Kodeks Baltazara Behema
 Pracownia malarza – miniatura z Kodeksu Baltazara Behema | |
| Oznaczenie |
BJ Rkp. 16 IV |
|---|---|
| Data powstania |
1505 |
| Miejsce powstania | |
| Język | |
| Rozmiary |
32,7x24,3 cm |
| Liczba kart |
372 |
| Czcionka |
majuskuła gotycka |
| Miejsce przechowywania | |
Kodeks Baltazara Behema – kartulariusz pochodzący z początku XVI wieku, zawierający przywileje i statuty miasta Krakowa oraz roty przysiąg i ustawy cechów krakowskich.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Kodeks został ukończony i ofiarowany radzie miejskiej w 1505, aczkolwiek prace nad nim mogły zacząć się w 1502[1]. Do 1825 znajdował się w Ratuszu Krakowskim[2]. W 1825 Senat Rządzący Wolnego Miasta Krakowa podarował go Bibliotece Jagiellońskiej[2]. W 1939 został zbadany przez niemieckich naukowców w Berlinie, skąd później trafił na Wawel[2]. W 1944 został skradziony i wywieziony do Niemiec przez gubernatora Hansa Franka[2]. W 1945 został odnaleziony przez wojska amerykańskie i przekazany Karolowi Estreicherowi jako pełnomocnikowi Polski do spraw rewindykacji zabytków[2]. 30 kwietnia 1946 wraz z Ołtarzem Mariackim wrócił do Krakowa[3]. Obecnie znajduje się w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie (sygnatura BJ Rkp. 16 IV)[4].
Opis
[edytuj | edytuj kod]Kodeks składa się z 372 kart formatu 32,7 na 24,3 cm[4]. Został zapisany gotycką majuskułą w jednej kolumnie w trzech językach: polskim, łacińskim i niemieckim z inicjatywy notariusza miejskiego Baltazara Behema[2][4]. Do karty 274 teksty zostały zapisane przez samego Behema, dalsze przez innych autorów w wiekach XVI–XIX[2][4]. W 1880 został wyposażony w oprawę z gładkiej skóry naciągniętej na deski i srebrne okucia[2].
Na treść kodeksu składają się przywileje i statuty miasta Krakowa (począwszy od przywileju, lokacyjnego z 1257), roty przysiąg i ustawy cechów krakowskich[5]. Według słów samego Behema kodeks powstał, by oryginały dokumentów nie niszczyły się, zaś rajcowie mieli pod ręką wszystkie potrzebne teksty[1]. Być może ufundowanie kodeksu było częścią zabiegów Behema o uzyskanie stanowiska rajcy miejskiego[1].
Ilustracje
[edytuj | edytuj kod]Udekorowany jest 27 barwnymi miniaturami niezidentyfikowanego artysty lub artystów, w większości ukazującymi dzień powszedni rzemieślników i kupców Krakowa[4]. 25 miniatur odnosi się do poszczególnych cechów[1]. Miniatury reprezentują zróżnicowany poziom artystyczny, wynikający być może z ówczesnej praktyki zlecania przez mistrza części prac swoim pomocnikom[6]. Autor miniatur mógł inspirować się pracami zagranicznymi, w tym ilustrowanymi książkami niemieckimi z końca XV w. oraz wczesnymi drzeworytami Albrechta Dürera[7]. Możliwe, że ten sam artysta wykonał przynajmniej część miniatur i inicjałów zarówno w Kodeksie Behema, jak i Mszale Erazma Ciołka[8].
Ornamentyka kodeksu utrzymana jest w stylu późnogotyckiej dekoracji książkowej, rozwijającej się asymetrycznie na marginesach[9]. Być może również ornamenty i ozdobne inicjały są autorstwa Behema (znane jest zdobienie wykonane przez Behema w 1484)[10].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Ameisenowa 1961 ↓, s. 10.
- ↑ a b c d e f g h Ameisenowa 1961 ↓, s. 6.
- ↑ Ameisenowa 1961 ↓, s. 6–7.
- ↑ a b c d e Katalog Zbiorów Bibliotek UJ ↓.
- ↑ Ameisenowa 1961 ↓, s. 6,10.
- ↑ Ameisenowa 1961 ↓, s. 17.
- ↑ Ameisenowa 1961 ↓, s. 19.
- ↑ Ameisenowa 1961 ↓, s. 30.
- ↑ Ameisenowa 1961 ↓, s. 12.
- ↑ Ameisenowa 1961 ↓, s. 12–13.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Zofia Ameisenowa: Kodeks Baltazara Behema. Warszawa: Auriga, 1961.
- Kodeks Baltazara Behema. Katalog Zbiorów Bibliotek UJ. [dostęp 2023-08-17].