Karl Litzmann
 Karl Litzmann w 1916 | |
 generał piechoty
| |
| Data i miejsce urodzenia |
22 stycznia 1850 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
28 maja 1936 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1867–1918 |
| Siły zbrojne | |
| Stanowiska |
szef Pruskiej Akademii Wojskowej, |
| Główne wojny i bitwy | |
| Późniejsza praca |
polityk |
| Odznaczenia | |
  
| |
Karl Litzmann (ur. 22 stycznia 1850 w Neuglobsow, Brandenburgia, zm. 28 maja 1936 tamże)[1] – pruski generał podczas I wojny światowej, dowódca jednej z trzech dywizji (3 dyw. gwardyjska) w składzie tzw. „grupy Scheffera” (pozostałe dwie to 49 i 50 rezerwowa dywizje piechoty), który swoim manewrem zapewnił zwycięstwo Niemcom w jednej z trzech największych bitew na froncie wschodnim (w tzw. bitwie pod Łodzią); polityk nazistowski[2].
Rodzina i I wojna światowa
[edytuj | edytuj kod]Dokumenty wymieniają rodzinę Litzmannów jako zamieszkującą Neuruppin i okolicę od połowy XVI wieku i należącą do tutejszego rodu radców. Z niej wywodził się również berliński burmistrz Caspar (burmistrz od 1695) i Johann Joachim Litzmann (burmistrz 1709–1712). Ojciec Karla Litzmanna był właścicielem hut szkła i dóbr leśnych w Neuglobsow nad jeziorem Stechlinsee (80 km na północ od Berlina)[2].
Na początku wojny z Francją 1870/71 Karl Litzmann miał stopień fahnenjunkra (kandydat na oficera w randze starszego podoficera). W 1895 został mianowany na pułkownika i został „pierwszym członkiem dyrekcji” cesarskiej akademii wojskowej w Berlinie. W 1898 został awansowany na generała. W latach 1902–1905 był szefem akademii wojskowej (Preußische Kriegsakademie). W 1905 na skutek sporu z cesarzem na temat reformy kształcenia sztabu generalnego został przedwcześnie przeniesiony w stan spoczynku, ale 1 sierpnia 1914 został przywołany do służby i w październiku otrzymał dowodzenie 3. Gwardyjską Dywizją Piechoty. Za swe skuteczne działania na froncie wschodnim, w czasie których pod koniec listopada 1914 wbrew innemu rozkazowi dowódcy – gen. Reinharda von Scheffer-Boyadela, w kotle pod Łowiczem, przy -20 stopniach mrozu, w pobliżu miejscowości Brzeziny k. Łodzi (bitwa pod Brzezinami), udało mu się przypadkiem z już odciętej pozycji przedrzeć przez front rosyjski, został odznaczony najwyższym orderem Pour le Mérite[3]. W bitwie tej, niedaleko Łodzi, zatrzymano posuwanie się rosyjskich oddziałów w kierunku na Berlin i Wrocław[2]. Po tym zwycięstwie uzyskał w Niemczech miano „Lwa spod Brzezin” („Der Löwe von Brzeziny”)[4].
W 1915 otrzymał dowodzenie grupą armii i poprowadził przez Mazury 40. Korpus Rezerwowy (kontrofensywa z Prus Wschodnich). Dzięki odważnemu dowodzeniu oddziałami, talentowi i doświadczeniu strategicznemu zajął twierdzę Kowno uważaną dotąd za nie do zdobycia. Otrzymał za to Wieniec Liści Dębowych do odznaczenia Pour le Mérite[5]. Odmówił jednak przyjęcia zaproponowanego mu przez cesarza tytułu szlacheckiego. W 1917 poprowadził armię austriacką na Mołdawię.
W latach 1926 i 1928 napisał dwutomowe wspomnienia[6].
Poparcie nazistów
[edytuj | edytuj kod]Osiemdziesięcioletni Karl Litzmann zaczął aktywnie wspierać partię narodowosocjalistyczną NSDAP, której członkiem został w 1930[7][8]. W lutym tegoż roku w Pałacu Sportu w berlińskiej dzielnicy Schöneberg odbyła się piętnastotysięczna demonstracja pod przewodnictwem NSDAP pod hasłem „Tak dalej nie może być”. Mówcami byli m.in. gen. Karl Litzmann, gauleiter dr Joseph Goebbels i kpt. Hermann Göring.
W 1932 Litzmann został posłem do Reichstagu, później aż do śmierci był Alterspräsidentem – przewodniczącym seniorem. Był najstarszym posłem w całej historii niemieckiego parlamentaryzmu[9]. Od 1934 był również członkiem powołanej przez Hitlera Pruskiej Rady Państwa. W 1936 pochowano go podczas pogrzebu państwowego w Neuglobsow koło Stechlinsee[1].
Uhonorowanie
[edytuj | edytuj kod]Kiedy w 1939 po pokonaniu Polski Łódź i Brzeziny włączono do Kraju Warty, miejscowości te otrzymały na cześć Karla Litzmanna niemieckie nazwy. 11 kwietnia 1940 Łódź okupanci przemianowali na Litzmannstadt, a Brzeziny na Löwenstadt (od „Löwe von Brzeziny”). Po zakończeniu okupacji nawiązujące do osoby Litzmanna nazwy miejscowości nie były używane[10].
Karl Litzmann był honorowym obywatelem miasta Neuruppin, której to godności pozbawiono go w 2007[11].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Letzte Änderung: Karl Litzmann. perce.de. [dostęp 2011-02-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (niem.).
- ↑ a b c Heinz Kraft: Litzmann, Karl. deutsche-biographie.de. [dostęp 2011-02-01]. (niem.).
- ↑ pourlemerite.org: Alphabetical order. pourlemerite.org. [dostęp 2011-02-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)]. (niem.).
- ↑ Danke Sascha: Ritterkreuzträger Walter Lehweß-Litzmann. [dostęp 2011-02-01]. (niem.).
- ↑ pourlemerite.org: The Oakleaves. pourlemerite.org. [dostęp 2011-02-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-12-30)]. (niem.).
- ↑ Publikation Litzmann Karl, 1850-1936. dispatch.opac.d-nb.de; Deutschen Nationalbibliothek. [dostęp 2011-02-01]. (niem.).; Lebenserinnerungen. Erster Band [Część I], Berlin 1927.
- ↑ Roman Czejarek: Swastyki nad Szczecinem. sedinum.stetinum.pl. [dostęp 2011-02-01]. (pol.).
- ↑ Sander L. Gilman: Jurek Becker. A Life in Five Worlds. Chicago: The University of Chicago Press, 2003, s. 223. ISBN 978-0-226-29393-6.
- ↑ Time: Germany: 'Something More Important. Time Magazine, 19 grudnia 1932. [dostęp 2011-02-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-01-30)]. (ang.).
- ↑ Museum of Learning: Karl Litzmann: Legacy. museumstuff.com. [dostęp 2011-02-01]. (ang.).
- ↑ Rada Miasta Neuruppin: Decyzja Rady Miejskiej w Neuruppin. neuruppin24.de. [dostęp 2011-02-01]. (niem.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Litzmann Karl: Lebenserinnerungen. Erster Band, Część I. Berlin, 1927 (egz. w b-ce Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi, dział „Łodziana”, sygn. 352)
- Theodor Jakobs: Der Löwe von Brzeziny. Hamburg: Hanseatische Verlagsanstalt, 1934. (egz. w b-ce Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi, sygn. 16761/R)