Japońska kultura telefonów komórkowych

Telefon komórkowy w języku japońskim nazywany jest keitai denwa (jap. 携帯電話) lub po prostu keitai (jap. 携帯)^[1]. Telefony komórkowe w Japonii rozwinęły się jako wirtualne akcesoria do wysyłania i odbierania wiadomości, grania w gry, oglądania telewizji, a czasem do komunikacji werbalnej^[2].

Masowe rozpowszechnienie i popularność telefonu w Japonii, a także specyfika jego użytkowania, doprowadziły do powstania prawdziwej kultury telefonów komórkowych^[2]. Telefony komórkowe są używane głównie do surfowania po Internecie, podczas gdy najbardziej charakterystyczne cechy obejmują ciągłe korzystanie z poczty e-mail (ze szkodą dla funkcji SMS i połączeń telefonicznych) oraz możliwość dokonywania zakupów po prostu zbliżając urządzenie do czytnika, używając go jako wirtualnego bankomatu^[2]^[3].

Niektórzy rodzice postrzegają telefony komórkowe jako środek ochrony swoich dzieci. Dlatego od 2006 roku producenci telefonów komórkowych produkują specjalne telefony, które pozwalają dzieciom dzwonić tylko na wyznaczone numery i w razie potrzeby mogą być śledzone przez GPS. Wszyscy główni japońscy operatorzy posiadają w ofercie takie telefony komórkowe^[4].

Rozprzestrzenianie się zjawiska

Telefony komórkowe w Japonii rozwinęły się znacząco w latach 90. i 2000., osiągając status niezbędnego przedmiotu w życiu codziennym Japończyków^[2]^[5].

Japonia była liderem w technologii telefonów komórkowych. Pierwszym komercyjnym telefonem z aparatem fotograficznym był model Kyocera VP-210, który pojawił się w Japonii w maju 1999 roku^[6].

Pierwszym telefonem komórkowym z aparatem fotograficznym przeznaczonym na rynek masowy był Sharp J-SH04, wprowadzony na rynek japoński w listopadzie 2000 roku^[7].

W przeszłości Japonia była jednym z przodujących krajów w dziedzinie badań nad nowymi technologiami, które miały zostać zastosowane na rynku telefonii komórkowej, dzięki opracowaniu pierwszych standardów transmisji danych pod koniec lat 70. i byciu pierwszym krajem, który wprowadził technologię 3G na skalę komercyjną^[8].

Jednak w Japonii branża telefonów komórkowych rozwinęła się zupełnie inaczej niż w innych krajach na świecie, z unikalnymi i szczególnymi cechami, które doprowadziły do porównania jej w tym sektorze do Wysp Galapagos^[9]. W XXI wieku Japonia stała się pod względem telefonii komórkowej odpowiednikiem Wysp Galapagos w XIX wieku dla Karola Darwina: środowiskiem zamieszkanym przez unikalne gatunki, które ewoluowały w całkowitej izolacji od reszty świata. Już po wprowadzeniu standardów zaprojektowanych specjalnie na rynek krajowy (takich jak PHS, PDC i FOMA, używanych jako alternatywa dla GSM i UMTS, bardziej rozpowszechnionych na Zachodzie), Japończycy nabrali zwyczaju nazywania swoich telefonów „komórkami Galapagos” (jap. ガラパゴス携帯 Garapagosu keitai lub jap.ガラケー Gara-kei), ponieważ ich przeznaczeniem było nigdy nie opuścić japońskiej granicy, ponieważ zostały skonstruowane i zaprojektowane do działania tylko na terytorium Japonii^[10]^[11]^[12]. W rezultacie japońscy giganci telefonii komórkowej raczej nie brali udziału w wyścigu innowacji smartfonów (jap.スマートフォン Sumātofon), produkując średnio tylko 10 milionów sztuk, w porównaniu do 100-200 milionów smartfonów produkowanych rocznie przez Apple i Samsunga^[10]^[13].

Od 2010 roku smartfony zaczęły szybko rozprzestrzeniać się w Japonii, zwłaszcza wśród nastolatków, wyznaczając ważny punkt zwrotny na rynku telefonów komórkowych^[4]. W 2011 roku około 60-70% osób w wieku od 13 do 59 lat korzystało z telefonu komórkowego: wśród osób powyżej 60. roku życia korzystanie z telefonu komórkowego było bardziej rozpowszechnione niż korzystanie z komputera (32,2% w porównaniu do 31,1%), podczas gdy wśród osób poniżej 20. roku życia 44% korzystało ze smartfona^[14].

W 2013 roku 70% nabywców telefonów komórkowych zdecydowało się na zakup smartfona. Dzieje się tak pomimo faktu, że podstawowe telefony komórkowe (gara-kei) nadal mają znaczącą obecność na japońskim rynku ze względu na wysoką cenę i zbyt skomplikowane plany taryfowe bardziej nowoczesnych telefonów do tego stopnia^[15], że w następnym roku sprzedaż prostych telefonów komórkowych z klapką przekroczyła sprzedaż smartfonów^[16]^[17]^[18]. W 2014 roku nastąpił spadek dostępu do Internetu za pośrednictwem komputerów o 10-20%, na korzyść 60% wzrostu ruchu mobilnego, mimo że średnia miesięczna liczba odwiedzających dziesięć największych japońskich stron internetowych za pomocą komputera (52,1 mln) nadal przewyższała liczbę osób korzystających z przeglądarki mobilnej (42,6 mln) lub odpowiednich aplikacji (41,9 mln)^[19]. Większość Japończyków posiada obecnie telefon komórkowy, w 2013 r. było to 39,1% populacji, a 2022 r. odsetek ten osiągnął 77,3%^[20].

Powieść komórkowa

Powieści są jednym z popularnych elementów kultury telefonów komórkowych w Japonii. Powieść komórkowa(inne języki) (jap.ケータイ小説 Keitai shosetsu) jest rodzajem powieści pisanym za pomocą telefonu komórkowego i stała się gatunkiem literatury w Japonii. Większość literatury keitai jest pisana przez amatorów, ale niektóre popularne prace zostały opublikowane w formie książkowej. Najsłynniejsza japońska powieścią komórkową jest Deep Love(inne języki) z 2002 roku, która doczekała się adaptacji filowej, telewizyjnej dramy i mangi^[21]^[22]. Ze względu na limity znaków w telefonach komórkowych, rozdziały składają się zazwyczaj ze 100 znaków. W rezultacie powieści te charakteryzują się krótkimi zdaniami, niewielką liczbą opisów, dużą liczbą dialogów a spacje zaznaczają miejsca, w których bohaterowie myślą bądź zastanawiają się nad czymś^[22]^[23].

Kultura użytkowania

W Japonii coraz więcej osób wycisza swoje telefony komórkowe, wychodząc z domu. W pociągach pojawiają się również komunikaty o konieczności przełączenia telefonu w tryb cichy. Korzystanie z telefonów komórkowych w miejscach publicznych nie jest mile widziane w Japonii. Kierowcy autobusów czasami nie pozwalają na korzystanie z telefonów komórkowych podczas jazdy. Jeśli telefon komórkowy zadzwoni w miejscu publicznym, ludzie natychmiast go wyciszają. W Japonii bardzo ważne jest, aby nie przeszkadzać innym podczas korzystania z telefonu komórkowego^[24]^[25].

Emoji

List kodów ikon emoji

Pochodzą z japońskich telefonów komórkowych, które ukazały się w 1997 roku. Emoji zostały dodane do kilku systemów operacyjnych telefonów komórkowych w 2010 roku, zyskując popularność na całym świecie^[26]^[27].

Telefon komórkowy SkyWalker DP-211SW, wyprodukowany przez J-Phone w 1997 roku, był pierwszym znanym telefonem zawierającym zestaw 90 emoji^[28]. J-Phone DP-211SW nie sprzedawał się jednak dobrze ze względu na wysoką cenę detaliczną, w związku z czym emoji nie miały wówczas miejsca na rynku masowym^[29]. J-Phone przekształcił się później w Vodafone Japan, który jest obecnie Softbank Mobile. Zestaw emoji Softbank, w późniejszej rozszerzonej wersji, stanowił podstawę wyboru emoji dostępnych na wczesnych iPhone'ach^[28].

Bardzo wpływowy wczesny zestaw 176 emoji komórkowych został stworzony przez Shigetakę Kuritę(inne języki) w 1999 roku i wdrożony na mobilnej platformie internetowej NTT DoCoMo i-mode^[27]^[30]^[31]. Miały one ułatwić komunikację elektroniczną i służyć jako element wyróżniający spośród innych usług^[26]. Z wywiadów wynika, że inspirował się japońską mangą. W japońskiej mandze postacie są często przedstawiane za pomocą symbolicznych reprezentacji znanych jako „manpu” (np. kropla wody na twarzy reprezentuje zdenerwowanie lub dezorientację) oraz piktogramów pogodowych używanych do przedstawiania warunków pogodowych w danym momencie^[31]^[32]^[33]. Emoji obejmowały „twarz ze łzami radości”, które łączy japoński styl wizualny często spotykany w mandze i anime, w połączeniu z elementami kaomoji i buźkami^[34]. W telefonach komórkowych obsługujących C-HTML 4.0 do 176 podstawowych emoji dodano kolejne 76^[35].

Gyaru-moji

Jedną z bardzo charakterystycznych form pisma jest „gyaru-moji” (nazwane od subkultury „gyaru”, ponieważ ludzie tego stylu mody są tymi, którzy często używają tego rodzaju pisma). Podobnie jak SMS-y, znaki gal są używane do wysyłania wiadomości na telefonach komórkowych, ale w przeciwieństwie do SMS-ów, które skracają wiadomości, znaki „gyaru-moji” wymagają dodatkowego wysiłku przy czytaniu i pisaniu^[36]^[37]. Gyaru często ignoruje japońską składnię, używając obcych słów, łacińskich skrótów, japońskich zwrotów lub po prostu obcych końcówek^[38].

Gry mobilne

Gry mobilne stały się popularne w Japonii na początku XXI wieku, wyprzedzając Zachód, a do 2003 roku na japońskich telefonach komórkowych dostępna była szeroka gama gier mobilnych, od gier logicznych i wirtualnych zwierząt domowych wykorzystujących technologię telefonu z aparatem, po gry 3D z grafiką podobną do PlayStation. Starsze gry zręcznościowe stały się szczególnie popularne na telefonach komórkowych, ponieważ były zaprojektowane z myślą o szybkiej rozgrywce^[39].

W tym czasie Namco stało się przodującym producentem gier na telefony komórkowe, wykorzystując lata postępu technologicznego w celu poprawy grafiki i grywalności. W 2003 roku Namco wypuściło bijatykę, która wykorzystywała kamerę telefonu komórkowego do tworzenia alter ego gracza i ustawiania jego ruchów i siły zgodnie z jego fizjonomią. W tym samym roku Namco podjęło próbę wprowadzenia gier mobilnych do Europy^[39].

Inne gry mobilne wydane w 2003 roku obejmowały gry podobne do Tamagotchi, które wymagały od użytkowników robienia zdjęć prawdziwego jedzenia za pomocą aparatów telefonów komórkowych w celu nakarmienia wirtualnych zwierząt. Podobne gry wykorzystywały również odciski palców do interakcji z wirtualnymi zwierzętami. Inną popularną grą było wykorzystanie mikrofonu telefonu komórkowego w celu poprawy umiejętności wymowy języka japońskiego u dzieci^[39].

Rynek ten rozwinął się jeszcze bardziej na początku 2010 roku wraz z wprowadzeniem nowych smartfonów z systemem Android z autostereoskopowymi ekranami 3D i możliwością grania w gry 3D bez okularów, a także wejściem firmy Konami na rynek gier mobilnych^[40]^[41].

Gry mobilne coraz bardziej dominowały na japońskim rynku, a ich sprzedaż w 2013 roku wyniosła 5,1 mld dolarów amerykańskich, czyli więcej niż tradycyjnych gier na konsole^[42].

Japonia jest obecnie wiodącym rynkiem gier mobilnych na świecie^[43].

Dekoracje

Ozdobiony telefon

Komórka obklejona naklejkami i różnymi zawieszkami

Mała japońska zawieszka na telefon komórkowy typu sarubobo z napisem ひだ „Hida” hiraganą

Jedną z najpopularniejszych trendów wśród japońskich nastolatków jest personalizowanie i ozdabianie swoich telefonów komórkowych. Można je ozdobić zarówno małymi naklejkami, jak i dodając charakterystyczny pasek zwany keitai sutorappu (jap.携帯ストラップ). Ten ostatni stał się niezbędną częścią japońskiej kultury popularnej, tak bardzo, że napędził prawdziwy biznes z wyspecjalizowanymi sklepami produkującymi je. Są one wykonane z różnych materiałów, w tym winylu, plastiku, metalu i skóry^[44].

Krytyka

Ponieważ znaki kanji są automatycznie ładowane podczas wprowadzania ich w telefonach komórkowych, wielu użytkowników telefonów zauważyło, że ich zdolność do ręcznego pisania znaków kanji słabnie. Według ankiety przeprowadzonej przez Agencję do Spraw Kultury Ministerstwa Edukacji, Kultury, Sportu, Nauki i Technologii, 66,5% respondentów stwierdziło, że ich zdolność do ręcznego pisania kanji osłabła. Agencja ds. Kultury jest zatem zaniepokojona przyszłością kanji^[45].

Ponieważ większość powieści komórkowych zawiera treści seksualne i przemoc, rodzice uważają, że takie powieści mają negatywny wpływ na ich dzieci^[21].