Jezioro Bodeńskie (film)

Jezioro Bodeńskie
Gatunek

psychologiczny

Rok produkcji

1985

Data premiery

5 września 1986

Kraj produkcji

Polska

Język

polski

Czas trwania

82 min

Reżyseria

Janusz Zaorski

Scenariusz

Janusz Zaorski

Główne role

Krzysztof Pieczyński,
Małgorzata Pieczyńska,
Joanna Szczepkowska

Muzyka

Jerzy Satanowski

Zdjęcia

Witold Adamek

Scenografia

Allan Starski

Kostiumy

Wiesława Starska,
Jan Rutkiewicz

Montaż

Halina Prugar-Ketling

Produkcja

Zespół Filmowy Perspektywa,
Telewizja Polska

Wytwórnia

Wytwórnia Filmów Dokumentalnych i Fabularnych w Warszawie

Nagrody
1986 MFF w Locarno: Złoty Lampart
Cytaty w Wikicytatach

Jezioro Bodeńskie – polski film psychologiczny z 1985 w reżyserii Janusza Zaorskiego, będący kompilacyjną adaptacją dwóch utworów Stanisława Dygata: powieści Jezioro Bodeńskie oraz opowiadania Karnawał. Na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Locarno, w 1986 film otrzymał nagrodę Grand Prix – Złotego Lamparta[1].

Charakterystyka filmu

[edytuj | edytuj kod]

Scenariusz filmu powstał na podstawie dwóch utworów polskiego pisarza Stanisława Dygata: debiutanckiej, autobiograficznej powieści „Jezioro Bodeńskie” napisanej podczas II wojny światowej (1942–1943), a wydanej w 1946 oraz opowiadania „Karnawał” z 1968[1]. Film stanowiący interpretację przez reżysera Janusza Zaorskiego tych utworów, przedstawia portret psychologiczny młodego polskiego inteligenta, przeżywającego wojnę jako wstrząs duchowy, który zachwiał jego dotychczasowym sposobem myślenia[1]. Ponadto film jest swoistym dyskursem na temat narodowych wad i zalet Polaków, rozumieniem polskości oraz stereotypami zachowania Polaka wobec cudzoziemców[1]. Budowanie dramaturgii filmu polega tu przede wszystkim na dokładnym rejestrowaniu gestów i reakcji bohaterów[1]. W filmie ukazano mity polskiego romantyzmu wraz z nawiązaniem do tzw. chocholego tańca[2]. Jest tu i mickiewiczowska egzaltacja „Do Matki Polki” i widmo Winkelrieda krążące nad górą Mont Blanc, wzięte z „Kordiana” – Juliusza Słowackiego[2]. Narzucają się skojarzenia z pracą Aliny Witkowskiej „Cześć i skandale. O emigracyjnym doświadczeniu Polaków”[2]. Wyraźnie pobrzmiewa motyw XIX-wiecznych „ksiąg przeklętych”, które kształtowały i kształtują polską wyobraźnię[2]. Twórcy kilka razy wyraźnie eksponują tytuł zdobiący okładkę pewnej książki – „Wesela” Stanisława Wyspiańskiego[2].

Film trwający nieco ponad 82 minuty powstał w 1985, w Zespole Filmowym Perspektywa oraz Telewizji Polskiej na taśmie kolorowej (negatyw: Agfa-Gevaert formatu standardowego 4:3), a wyprodukowała go Wytwórnia Filmów Dokumentalnych i Fabularnych w Warszawie[1]. Premiera filmu odbyła się 1986-09-05 5 września 1986(dts), chociaż film został wcześniej zaprezentowany na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Locarno, gdzie otrzymał główną nagrodę Grand Prix – Złotego Lamparta[1]. Zdjęcia do filmu kręcono w Warszawie[3]. Do filmu powstały dwa plakaty reklamowe autorstwa grafika Andrzeja Pągowskiego[4].

Opis fabuły

[edytuj | edytuj kod]

Akcja filmu rozgrywa się w 1940 w miejscowości Konstancja nad Jeziorem Bodeńskim, niedaleko granicy ze Szwajcarią, gdzie Niemcy założyli w dawnej szkole obóz dla internowanych[5][3]. Przebywają w nim głównie Anglicy i Francuzi[5]. Film rozpoczyna się od przybycia do obozu ze statku internowanych, w tym głównego bohatera – młodego Polaka legitymującego się francuskim paszportem, po czym jeden z osadzonych – Roullot przedstawia mu w obozowej stołówce niektórych osadzonych: MacKinleya, Vilberta, Thomsona, braci-bliźniaków Krupskich, Wildermayera, Pociejaka, księdza Cleonta oraz po chwili Francuzkę Suzanne. Ktoś z sali wykrzykuje: „Ludzie! Szwajcaria wypowiedziała wojnę Niemcom!”, po czym zgromadzeni wiwatują. To jednak żarty i pozory. Wśród osadzonych są m.in. dwie młode kobiety: Polka, wesoła blondynka – Janka Birmin z Krakowa, z którą główny bohater prowadzi dowcipne rozmowy i Suzanne, z którą romansuje[5]. Widząc jej zainteresowanie Polską, opowiada o swoim kraju i czyta jej strofy narodowej poezji[5]

„Wesołych Świąt i dalszych zwycięstw w Nowym Roku” – takie życzenia składa podczas wigilii Bożego Narodzenia hitlerowski żołnierz leutnant Klaus grupie osób zgromadzonych w stołówce[6]. „Nawzajem, nawzajem” – odpowiada obecny na sali Polak, główny bohater filmu[6]. Ta scena oddaje panujący nastrój, nieustannie oscylujący między błazenadą a goryczą[6]. Wspomniany dowcipniś i jego towarzysze niedoli oddają się przeróżnym zajęciom: romansują, tańczą, dokuczają sobie, prowadzą długie rozmowy, zabijają czas i robią dobrą minę do złej gry[6]. Przypominają siedzących w kozie uczniów[6].

Pewnej nocy głównemu bohaterowi śni się ucieczka z obozu, ale nieudana, gdyż – podobnie jak romantycy – nie ma on siły, by dokonać konkretnego czynu[5]. Obraża się na Suzanne, która naiwnie wierzy w polskie mity, a zaczyna adorować przybyłą z nową grupą internowanych młodą i ładną Renee Bleist ze Strasburga[5]. Bliźniacy, bracia Krupscy, trafiają na pamiętnik bohatera i na głos odczytują zapisane tam rozmyślania o Suzanne[5][3]. Francuz Ruollot ze skonstruowaną przez siebie prymitywną lotnią rzuca się z dachu i ponosi śmierć. Pogrążonym w smutku po tym zdarzeniu internowanym, główny bohater oświadcza: „Bawmy się!” Rozentuzjazmowany tłum w takt „chocholego tańca” zaczyna wiwatować, przeganiając nawet interweniującego leutnanta Klausa. Punktem kulminacyjnym filmu jest miniwykład głównego bohatera, który wygłasza w sali na temat Polski, w którym z pasją ujawnia narodowe kompleksy i wady[5][7]. W końcowej sekwencji filmu bohater i Suzanne spotykają się po wielu latach podczas zwiedzania gmachu szkoły, w którym mieścił się dawny obóz[5]. Film kończy się odejściem Suzanne, którą wołaniem stara się zatrzymać główny bohater.

Obsada

[edytuj | edytuj kod]

W filmie zagrało kilkudziesięciu polskich aktorów oraz statystów.

Krzysztof Pieczyński – główny bohater filmu
Małgorzata Pieczyńska (Suzanne)
Obsada aktorska filmu[1]
Lp. Aktor Rola
1. Krzysztof Pieczyński bohater
2. Małgorzata Pieczyńska Suzanne
3. Joanna Szczepkowska Janka Birmin
4. Maria Pakulnis Renee Bleist
5. Gustaw Holoubek Roullot
6. Andrzej Szczepkowski Thomson
7. Henryk Borowski Wildermayer
8. Krzysztof Zaleski Harry Markowski
9. Krzysztof Gosztyła MacKinley
10. Wojciech Wysocki Vilbert
11. Jacek Sas-Uhrynowski ksiądz Cleont
12. Krzysztof Kowalewski Pociejak
13. Jan Kociniak leutnant Klaus
14. Janusz Bukowski Max Pfitzner
15. Adam Ferency Jasiek Paluch
16. Grzegorz Wons Jean Ledoix
17. Krzysztof Paszkowski Krupski
18. Wojciech Paszkowski Krupski
19. Marcin Troński Mulat
20. Jacek Domański internowany
21. Paweł Nowisz żandarm niemiecki
22. Helena Kowalczykowa internowana
23. Krystyna Wolańska
24. Bogusław Stokowski brodacz grający na harmonijce
25. Franciszek Stawarz oficer niemiecki
26. Zbigniew Korepta żandarm
27. Stefania Iwińska internowana
28. Kalina Jędrusik kobieta słuchająca Chopina
29. Józef Kalita właściciel piwiarni
30. Anna Majcher kelnerka w piwiarni
31. Andrzej Szenajch mężczyzna w piwiarni

Nagrody

[edytuj | edytuj kod]
Nagrody
Rok Osoba Nagroda
1986 Janusz Zaorski,
Witold Adamek		 Nagroda Kinematografii za najwybitniejsze osiągnięcia programowe w dziedzinie filmu
Krzysztof Pieczyński 11. Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku: nagroda za pierwszoplanową rolę męską
Maria Pakulnis 11. Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku: nagroda za drugoplanową rolę kobiecą
Maria Pakulnis Złoty Ekran (przyznawany przez czasopismo "Ekran")
Janusz Zaorski Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Locarno: Grand Prix – Złoty Lampart[8]
Janusz Zaorski Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Locarno: nagroda jury młodzieżowego
1987 Janusz Zaorski Festiwal Filmowy w Strasburgu: nagroda miasta Schiltigheim
Maria Pakulnis Nagroda im. Zbyszka Cybulskiego

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e f g h Jezioro Bodeńskie. filmpolski.pl ↓.
  2. ↑ a b c d e Bartosz Marzec, O „Jeziorze Bodeńskim” (1985) Janusza Zaorskiego [online], taktylkopatrze.wordpress.com, 27 września 2017 [zarchiwizowane z adresu 2020-07-17].
  3. ↑ a b c Jezioro Bodeńskie. Filmweb ↓.
  4. ↑ Jezioro Bodeńskie, [w:] Galeria Polskiego Plakatu [online], polishposter.biz [zarchiwizowane z adresu 2022-11-29].
  5. ↑ a b c d e f g h i 1985. Jezioro Bodeńskie, [w:] Stowarzyszenie Filmowców Polskich [online], sfp.org.pl [zarchiwizowane z adresu 2022-07-03].
  6. ↑ a b c d e Piotr Mirski, Jezioro Bodeńskie. Janusz Zaorski, Polska, 1985 [online], kinonagranicy.pl [zarchiwizowane z adresu 2020-07-18].
  7. ↑ Jezioro Bodeńskie, [w:] Kino Iluzjon. Muzeum Sztuki Filmowej [online], iluzjon.fn.org.pl [zarchiwizowane z adresu 2023-02-24].
  8. ↑ JEZIORO BODENSKIE (Lac de Constance), [w:] Festival del film Locarno, archive.pardo.ch, 1986 [zarchiwizowane 2016-03-07] (ang.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Filmy i seriale w reżyserii Janusza Zaorskiego
1970-79
1980-89
1990-99
2000-09
2010-19
Seriale TV

Filmy nagrodzone Złotym Lampartem
1946–1960
1961–1980
1981–2000
2001–2020
2021–