Hażlach

Hażlach

wieś
Szkoła podstawowa i kościół św. Bartłomieja
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	cieszyński
Gmina	Hażlach
Liczba ludności (2021)	2545[2]
Strefa numeracyjna	33
Kod pocztowy	43-419[3]
Tablice rejestracyjne	SCI
SIMC	0052586
Położenie na mapie gminy Hażlach Hażlach
Położenie na mapie Polski Hażlach
Położenie na mapie województwa śląskiego Hażlach
Położenie na mapie powiatu cieszyńskiego Hażlach
49°48′09″N 18°39′44″E/49,802500 18,662222[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Hażlach (do 31 XII 1996 Haźlach^[4]; cz. Hazlach lub Hažlach, niem. Haslach) – wieś w gminie Hażlach, w powiecie cieszyńskim, w województwie śląskim, w granicach historycznego regionu Śląska Cieszyńskiego, geograficznie zaś na Pogórzu Śląskim. Na obszarze 1233,19 ha zamieszkana jest przez 2263 mieszkańców (2009)^[5], co daje gęstość zaludnienia równą 183,5 os./km².

Nazwa

Nazwa jest pochodzenia bawarskiego^[6] (Hasen-loch?). Inna interpretacja: od niem. Haslach (= niem. Haslach ‘leszczyna’)^[7]

Do 1996 roku obowiązywała nazwa Haźlach^[4]. Mieszkańcy wsi chcieli zmienić nazwę na Hażlach, ponieważ ustalona urzędowo postać Haźlach kojarzyła się ze słowem haziel, które po śląsku oznacza wychodek^[7]. Przychylono się do wniosku mieszkańców.

Części wsi

Integralne części wsi Hażlach^[8][9]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0052592	Czarne Doły	część wsi
0052600	Czuchów	część wsi
0052617	Górski	część wsi
0052623	Karnowiec	część wsi
0052630	Kopiec	część wsi
0052646	Odnóżka	część wsi
0052652	Parchów	przysiółek

Historia

Miejscowość po raz pierwszy wzmiankowana została w łacińskim dokumencie Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego), spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna ok. 1305 w szeregu wsi zobowiązanych do płacenia dziesięciny biskupstwu we Wrocławiu, w postaci item in Hesleth debent esse viginti mansi^[10][11][12]. Zapis ten oznaczał, że wieś zobowiązana została do płacenia dziesięciny z 20 łanów mniejszych. Jej powstanie wiąże się z przeprowadzaną pod koniec XIII wieku na terytorium późniejszego Górnego Śląska wielką akcją osadniczą (tzw. łanowo-czynszową). Wieś politycznie znajdowała się wówczas w granicach utworzonego w 1290 piastowskiego (polskiego) księstwa cieszyńskiego, będącego od 1327 lennem Królestwa Czech, a od 1526 roku w wyniku objęcia tronu czeskiego przez Habsburgów wraz z regionem aż do 1918 roku w monarchii Habsburgów (potocznie Austrii).

Przez stulecia wieś pozostawała własnością szlachecką. Najstarszym znanym właścicielem był Emeryk z Hażlacha (prawdopodobnie potomek zasadźcy i pierwszego właściciela), który za rządów księcia Przemysława I Noszaka sprzedał połowę Hażlacha i Parchowa szlachcicowi Jeszkowi^[13]. W latach 40. XV wieku wśród lokalnej szlachty przewijali się bracia Mikołaj i Jan z Małych Kończyc i Hażlacha. Z kolei w 1450 Hażlach został zakupiony przez marszałka księstwa, Mikołaja z Dębowca. Od 1482 świadkiem w kancelaryjnych dokumentach bywał Łazarz piszący się z Pstrążnej i Hażlacha. Miejscowość została w 1532 zakupiona przez jednego z pierwszych przedstawicieli rodu Bludowskich, którzy pozostawali jej właścicielami przez następnych kilkaset lat^[14]. W 1793 Hażlach został zakupiony przez Komorę Cieszyńską od Mönnichów.

Według austriackiego spisu ludności z 1900 w 175 budynkach w Hażlachu na obszarze 1233 hektarów mieszkało 1282 osób, co dawało gęstość zaludnienia równą 104 os./km², z tego 807 (62,9%) mieszkańców było katolikami, 469 (36,6%) ewangelikami a 6 (0,5%) wyznawcami judaizmu, 1255 (97,9%) było polsko-, 19 (1,5%) niemiecko- a 1 (0,1%) czeskojęzycznymi^[15]. Do 1910 liczba budynków wzrosła do 183 a mieszkańców do 1342, z czego 1336 było zameldowanych na stałe, 1327 (99,3%) było polsko-, 8 (0,6%) niemieckojęzycznymi a 1 osoba (0,1%) była czeskojęzyczna, 840 (62,6%) było katolikami, 494 (36,8%) ewangelikami a 8 (0,6%) żydami^[16].

W lipcu 1920 roku miejscowość decyzją Rady Ambasadorów znalazła się w granicach Polski.

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Haźlach. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie bielskim.

Wójtowie

• Karol Folwarczny (od 2002)^[17]
• Grzegorz Sikorski (od 2014)^[18]

Turystyka

Przez miejscowość przechodzi trasa rowerowa:

• zielona trasa rowerowa nr 13 – Ustroń – Jastrzębie-Zdrój – Rybnik (82 km)

Według Narodowego Instytutu Dziedzictwa, w miejscowości znajduje się jeden obiekt zabytkowy^[19], a są to piwnice dworskie z XIX wieku (nr rej.: 937/68 z 5.12.1968 oraz A-370/78 z 17.10.1978).

Religia

Na terenie wsi działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły:

• Kościół Ewangelicko-Augsburski – filiał parafii w Cieszynie
• Kościół Rzymskokatolicki – parafia pw. św. Bartłomieja Apostoła
• Kościół Zielonoświątkowy – zbór w Hażlachu

Komunikacja

Przez miejscowość przebiega droga wojewódzka nr 937 łącząca Mszanę w powiecie wodzisławskim i Hażlach oraz droga wojewódzka nr 938 łącząca Pawłowice i Cieszyn.

Przez miejscowość kursują autobusy prywatnych przewoźników: TRANSKOM Skoczów do Drogomyśla, Chybia i Strumienia oraz Cieszyna; busy firmy LINEA TRANS do Jastrzębia-Zdroju, Marklowic Górnych, Strumienia, Chybia i Zarzecza oraz Cieszyna. Do pęli „Hażlach Dęby” i dalej do Kończyc Wielkich docierają busy firmy TRANS-BUS. Przez Hażlach przejeżdżają także busy dalekobieżne: do Katowic (Bus Brothers) oraz Gliwic i Wrocławia (Trans-Bus). Do ronda przy skrzyżowaniu DW 937 z DW938 dojeżdżają autobusy komunikacji podmiejskiej linii nr 22 obsługującej przez ZGK Cieszyn. Mieszkańcy ulic, znajdujących się blisko ronda, korzystają głównie z komunikacji podmiejskiej ZGK Cieszyn.

Galeria

• 
  Kościół rzymskokatolicki św. Bartłomieja
• 
  Kościół ewangelicki
• 
  Urząd gminy
• 
  Gminny Ośrodek Kultury i Biblioteka
• 
  Szkoła Podstawowa im. Trzech Braci
• 
  OSP Hażlach
• 
  Zabytkowe piwnice dworskie (XIX w.)
• 
  Pomnik poległych w wojnach światowych
• 
  Dawny kościół przed 1932

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 40894
2. Dane statystyczne na dzień 31 grudnia 2021 roku. samorzad.gov.pl. [dostęp 2022-03-19].
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 349 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
4. M.P. z 1996 r. nr 79, poz. 713
5. Gmina Hażlach: Sołectwo Hażlach. 2009-12-31. [dostęp 2010-10-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-08-15)].
6. Robert Mrózek: Nazwy miejscowe dawnego Śląska Cieszyńskiego. Katowice: Uniwersytet Śląski w Katowicach, 1984, s. 77. ISBN 82-00-00622-2.
7. RACE KOMISJI NAZW MIEJSCOWOŚCI I OBIEKTÓW FIZJOGRAFICZNYCH PRZY MSWIA
8. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013–02–15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09]. brak numeru strony
9. TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
10. Śląsk Cieszyński w średniowieczu (do 1528). Idzi Panic (redakcja). Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2010, s. 296. ISBN 978-83-926929-3-5.
11. Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (online). [w:] www.dokumentyslaska.pl [on-line]. [dostęp 2013-07-22].
12. H. Markgraf, J. W. Schulte: Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis. Breslau: Josef Max & Comp., 1889. Brak numerów stron w książce
13. 700 lat Hażlacha i Kończyc Wielkich, 2005, s. 10.
14. Janusz Spyra: Szlachecka rodzina Bludowskich z Dolnych Bludowic herbu Kozioł i zabytki sztuki z nią związane. T. 1. Cieszyn: Familia Silesiae, 1997, s. 14–26. ISBN 83-88204-00-9. (pol.).
15. Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, XI. Schlesien. Wien: 1906. (niem.). Brak numerów stron w książce
16. Ludwig Patryn (ed): Die Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1910 in Schlesien. Troppau: 1912. (niem.). Brak numerów stron w książce
17. Hażlach - Karol Folwarczny - Superwójt kadencji 2010-2014. Edycja Beskidzka - NaszeMiasto.pl [online], bielskobiala.naszemiasto.pl [dostęp 2020-03-07]  (pol.).
18. Wybory 2014 w Hażlachu: Sikorski został wójtem. "Dziennik Zachodni".
19. *************************************************************************************** [online], nid.pl [dostęp 2024-04-27] [zarchiwizowane z adresu 2013-09-21] .

Bibliografia

• 700 lat Hażlacha i Kończyc Wielkich. Hażlach – Kończyce Wielkie: Gmina Hażlach, 2005. ISBN 83-922804-0-7. Brak numerów stron w książce

Linki zewnętrzne

• Portal Gminy Hażlach
• Hażlach, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 44 .

Kontrola autorytatywna (wieś w Polsce):

• VIAF: 303167526