Jer-2

Jer-2

Dane podstawowe
Państwo	ZSRR
Producent	Biuro konstrukcyjne W. Jermołajewa
Typ	samolot bombowy dalekiego zasięgu
Konstrukcja	dwusilnikowy wolnonośny średniopłat o konstrukcji całkowicie metalowej, usterzenie podwójne, podwozie – wciągane w locie
Załoga	4 5 (w wersji Jer-2-2 i Jer-2ON)
Historia
Data oblotu	14 maja 1940 (DB-240)
Lata produkcji	1941 – 1945
Wycofanie ze służby	1947
Dane techniczne
Napęd	patrz tabelka
Moc	patrz tabelka
Wymiary
Rozpiętość	patrz tabelka
Długość	patrz tabelka
Wysokość	patrz tabelka
Powierzchnia nośna	patrz tabelka
Masa
Własna	patrz tabelka
Startowa	patrz tabelka
Osiągi
Prędkość maks.	patrz tabelka
Prędkość wznoszenia	patrz tabelka
Pułap	patrz tabelka
Zasięg	patrz tabelka
Dane operacyjne
Uzbrojenie
patrz tabelka
Liczba miejsc
9 (wersja Jer-2ON)
Użytkownicy
ZSRR
Rzuty
Multimedia w Wikimedia Commons

Jer-2 (ros. Ер-2) – radziecki samolot bombowy dalekiego zasięgu z okresu II wojny światowej

Historia

Pod koniec 1938 roku w biurze konstrukcyjnym kierowanym przez Władimira Grigorewicza Jermołajewa rozpoczęto pracę nad samolotem bombowym dalekiego zasięgu, który oznaczono jako DB-240 (skrót od dalnyj bombardirowszczik (DB) i 240 od nr. biura). Jego konstrukcję oparto na samolocie pasażerskim Stal-7 skonstruowanym w 1937 roku przez włoskiego komunistę, mieszkającego w ZSRR – Roberta Bartiniego, którego zastępcą był właśnie W. Jermołajew.

Projekt tego nowego samolotu DB-240 został opracowany na początku 1939 roku, a już 29 lipca 1939 roku dowództwo lotnictwa ZSRR złożyło zamówienie na budowę dwóch prototypów tego samolotu. Różnił się od samolotu Stal-7 podwójnym usterzeniem oraz zamontowanemu uzbrojeniu w tym w wieżyczkach. Oblot pierwszego prototypu nastąpił w dniu 14 maja 1940 roku. Prototyp ten przeszedł wszechstronne badania w locie i ostatecznie w maju 1940 roku podjęto decyzję o skierowaniu go do produkcji seryjnej, przy czym w wersji produkcyjnej zastosowano mocniejsze silniki. Samoloty produkowane seryjnie otrzymały oficjalne oznaczenie Jer-2. Produkcja rozpoczęła się w kwietniu 1941 roku.

Już po podjęciu decyzji o skierowaniu samolotu Jer-2 do produkcji seryjnej prowadzono dalsze prace nad samolotem. Zmiany dotyczyły w zasadzie zastosowania nowych silników oraz uzbrojenia i tak powstawały kolejne wersje samolotu.

W 1944 roku podjęto decyzję o zbudowaniu zupełnie nowej wersji samolotu Jer-2 przeznaczonej do przewozu ważnych osobistości oraz zadań kurierskich. W ten sposób powstał samolot oznaczony jako Jer-2ON, którego prototyp oblatano 16 kwietnia 1945 roku. Następnie zbudowano krótką serię tych samolotów. Podlegał on również dalszym modyfikacjom, lecz ostatecznie w 1945 roku podjęto decyzję o zaniechaniu produkcji i dalszych prac nad samolotem Jer-2.

Łącznie w latach 1941–1945 zbudowano 430 samolotów Jer-2 wszystkich wersji a z prototypami około 470 szt.

Wersje samolotu Jer-2

• DB-240 – prototyp, napęd: 2 x 12-cylindrowe silniki rzędowe Klimow M-105, uzbrojenie: 2 karabiny maszynowe SzKAS kal. 7,62 mm (ruchome – 1 w stanowisku strzeleckim w przodzie kadłuba i 1 w dolnym wychylanym stanowisku strzeleckim typu MW-2 w środkowej części kadłuba), 1 karabin maszynowy UBT kal. 12,7 mm (ruchomy – w obrotowej wysuwanej wieżyczce strzeleckiej typu TAT-BT na grzbiecie środkowej części kadłuba) oraz 1000 kg bomb. Wyprodukowano – 3 prototypy
• Jer-2 (M-105) – wersja seryjna, identyczna jak prototyp DB-240. Wyprodukowano – 71 sztuk
• Jer-2 (AM-35A) – prototyp, napęd: 2 x silniki rzędowe 12-cylindrowe w układzie V, chłodzone cieczą, Mikulin AM-35A o mocy 1350 KM (993 kW), uzbrojenie: jak DB-240. Wyprodukowano – 3 prototypy
• Jer-2 (AM-37) – prototyp, napęd: 2 x silniki rzędowe 12-cylindrowe w układzie V, chłodzone cieczą, Mikulin AM-37 o mocy 1400 KM (1030 kW), uzbrojenie: 3 karabiny maszynowe UBT kal. 12,7 mm (ruchome – 1 w stanowisku strzeleckim w przodzie kadłuba, 1 w dolnym stanowisku strzeleckim w środkowej części kadłuba i 1 w obrotowej wieżyczce strzeleckiej typu TAT-BT na grzbiecie środkowej części kadłuba) oraz bomby o masie maksymalnej do 3000 kg. Wyprodukowano – 4 sztuki
• Jer-2 (MB-100) – prototyp, napęd: 2 x silniki rzędowe 24-cylindrowe w układzie X, chłodzone cieczą Dobrotworskij MB-100 o mocy 2200 KM (1618 kW), uzbrojenie: 2 karabiny maszynowe UBT kal. 12,7 mm (ruchome – 1 w dolnym wychylanym stanowisku strzeleckim w środkowej części kadłuba i 1 w obrotowej wieżyczce strzeleckiej typu TAT-BT na grzbiecie środkowej części kadłuba), 1 karabin maszynowy SzKAS kal. 7,62 mm (ruchomy – na stanowisku strzeleckim w przodzie kadłuba) oraz bomby o masie maksymalnej do 3000 kg. Wyprodukowano – 1 sztukę
• Jer-2 (M-40F) – prototyp, napęd: 2 x silniki rzędowe wysokoprężne 12-cylindrowe w układzie V, chłodzone cieczą Czaromskij M-40F o 1500 KM (1103 kW), uzbrojenie: jak Jer-2 (MB-100). Wyprodukowano – 3 sztuki
• Jer-2 (M-30B) – prototyp, napęd: 2 x silniki rzędowe wysokoprężne 12-cylindrowe w układzie V, chłodzone cieczą Czaromskij ACz-30B (M-30B) o 1500 KM (1103 kW), uzbrojenie: 3 karabiny maszynowe UBT kal. 12,7 mm (ruchome – 1 na stanowisku strzeleckim w przodzie kadłuba, 1 na dolnym stanowisku strzeleckim w środkowej części kadłuba i 1 w obrotowej wieżyczce strzeleckiej typu TUM-2 na grzbiecie środkowej części kadłuba) oraz bomby o masie maksymalnej do 5000 kg. Wyprodukowano – 1 sztukę
• Jer-2 (ACz-30B) – seryjne, napęd: 2 x silniki rzędowe wysokoprężne w układzie V, chłodzone cieczą Czaromskij ACz-30B (M-30B) o mocy 1500 KM (1103 kW), uzbrojenie: 2 karabiny maszynowe UBT kal. 12,7 mm (ruchome – 1 na stanowisku strzeleckim typu NU-134 w przodzie kadłuba i 1 w dolnym stanowisku strzeleckim typu ŁU-MW-2B w środkowej części kadłuba), 1 działko SzWAK kal. 20 mm (ruchome – w obrotowej wieżyczce strzeleckiej typu TUM-5 na grzbiecie środkowej części kadłuba) oraz bomby o masie maksymalnej do 5000 kg. Wyprodukowano – 391 sztuk
• Jer-2ON – wersja specjalnego przeznaczenia do przewozu ważnych osób cywilnych i wojskowych, napęd: jak Jer-2 (ACz-30B), uzbrojenie: nie posiadał. Wyprodukowano – 3 sztuki
• Jer-2MM – zmodernizowana wersja Jer-2ON. Wyprodukowano – 3 sztuki

Służba w lotnictwie

Samoloty Jer-2 zostały wprowadzone do lotnictwa radzieckiego w czerwcu 1941 roku. Uzbrojono w nie dwa pułki bombowe specjalnego przeznaczenia – 420 i 421. W początkowej fazie operacji "Barbarossa" samoloty te uczestniczyły w dalekich rajdach na cele na terytorium Niemiec i Polski. W nocy z 10 na 11 sierpnia 1941 roku uczestniczyły, razem z Pe-8, w nalocie radzieckiego lotnictwa na Berlin z lotniska Puszkin. Z powodu nieodpowiedniego lotniska, wystartowały tylko trzy samoloty Jer-2, które zrzuciły po 700 kg bomb, a dwa z nich stracono (jeden na skutek ataku własnych myśliwców)^[1]. Brały też w udział w bombardowaniu Warszawy.

Później skierowano je do wsparcia wojsk lądowych na froncie. W czasie tych walk ponosiły one duże straty i ostatecznie w 1943 roku wycofano je z jednostek bojowych i skierowano do szkoły nawigatorów lotniczych w Czelabińsku.

Produkowane po 1943 roku samoloty Jer-2 były wykorzystywane do dokonywania nocnych zrzutów dla partyzantów na zapleczu frontów. Natomiast samoloty Jer-2ON były wykorzystywane do 1947 roku.

Opis konstrukcji

Samolot Jer-2 to wolnonośny średniopłat o konstrukcji całkowicie metalowej, z podwójnym usterzeniem i chowanym podwoziem. Kadłub półskorupowy. Płat trójdzielny. Napęd: dwa silniki rzędowe, śmigła metalowe trójłopatowe.

Uzbrojenie

W wersji z silnikami M-105 w komorze bombowej można było przenosić do 12 bomb o masie 100 kg lub 4 bomby 250 kg lub 500 kg. Na dwóch zewnętrznych podwieszeniach pod kadłubem można było przenosić bomby o masie do 1000 kg^[2]. Maksymalny ładunek wynosił 4000 kg (2 × 1000 kg i 4 × 500 kg)^[2].

W wersji z silnikami ACz-30B w komorze bombowej można było przenosić do 20 bomb o masie 100 kg, 8 bomb 250 kg lub 4 bomby 500 kg^[3]. Na trzech zewnętrznych belkach pod kadłubem można było przenosić do 3 bomb o masie 1000 kg lub na centralnej belce o masie 2000 kg^[3]. Przy zasięgu 1000 km można było przenosić 5000 kg bomb, przy zasięgu 3000 km – 3000 kg bomb, a przy maksymalnym zasięgu 5250 km (z dodatkowym zbiornikiem w komorze bombowej) 1000 kg bomb^[4].

Uzbrojenie obronne tej wersji obejmowało wkm 12,7 mm UBT w nosowym stanowisku NU-134 z zapasem 195 nabojów, drugi wkm UBT w dolnym stanowisku ŁU-MW-2B z zapasem 275 nabojów i działko 20 mm SzWAK w wieży grzbietowej TUM-5 z zapasem 200 nabojów^[3].

Dane lotno-techniczne niektórych wersji samolotu Jer-2

Wersja	DB-240 (M-105) (prototyp)	Jer-2 (M-105) (seryjny)	Jer-2 (MB-100) (prototyp)	Jer-2 (M-30B) (prototyp)	Jer-2 (Acz-30B) (seryjny)	Jer-2ON
Silniki	2 x Klimow M-105	2 x Klimow M-105	2 x Dobrotworskij MB-100	2 x Czaromskij M-30B	2 x Czaromskij ACz-30B	2 x Czaromskij ACz-30B
Moc (KM) (kW)	1100 (809)	1100 (809)	2200 (1618)	1500 (1103)	1500 (1103)	1500 (1103)
Rozpiętość (m)	21,65	21,65	21,68	22,73	23,10	23,10
Długość (m)	16,23	16,23	16,23	16,59	16,65	16,34
Wysokość (m)	4,82	4,82	4,82	-	-	5,20
Powierzchnia nośna (m²)	72,10	72,10	72,10	77,44	79,10	79,10
Masa własna (kg)	7 076	7 500	-	10 360	10 820	10700
Masa startowa (kg)	12 000 (normalna) 13 460 (maksymalna)	12 520 (normalna) 14 150 (maksymalna)	13 000 (normalna)	14 190 (normalna) 17 650 (maksymalna)	14 825 (normalna) 18 415 (maksymalna)	15 200 (normalna) 19 000 (maksymalna)
Prędkość maksymalna (km/h)	445	437	475	429	405	435
Prędkość wznoszenia (m/s)	5,0	5,5	-	2,9	3,5	-
Pułap (m)	7700	7500	-	-	-	7500
Zasięg (km)	4100	3300	1700	5500	5000	5000
Uzbrojenie	1000 kg bomb; 2 x karabin maszynowy SzKAS kal. 7,62 mm; karabin maszynowy UBT kal. 12,7 mm	1000 kg bomb; 2 x karabin maszynowy SzKAS kal. 7,62 mm; karabin maszynowy UBT kal. 12,7 mm	1000 kg bomb; karabin maszynowy SzKAS kal. 7,62 mm; 2 x karabin maszynowy UBT kal. 12,7 mm	1000 kg bomb; 3 x karabin maszynowy UBT kal. 12,7 mm	1000 kg bomb; 2 x karabin maszynowy UBT kal. 12,7 mm; działko SzWAK kal. 20 mm	nie uzbrojony

Przypisy

1. Miedwied′ i Chazanow 2012 ↓, s. 31-34.
2. Miedwied′ i Chazanow 2012 ↓, s. 48.
3. Miedwied′ i Chazanow 2012 ↓, s. 91.
4. Miedwied′ i Chazanow 2012 ↓, s. 97.

Bibliografia

• Вадим Шавров: История конструкций самолетов в СССР 1938-1950. Москва: Машиностроение, 1994. ISBN 5-217-00477-0. Brak numerów stron w książce
• Aleksandr Miedwied′, Dmitrij Chazanow: Dalnyj bombardirowszczik Jer-2. «Samolot niesbywszichsja nadieżd». Moskwa: Jauza / Eksmo, 2012. ISBN 978-5-699-57293-9. (ros.).