Henryk Kuna

Henryk Kuna
	; Henryk Kuna obok swojej rzeźby Jutrzenka
Data i miejsce urodzenia	6 listopada 1879 ; Warszawa
Data i miejsce śmierci	17 grudnia 1945 ; Toruń
Narodowość	żydowska, polska
Dziedzina sztuki	rzeźba
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Henryk Kuna (ur. 6 listopada 1879 w Warszawie, zm. 17 grudnia 1945 w Toruniu) – polski rzeźbiarz żydowskiego pochodzenia, malarz, nauczyciel akademicki, w latach 1932–1939 profesor Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, członek założyciel Stowarzyszenia Artystów Polskich „Rytm” (1921).

Życiorys

Syn Adama i Leonii z Bywalskich. Początkowo kształcił się na rabina w Grójcu i Ciechanowie. Około 1900 rozpoczął naukę rzeźby w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie w pracowni Piusa Welońskiego, a następnie w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie pod kierunkiem Konstantego Laszczki.

W 1912 ożenił się z aktorką Stefanią Ewą Krauze (1889–1963) i w związku z tym przyjął chrzest.

Był jednym z założycieli i członków nieformalnego Stowarzyszenia Artystów Polskich Rytm, które istniało w latach 1922–1932.

Wziął udział w paryskiej wystawie art déco w 1925^[1].

Jedna z jego rzeźb – Rytm, z cyklu powstającego na przestrzeni kilku lat, datowana na 1925, a odsłonięta w 1929, znajduje się w parku Skaryszewskim w Warszawie. W 1938 w parku Praskim odsłonięto pomnik Elizy Orzeszkowej jego autorstwa^[2].

W 1931 wygrał kolejny (piąty już od 1925) konkurs na pomnik Adama Mickiewicza w Wilnie. Według koncepcji Kuny, pomnik poety w szacie pielgrzyma, stał na cokole nawiązującym do figury Światowida, którego ściany zdobić miały płaskorzeźby ze scenami z Dziadów. Podobnie jak poprzednie koncepcje, projekt Kuny wzbudził kontrowersje (krytykował go m.in. Konstanty Ildefons Gałczyński), jednak był on realizowany. Prace przerwał wybuch II wojny światowej, którą przetrwało tylko 7 płaskorzeźb. W 1996 sześć z nich umieszczono obok pomnika Mickiewicza autorstwa Gediminasa Jokubonisa z 1984. Siódma płyta znalazła się początkowo w Muzeum Narodowym w Warszawie, a od 1995 jest ustawiona w parku w Radziejowicach^[3].

W Rzymie przy Viale Maresciallo Pilsudski odsłonięto 19 grudnia 1937 popiersie marszałka Piłsudskiego autorstwa Henryka Kuny^[4].

Od 1936 profesor rzeźby na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie. Przeżył II wojnę światową ukrywając się po „aryjskiej” stronie, m.in. w budynku SBM „Nowe Domostwo” przy ul. Czerwonego Krzyża 21/23 (obecnie ul. Jaracza 3)^[5]. W 1945 został mianowany profesorem rzeźby na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, ale zmarł przed objęciem stanowiska. Został pochowany na cmentarzu przy ul. Św. Jerzego w Toruniu, w 1951 ekshumowany i złożony na cmentarzu Stare Powązki w Warszawie (kwatera aleja zasłużonych-1-49)^[6].

Jest jednym z bohaterów powieści Jana Parandowskiego Księżyc nad Świdrem.

Twórczość

Na początku swojej drogi twórczej Kuna nawiązywał do sztuki Auguste’a Rodina, podobnie jak jego nauczyciel Konstanty Laszczka. Z tego okresu pochodzi rzeźba Irydion (1906) cechująca się szkicowością i bogatą fakturą. W latach 20. zrezygnował z impresjonistycznej stylistyki i pod wpływem Aristide Maillola i podobnych artystów zbliżył się do nurtu nowego klasycyzmu. Zaczął czerpać ze sztuki dawnej operując dużymi gładkimi powierzchniami i dbając o klarowność kompozycji. W tym czasie zaangażował się w działalność stowarzyszenia „Rytm”. W latach 30. zajmował się głównie rzeźbą portretową i monumentalną (pomnik Adama Mickiewicza). W czasie wojny tworzył akwarele, często o tematyce martyrologicznej.

Odznaczenia

Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (8 listopada 1930)^[7],
Złoty Wawrzyn Akademicki (5 listopada 1935)^[8],
Krzyż Kawalerski Orderu Legii Honorowej (Francja, 1925).

Galeria

Portret Henryka Kuny pędzla Romana Kramsztyka (ok. 1917)
Rzeźba Rytm (1925) w parku Skaryszewskim w Warszawie
Rzeźba Trzy Marie w Galerii Rzeźby Polskiej w Starej Oranżerii w Łazienkach Królewskich w Warszawie
Fragment niezrealizowanego pomnika Mickiewicza w parku pałacowym w Radziejowicach
Popiersie Elizy Orzeszkowej w parku Praskim w Warszawie

Przypisy

↑ Henryk Kuna, „Rytm” 08.02.2024 https://culture.pl/pl/dzielo/henryk-kuna-rytm
↑ Wiesław Głębocki: Warszawskie pomniki. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, s. 73. ISBN 83-7005-211-8.
↑ Tomasz Krzywicki: Szlakiem Adama Mickiewicza po Nowogródczyźnie, Wilnie i Kownie. Przewodnik. Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2006, s. 248–250. ISBN 978-83-89188-51-9.
↑ Spotkania z zabytkami nr 10/1982, s. 47, wyd. Ośrodek Dokumentacji Zabytków.
↑ Adam Piechowski: Losy spółdzielni mieszkaniowych w Warszawie w latach okupacji niemieckiej. Warszawa: Spółdzielczy Instytut Wydawniczy, 1992, s. 105, 177. ISBN 83-209-0837-X.
↑ Cmentarz Stare Powązki: HENRYK KUNA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-12-10] .
↑ M.P. z 1930 r. nr 260, poz. 352 „za zasługi na polu sztuki”.
↑ M.P. z 1935 r. nr 257, poz. 305 „za wybitne zasługi dla polskiej sztuki wogóle”.

Linki zewnętrzne

Henryk Kuna, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2024-03-21] .

[1] Henryk Kuna, „Rytm” 08.02.2024 https://culture.pl/pl/dzielo/henryk-kuna-rytm

[2] Wiesław Głębocki: Warszawskie pomniki. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, s. 73. ISBN 83-7005-211-8.

[Krzywicki-3] Tomasz Krzywicki: Szlakiem Adama Mickiewicza po Nowogródczyźnie, Wilnie i Kownie. Przewodnik. Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2006, s. 248–250. ISBN 978-83-89188-51-9.

[4] Spotkania z zabytkami nr 10/1982, s. 47, wyd. Ośrodek Dokumentacji Zabytków.

[5] Adam Piechowski: Losy spółdzielni mieszkaniowych w Warszawie w latach okupacji niemieckiej. Warszawa: Spółdzielczy Instytut Wydawniczy, 1992, s. 105, 177. ISBN 83-209-0837-X.

[6] Cmentarz Stare Powązki: HENRYK KUNA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-12-10] .

[7] M.P. z 1930 r. nr 260, poz. 352 „za zasługi na polu sztuki”.

[8] M.P. z 1935 r. nr 257, poz. 305 „za wybitne zasługi dla polskiej sztuki wogóle”.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]