Janusz Przymanowski

Janusz Przymanowski
Data i miejsce urodzenia	20 stycznia 1922 ; Warszawa
Data i miejsce śmierci	4 lipca 1998 ; Warszawa
	Poseł VIII kadencji Sejmu PRL
Okres	od 23 marca 1980; do 31 sierpnia 1985
Przynależność polityczna	Polska Zjednoczona Partia Robotnicza
	Multimedia w Wikimedia Commons

Janusz Przymanowski
	; Janusz Przymanowski (1967)
	pułkownik
Data i miejsce urodzenia	20 stycznia 1922 ; Warszawa
Data i miejsce śmierci	4 lipca 1998 ; Warszawa
	Przebieg służby
Lata służby	1939–1974
Siły zbrojne	Wojsko Polskie; Armia Czerwona; ludowe Wojsko Polskie
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa: kampania wrześniowa,; walki o Warszawę;
Późniejsza praca	pisarz, poeta oraz dziennikarz
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Janusz Przymanowski (ur. 20 stycznia 1922 w Warszawie, zm. 4 lipca 1998 tamże) – polski pisarz, poeta i dziennikarz, scenarzysta, tłumacz literatury rosyjskiej, pułkownik ludowego Wojska Polskiego, poseł na Sejm PRL VIII kadencji. Autor powieści Czterej pancerni i pies.

Życiorys

Skończył Gimnazjum im. Stefana Żeromskiego w Warszawie. Był uczestnikiem wojny obronnej w 1939; maturę zdał w 1940 w Szkole nr 21 w Brześciu nad Bugiem. W latach 1940–1943 internowany i więziony przez władze sowieckie pracował w kamieniołomie bazaltu, w fabryce metalurgicznej, w sowchozie i w kołchozie jako traktorzysta.

W 1943 wstąpił ochotniczo do Armii Czerwonej, jako szeregowiec piechoty morskiej. W listopadzie 1943 przeszedł do I Korpusu Polskiego w ZSRR, otrzymał przydział do 5 Brygady Artylerii Ciężkiej, w której jako oficer polityczny 4 baterii pozostał aż do okresu walk o Warszawę. W listopadzie 1944, w stopniu porucznika, został specjalnym korespondentem i zastępcą naczelnego redaktora gazety 1 Armii Wojska Polskiego „Zwyciężymy”, relacjonującym m.in. szturm Berlina^[1].

Po zakończeniu II wojny światowej wstąpił do Polskiej Partii Robotniczej. Pracował w redakcjach kilku czasopism o tematyce wojskowej: redaktor naczelny „Skrzydlatej Polski”, zastępca redaktora naczelnego „Żołnierza Polskiego”, publicysta miesięcznika „Wojsko Ludowe”.

W 1961 awansowany do stopnia pułkownika. W latach 1962–1964 członek warszawskiego Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (należał do tej partii przez cały okres jej istnienia). Od 1959 studiował na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego, pracę magisterską obronił w 1966^[2]. W latach 1980–1985 był posłem na Sejm PRL. Deklarował się jako zwolennik wprowadzenia w Polsce stanu wojennego w grudniu 1981^[3]. Jako poseł na Sejm aktywnie brał udział w budowaniu w kręgach partyjnych atmosfery zagrożenia rzekomą zemstą „Solidarności”^[4]:

Były przygotowywane listy proskrypcyjne, kogo i w jakiej kolejności na latarnie, a niektóre regiony wymieniały na tych listach również i dzieci. Co prawda powyżej lat sześciu. Ale Dżyngis-chan był bardziej łaskawy, wyrzynając bowiem podbite narody, wyrzynał je powyżej osi wozu, a wozy miał na wysokich kołach

Przemówienie Janusza Przymanowskiego w Sejmie w 1982

W stan spoczynku przeszedł w 1974. W latach 80 XX wieku był członkiem Rady Redakcyjnej organu teoretycznego i politycznego Komitetu Centralnego PZPR „Nowe Drogi”.

Przez wiele lat był członkiem Rady Naczelnej Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. W latach 1988–1990 członek Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa^[5].

Zadebiutował w 1950 na łamach prasy jako prozaik. Był autorem wielu książek o tematyce wojskowej i wojennej. Zajmował się głównie udziałem Polaków w II wojnie światowej. Największą sławę przyniosła mu powieść Czterej pancerni i pies, a na podstawie jego scenariusza nakręcono serial telewizyjny o tym samym tytule. W końcowej scenie ostatniego, 21. odcinka serialu zagrał epizodyczną rolę fotografa. Spod jego pióra wyszło też ponad 200 tekstów piosenek i 2 musicale.

Życie prywatne

Był trzykrotnie żonaty. Drugą^[6] żoną była Maria Hulewiczowa^[7], trzecią Aleksandra Przymanowska^[3].

Zmarł 4 lipca 1998. Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera C 11-3-10)^[8].

Wybrane utwory

Młodym, Wyd. „Krajowa Agencja Wydawnicza”, Warszawa 1989, ISBN 83-03-02628-3
Odsiecz Europy, Wyd. „Nasza Księgarnia”, Warszawa 1983, ISBN 83-10-08527-3
Tarcza i miecz, Wyd. „Nasza Księgarnia”, Warszawa 1980 ISBN 83-10-07855-2
Trójca grzeszna, Wyd. MON, Warszawa 1980 ISBN 83-11-06445-8
Fortele Jonatana Koota (dla dzieci; na jej podstawie nakręcono serial animowany w latach 1980–1981), Wyd. „Nasza Księgarnia”, Warszawa 1978 ISBN 83-10-08105-7
Czy na pewno jesteś patriotą?, Wyd. Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1977
Drogi do zwycięstwa, Wyd. MON, Warszawa 1977
Rycerze srebrnej tarczy, Wyd. Literackie, Warszawa 1976
Zawzięty, Wyd. MON, Warszawa 1976
Wszyscy i nikt, Wyd. MON, Warszawa 1976
Polacy na drogach do zwycięstwa, Wyd. „Interpress”, Warszawa 1975
Znużony, Wyd. MON, Warszawa 1974
Listy siwiejące O wyborze celu: dróg i sposobów skutecznego postępowania ku pożytkowi wchodzących w życie napisane, Wyd. „Iskry”, Warszawa 1973
Studzianki (reportaż historyczny), Wyd. MON, Warszawa 1971
Czterej pancerni i pies, Wyd. MON, Warszawa 1964 ISBN 83-11-06419-9 (w PRL pierwsza część była lekturą do klasy V szkoły podstawowej) – pierwowzór serialu telewizyjnego pod tym samym tytułem
Tajemnica wzgórza nr 117, Wyd. „Nasza Księgarnia”, Warszawa 1969 (w PRL była lekturą do klasy IV szkoły podstawowej)
Rozpoznania i szarże, Wyd. MON, Warszawa 1968
Wezwany, Wyd. MON, Warszawa 1968
Minerzy podniebnych dróg (książka i film dla telewizji ZSRR z O. Gorczakowem), Wyd, Książka i Wiedza, Warszawa 1970
Ze 101 frontowych nocy, Wyd. „Książka i Wiedza”, Warszawa 1961
Chłopiec znad Wisły, Wyd. MON, Warszawa 1951
Żołnierze czterech rzek, Wyd. MON, Warszawa 1953
Bagnet z uralskiej stali, Wyd. Czytelnik, 1953
Seria z Pazurem:
- Fort Zerwipazura, Wyd. MON, 1983, ISBN 83-11-06959-X
- Ułan i ułanka, Wyd. MON, 1983, ISBN 83-11-06960-3
- Kudłaty Saper, Wyd. MON, 1983, ISBN 83-11-06961-1
- Bombowa Buki, Wyd. MON, 1984, ISBN 83-11-07009-1
- Wiri z gór, Wyd. MON, 1983, ISBN 83-11-06961-1
- Kanonier Wojciech, Wyd. Poznańskie, 1985, ISBN 83-210-0085-1
- Lewy Róg, Wyd. MON, 1985,ISBN 83-11-07074-1
- Grad zasłużony, Wyd. MON, 1985, ISBN 83-210-0252-8
- Zaprzęg ratunku, Wyd. MON, 1985, ISBN 83-210-0263-3

Tłumaczenia

Błękitny promień (tyt. oryg. Аппарат „СЛ-1”, Władimir Niemcow), Wyd. „Prasa Wojskowa”, Warszawa 1950
Tajemnicze zniknięcie inżyniera Bobrowa (tyt. oryg. Исчезновение инженера Боброва, Wiktor Saparin), Wyd. MON, Warszawa 1949
Wąwóz Batyrłar-Dżoł (tyt. oryg. Uszczel'je Batyrłar-Dżoł, Aleksandr Studitski), Wyd. MON, Warszawa 1949

Filmografia

Z tym tematem związana jest kategoria: Filmowe adaptacje utworów Janusza Przymanowskiego.

Filmy fabularne

1963 – Вызываем огонь на себя (miniserial ZSRR) – materiały do scenariusza (opowiadanie)
1966–1970 – Czterej pancerni i pies – scenariusz
- 1970 – Czterej pancerni i pies (odc. 21. „Dom”) – obsada aktorska (fotograf)
1973 – Zasieki – scenariusz, dialogi
1977 – Wszyscy i nikt – scenariusz, dialogi

Krótki metraż, dokument, animacja

1961 – Aby kwitło życie... – komentarz
1963 – Wioska mała jak Płowce – scenariusz, komentarz
1964 – Na piastowskim szlaku – scenariusz
1980–1981 Fortele Jonatana Koota – dialogi, słowa piosenki (-nek)
1981 – Glac-Plac w Fortele Jonatana Koota – słowa piosenki (-nek)

Odznaczenia

Order Sztandaru Pracy II klasy (1965)
Order Krzyża Grunwaldu III klasy (1946)
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1987)
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (19 sierpnia 1946)^[9]
Krzyż Walecznych (1947, za desant na Czerniakowie podczas walk o Warszawę w 1944)
Złoty Krzyż Zasługi (1956)
Srebrny Krzyż Zasługi
Medal „Za udział w wojnie obronnej 1939” (1981)^[10]
Medal Komisji Edukacji Narodowej (1973)
Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury” (1978)
Order Uśmiechu (przyznany na wniosek dzieci w 1968, a odebrany z legitymacją nr 2 w dniu 2 marca 1969 w Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie)
Krzyż Honorowy Bractwa Kurkowego Grodu Bytomskiego (21 października 1988)^[11]
Order Przyjaźni Narodów (1988)
Medal jubileuszowy „Czterdziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” (1985, ZSRR)

Nagrody

Nagroda Ministra Obrony Narodowej II stopnia (1966)
Nagroda Ministra Obrony Narodowej I stopnia (zespołowa) oraz Ministra Kultury i Sztuki za serial telewizyjny Czterej pancerni i pies (1967)
Nagroda Prezesa Rady Ministrów za twórczość artystyczną dla dzieci i młodzieży (1977)
Nagroda Przewodniczącego Komitetu do spraw Radia i Telewizji I stopnia za twórczą współpracę z PRiTV (1978)
Nagroda Prezesa Rady Ministrów I stopnia w dziedzinie twórczości i sztuki estradowej (1979)
i inne

Przypisy

↑ „Retro”, luty 2017, s. 22.
↑ Tomasz Wituch, Bogdan Stolarczyk: Studenci Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego 1945–2000, wyd. Arkadiusz Wingert, Kraków 2010, s. 271.
↑ ^a ^b Gdzie są chłopcy z tamtych lat.... "Gazeta Wyborcza”, 23 grudnia 1994.
↑ Paweł Smoleński: Sejm w Polsce Ludowej. Non possumus posła Zawieyskiego. 2016.
↑ Skład Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa 1988–2011. radaopwim.gov.pl.
↑ Janusz Przymanowski: Poprzez fronty i afronty. Pomorze, 1989, s. 45.
↑ Gmitruk 2010 ↓, s. 41–42.
↑ Wyszukiwarka grobów w Warszawie. cmentarzekomunalne.com.pl.
↑ M.P. z 1947 r. nr 52, poz. 369 („za gorliwą pracę i wzorowe wypełnianie obowiązków służbowych”)
↑ 150 żołnierzy Września otrzymało medale „Za udział w wojnie obronnej 1939” [w:] „Trybuna Robotnicza”, nr 175, 2 września 1981, s. 2.
↑ Płk Janusz Przymanowski Kawalerem Krzyża BKGB. bkgb.pl, 21 października 1988.

Bibliografia

Nowy słownik literatury dla dzieci i młodzieży, Warszawa 1979.
Janusz Gmitruk: Maria Hulewiczowa: sekretarka Stanisława Mikołajczyka. Warszawa: Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, 2010. ISBN 978-83-62171-76-7.

Linki zewnętrzne

Janusz Przymanowski w bazie filmpolski.pl
Janusz Przymanowski w bazie Filmweb
10. rocznica śmierci Janusza Przymanowskiego, money.pl

[1] „Retro”, luty 2017, s. 22.

[2] Tomasz Wituch, Bogdan Stolarczyk: Studenci Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego 1945–2000, wyd. Arkadiusz Wingert, Kraków 2010, s. 271.

[GW-3] Gdzie są chłopcy z tamtych lat.... "Gazeta Wyborcza”, 23 grudnia 1994.

[4] Paweł Smoleński: Sejm w Polsce Ludowej. Non possumus posła Zawieyskiego. 2016.

[5] Skład Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa 1988–2011. radaopwim.gov.pl.

[6] Janusz Przymanowski: Poprzez fronty i afronty. Pomorze, 1989, s. 45.

[CITEREFGmitruk201041–42-7] Gmitruk 2010 ↓, s. 41–42.

[8] Wyszukiwarka grobów w Warszawie. cmentarzekomunalne.com.pl.

[9] M.P. z 1947 r. nr 52, poz. 369 („za gorliwą pracę i wzorowe wypełnianie obowiązków służbowych”)

[10] 150 żołnierzy Września otrzymało medale „Za udział w wojnie obronnej 1939” [w:] „Trybuna Robotnicza”, nr 175, 2 września 1981, s. 2.

[11] Płk Janusz Przymanowski Kawalerem Krzyża BKGB. bkgb.pl, 21 października 1988.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]