Isaac La Peyrère

Okładka wydania Rappel des Juifs z 1643 r.

Isaac La Peyrère (ur. 1594 lub 1596, zm. 1676[1]) – francuski teolog pochodzenia żydowskiego, badacz Biblii.

Urodził się w Bordeaux w rodzinie nawróconych na kalwinizm Żydów, prawdopodobnie pochodzących z Portugalii[2]. Obracając się w kręgu ówczesnej elity intelektualnej, przyjaźnił się z Gassendim, La Mothe le Vayerem, Salmasiusem i Naudém[2]. W 1640 roku został sekretarzem Kondeusza Wielkiego[1].

W 1643 roku opublikował anonimowo swoją pierwszą pracę, Rappel des Juifs. Wyłożył w niej mesjanistyczno-millenarystyczny pogląd o zbliżającym się nawróceniu Żydów na chrześcijaństwo i ich powrocie pod wodzą króla Francji do Palestyny, co zapoczątkuje erę mesjańską[1][2]. W 1644 roku odwiedził Danię. Na podstawie zebranych wówczas materiałów opublikował później sprawozdania na temat Grenlandii (Relation de Groenland, 1647) i Islandii (Relation de l’Islande, 1663)[1][2].

W 1655 roku ukazały się drukiem w Amsterdamie napisane już w 1643 roku prace La Peyrère’a Prae-Adamitae i Systema Theologicum ex Prae-Adamitarum Hypothesi[2]. Dowodził w nich, że Biblia nie jest kroniką dziejów całej ludzkości, a jedynie narodu izraelskiego. W związku z tym Adam nie był pierwszym człowiekiem, gdyż Bóg stworzył przed nim inne ludy zamieszkujące Ziemię. Podważał także ogólnoświatowy zasięg Potopu i Mojżeszowe autorstwo Pięcioksięgu[1]. Poglądy La Peyrère’a wywołały wielki skandal, jego dzieła spalono publicznie w Paryżu, samego autora uwięziono natomiast pod zarzutem herezji. Zwolniono go po sześciu miesiącach, gdy zgodził się na publiczne odwołanie swoich twierdzeń, konwersję na katolicyzm i odbycie pielgrzymki do Rzymu, gdzie ukorzył się przed papieżem[2]. Po powrocie do Francji w 1659 roku wstąpił do zakonu filipinów[1][2]. Przyznanie się do winy i konwersja na katolicyzm miały w rzeczywistości charakter pokazowy, La Peyrère najprawdopodobniej nigdy nie porzucił swoich poglądów[1][2].

Radykalne poglądy La Peyrère’a wywarły wpływ na późniejszą krytykę historyczną przekazu biblijnego, były inspiracją m.in. dla Spinozy[2]. Z drugiej strony teza o „przedadamowym” pochodzeniu ludów pogańskich stanowiła podporę dla teorii XIX-wiecznych rasistów, będąc używana jako biblijny dowód na niższość Indian i Murzynów[1].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e f g h LA PEYRÈRE, ISAAC. jewishvirtuallibrary.org. [dostęp 2015-08-26]. (ang.).
  2. ↑ a b c d e f g h i The Encyclopedia of Philosophy. T. IV. London: Crowell Collier and Macmillan, 1967, s. 391.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]