Siłownię okrętu stanowiły trzy zestawy turbin parowych systemu Parsonsa(inne języki) o łącznej mocy 30 000 KM, do których parę dostarczało sześć kotłów White-Forster^[3] [7]. Prędkość maksymalna napędzanego trzema śrubami okrętu wynosiła 31 węzłów^[3] [6]. Okręt zabierał zapas 433 ton węgla i 83 tony paliwa płynnego, co zapewniało zasięg wynoszący 2750 Mm przy prędkości 15 węzłów^[3] [6].

Na uzbrojenie artyleryjskie okrętu składało się sześć pojedynczych dział kalibru 102 mm (4 cale) Armstrong L/40, pojedyncze działko przeciwlotnicze Vickers kal. 40 mm Mark II L/39 i dwa pojedyncze karabiny maszynowe kal. 7,7 mm L/94^[3] [6]. Broń torpedową stanowiły cztery pojedyncze wyrzutnie kal. 533 mm (21 cali)^[3] [6].

Załoga okrętu składała się z 197 oficerów, podoficerów i marynarzy^[3] [6][c].

Służba

Royal Navy

Uszkodzony dziób „Broke” po kolizji z HMS „Sparrowhawk”

Będący w trakcie prac wyposażeniowych niszczyciel został na początku wojny zakupiony przez rząd brytyjski i wszedł do służby w Royal Navy w październiku 1914 roku, jako HMS „Broke”^[3] [4]. Jednostka z racji wielkości była klasyfikowana jako przewodnik flotylli^[3] . Podczas służby w brytyjskiej marynarce okręt nosił numery taktyczne H98, H23 i D10^[3] .

W dniach 31 maja – 1 czerwca 1916 roku „Broke” wziął udział w bitwie jutlandzkiej, w składzie 4. Flotylli Niszczycieli (pod dowództwem kmdra ppor. W.L. Allena)^[8]. Około północy niszczyciele 4. Flotylli stanęły na drodze zmierzającej do Wilhelmshaven Hochseeflotte^[9][10]. Zaskoczone okręty brytyjskie, w tym „Broke”, dostały się pod ciężki ogień niemieckich pancerników i krążowników, lecz pomimo to wykonały atak torpedowy, zmuszając przeciwników do wykonywania uników^[9][10]. Ofiarą prowadzonego z najbliższej odległości ostrzału został bliźniaczy niszczyciel HMS „Tipperary”, który zatonął wraz ze 185 członkami załogi^{[9][11] [d]}. Po zatonięciu okrętu flagowego dowództwo 4. Flotylli objął kmdr ppor. W.L. Allen na HMS „Broke” i zarządził kolejny atak torpedowy na niemiecki okręty^[9]. Ogień obronny przeciwnika był jednak tak silny, że już w pierwszej minucie ataku zostały trafione i ciężko uszkodzone niszczyciele „Broke” i „Sparrowhawk”(inne języki), które dodatkowo zderzyły się ze sobą, a w szczepione ze sobą okręty uderzył jeszcze płynący jako trzeci w szyku HMS „Contest”(inne języki), odcinając około 10 metrów rufy „Broke”^[9][10]. Dowódcy „Broke’a” i „Sparrowhawka” po stwierdzeniu, że ich okręty zaraz zatoną, wydali rozkazy przejścia swoich załóg na sąsiednią jednostkę, w wyniku czego nastąpiło przemieszanie załóg obu okrętów^[10]. Skutkiem ataku było uszkodzenie krążownika „Rostock”, trafionego ogniem artylerii HMS „Broke” i torpedą wystrzeloną przez „Contest”, jednak ciężko uszkodzone „Broke” i „Sparrowhawk” zostały wyłączone z walki (ten drugi został opuszczony przez ocalałą załogę i samozatopiony)^[11] [12]. Ciężko uszkodzony, zastopowany HMS „Broke”, płonący, pozbawiony pomostu, dziobu i rufy, ocalał dzięki swemu opłakanemu wyglądowi – przepływające obok niemieckie niszczyciele S 53 i G 88 po wystrzeleniu w kierunku „wraku” dwóch torped i kilku salw artyleryjskich odpłynęły pewne, że brytyjski okręt zatonie^[13]. Niszczyciel jednak, po wykonaniu prowizorycznych napraw przez zdziesiątkowaną załogę, z prędkością 7 węzłów ruszył w stronę bazy, osiągając 3 czerwca port w Newcastle^[13]. Łącznie podczas bitwy „Broke” otrzymał 9 trafień pociskami artyleryjskimi, a na jego pokładzie zginęło 47, a rannych zostało 36 członków załogi^[14].

W nocy z 20 na 21 kwietnia 1917 roku niszczyciel (wraz z HMS „Swift”) wziął udział w bitwie w Cieśninie Kaletańskiej^[15]. W wyniku starcia zatonęły dwa niemieckie niszczyciele: SMS G 85, storpedowany przez „Swifta” i SMS G 42, staranowany przez „Broke”, który doznał w wyniku kolizji poważnych uszkodzeń i został przeholowany do pobliskiego portu^{[16] [17][e]}.

W marcu 1918 roku okręt poddano modernizacji: zdemontowano cztery pojedyncze działa kal. 102 mm, instalując w zamian dwie armaty kal. 120 mm BL Mk I L/45^[3] .

Armada de Chile

W 1920 roku niszczyciel został odsprzedany Chile i w maju tego roku wszedł do służby w marynarce tego kraju pod nazwą „Almirante Uribe”^[5][18] . Uzbrojenie okrętu podczas służby w Armada de Chile przedstawiało się następująco: dwa pojedyncze działa kal. 120 mm BL Mk I L/45, dwa pojedyncze działa kal. 102 mm QF Mk VI L/45, dwa pojedyncze działka przeciwlotnicze Vickers kal. 40 mm Mark II L/39 i cztery pojedyncze wyrzutnie torped kal. 533 mm; liczebność załogi wzrosła do 205 osób^[18] . Jednostka została skreślona z listy floty z powodu znacznego zużycia w 1933 roku^[18] [19].

Uwagi

1. W 1920 roku Brytyjczycy zwrócili Chile zarekwirowane niszczyciele, z wyjątkiem utraconego w bitwie jutlandzkiej HMS „Tipperary”^[1] .
2. HMS – His/Her Majesty’s Ship – Okręt Jego/Jej Królewskiej Mości.
3. Moore 1990 ↓, s. 67 podaje, że załoga liczyła 205 osób.
4. W starciu ucierpiał również HMS „Spitfire”(inne języki), staranowany przez pancernik SMS „Nassau”(inne języki)^[9][10].
5. Gozdawa-Gołębiowski i Wywerka Prekurat 1994 ↓, s. 375 podaje, że SMS G 85 został dobity torpedą wystrzeloną przez HMS „Broke”.

Przypisy

1. Gogin 2015A ↓.
2. Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 409.
3. Gogin 2015F ↓.
4. Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 78.
5. Colledge i Warlow 2006 ↓, s. 50.
6. Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 77.
7. Moore 1990 ↓, s. 67.
8. Gozdawa-Gołębiowski i Wywerka Prekurat 1994 ↓, s. 503.
9. Gozdawa-Gołębiowski i Wywerka Prekurat 1994 ↓, s. 297.
10. Klimczyk 2007 ↓, s. 94.
11. Destroyers 2 ↓.
12. Gozdawa-Gołębiowski i Wywerka Prekurat 1994 ↓, s. 297-298.
13. Klimczyk 2007 ↓, s. 95.
14. Gozdawa-Gołębiowski i Wywerka Prekurat 1994 ↓, s. 506, 509.
15. Gozdawa-Gołębiowski i Wywerka Prekurat 1994 ↓, s. 375.
16. Destroyers 1 ↓.
17. Benbow 2011 ↓, s. 196.
18. Gogin 2015AW ↓.
19. Gardiner i Chesneau 1980 ↓, s. 422.

Bibliografia

• Tim Benbow: Wojna na morzu 1914-1918. Poznań: Wydawnictwo Rebis, 2011, seria: Historia I Wojny Światowej. ISBN 978-83-7510-478-3.
• British DESTROYERS - Part 1 of 2. Naval History Homepage. [dostęp 2018-12-10]. (ang.).
• British DESTROYERS - Part 2 of 2. Naval History Homepage. [dostęp 2018-12-10]. (ang.).
• J.J. Colledge, Ben Warlow: Ships of the Royal Navy: The Complete Record of all Fighting Ships of the Royal Navy. London: Chatham Publishing, 2006. ISBN 978-1-86176-281-8. (ang.).
• Robert Gardiner, Roger Chesneau: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.).
• Robert Gardiner, Randal Gray: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. London: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
• Ivan Gogin: ALMIRANTE LYNCH destroyers (1913-1914). Navypedia. [dostęp 2018-12-10]. (ang.).
• Ivan Gogin: ALMIRANTE WILLIAMS destroyers (1914-1915/1920). Navypedia. [dostęp 2018-12-10]. (ang.).
• Ivan Gogin: FAULKNOR flotilla leaders (1914-1915). Navypedia. [dostęp 2018-12-10]. (ang.).
• Jan Gozdawa-Gołębiowski, Tadeusz Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: Lampart, 1994. ISBN 83-902554-2-1.
• Tadeusz Klimczyk: Największe starcie pancerników. Bitwa jutlandzka. Warszawa: Wydawnictwo Magnum-X, 2007, seria: Biblioteka Magazynu „Morza, Statki i Okręty” nr 15. ISBN 978-83-88920-43-1. OCLC 750110342.
• John Moore (red.): Jane’s Fighting Ships of World War I. London: Studio Editions, 1990. ISBN 1-85170-378-0. (ang.).