Kolczakówka żółtobrązowa

Kolczakówka żółtobrązowa
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

chropiatkowce

Rodzina

kolcownicowate

Rodzaj

kolczakówka

Gatunek

kolczakówka żółtobrązowa

Nazwa systematyczna
Hydnellum compactum (Pers.) P.Karst.
Meddn. Soc. Fauna Flora fenn. 5: 41 (1879)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[1]

Multimedia w Wikimedia Commons

Kolczakówka żółtobrązowa (Hydnellum compactum (Pers.) P. Karst) – gatunek grzybów należący do rodziny kolcownicowatych (Bankeraceae)[2].

Systematyka i nazewnictwo

[edytuj | edytuj kod]

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Hydnellum, Bankeraceae, Thelephorales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[2].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1800 r. Christian Hendrik Persoon nadając mu nazwę Hydnum compactum. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1879 r. Petter Karsten, przenosząc go do rodzaju Hydnellum[2].

Synonimy[3]:

  • Calodon compactus (Pers.) P. Karst. 1882
  • Hydnum compactum Pers. 1800
  • Hydnum compactum Pers. 1800 var. compactum
  • Hydnum compactum var. striatum (Schaeff.) Pers. 1825
  • Hydnum striatum Schaeff. 1774
  • Hydnum tuberculosum Britzelm. 1894
  • Phaeodon compactus (Pers.) J. Schröt. 1888

Nazwę polską podał Władysław Wojewoda w 1999 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako kolczak zbity[4].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Kapelusz

5–15 cm średnicy. Początkowo ochrowożółty, później ciemniejący do brunatnego, niekiedy z oliwkowym odcieniem. Przy dotknięciu słabo czerwieniejący. Masywny, za młodu wypukły, później wgłębiony. Powierzchnia zamszowata, kłakowata. Kolce szare, później oliwkowobrązowe, na końcach jaśniejsze[5].

Trzon

Barwy kapelusza lub ciemniejszy. Krótki, zgrubiały, do 7 cm długi i 3 cm gruby. Aksamitny[5].

Miąższ

Żółtobiały do brązowawego, w trzonie ciemniejszy. Jednorodny lub nieznacznie dwuwarstwowy. Mączny zapach i ostry, gorzki smak[5].

Zarodniki

Brązowawe, nieregularne, pokryte licznymi guzkami[5].

Występowanie i siedlisko

[edytuj | edytuj kod]

Podano występowanie tego gatunku w Europie i Rosji[6]. W Polsce do 2020 r. podano 12 stanowisk historycznych i 8 współczesnych[7]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status E – gatunek zagrożony wymarciem[8]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Niemczech, Anglii, Norwegii, Holandii[4]. W Polsce w latach 1995–2004 był pod ochroną częściową, a od roku 2004 objęty ochroną ścisłą bez możliwości zastosowania wyłączeń spod ochrony uzasadnionych względami gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej[7].

Naziemny grzyb mykoryzowy współżyjący z dębami i bukami[7]. Rośnie pojedynczo lub w grupach od sierpnia do października w lasach liściastych, głównie buczynach[5].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Hydnellum compactum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  2. ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12].
  3. ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12].
  4. ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
  5. ↑ a b c d e Czesław Narkiewicz, Grzyby chronione Dolnego Śląska, Jelenia Góra: Wydawnictwo Muzeum Przyrodniczego, 2005, ISBN 83-89863-20-0.
  6. ↑ Mapa występowania kolczakówki żółtobrązowej na świecie [online] [dostęp 2013-11-12].
  7. ↑ a b c Anna Kujawa, Małgorzata Ruszkiewicz-Michalska, Izabela L. Kałucka (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4.
  8. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5.