Konrad Krzyżanowski

Konrad Krzyżanowski
Ilustracja
Konrad Krzyżanowski (fot. ok. 1915-1922)
Data i miejsce urodzenia

15 lutego 1872
Krzemieńczuk

Data i miejsce śmierci

25 maja 1922
Warszawa

Narodowość

Polak

Alma Mater

Akademia Sztuk Pięknych w Petersburgu

Dziedzina sztuki

malarstwo

Multimedia w Wikimedia Commons

Konrad Krzyżanowski (ur. 15 lutego 1872 w Krzemieńczuku, zm. 25 maja 1922 w Warszawie) – polski malarz, przedstawiciel wczesnego ekspresjonizmu, portrecista, rysownik i ilustrator[1]; pedagog.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Wychowywał się w Kijowie, gdzie rozpoczął studia malarstwa w Szkole Rysunkowej Nikołaja Muraszki. Następnie studiował w Cesarskiej Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu pod kierunkiem Kławdija Lebiediewa i Iwana Tworożnikowa, korzystając z mentorstwa I. Riepina i A. Kuindżego. W sprzeciwie wobec tamtejszego systemu nauczania wdał się w konflikt z rektorem, po czym został wydalony z uczelni. W 1897 wyjechał do Monachium studiować w prywatnej szkole malarstwa Simona Hollósy’ego, z którą udał się do węgierskiej Nagybánya będącej znanym wówczas miejscem malarskich plenerów i siedzibą kolonii artystów. W 1900 osiadł w Warszawie, gdzie wraz z Kazimierzem Stabrowskim założył prywatną szkołę malarską, którą prowadził przez cztery lata. W latach 1904–1909 wykładał w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie. Utrzymywał kontakt ze środowiskiem twórczym z kręgu czasopisma „Chimera”, przyjaźnił się z Zenonem Przesmyckim, z małżeństwem Ostrowskich, znał się ze Stanisławem Przybyszewskim. W podróżach artystycznych odwiedził Wołyń, Polesie, Kijów, przebywał też w Paryżu i Londynie[2].

W 1906 ożenił się ze swą studentką, początkującą malarką Michaliną Piotruszewską pochodzącą z rodziny ziemiańskiej z Wołynia, którą wielokrotnie portretował[3].

Po wybuchu I wojny światowej przebywał na Wołyniu oraz u krewnych na Polesiu. W latach 1917–1918 był profesorem malarstwa w Polskiej Szkole Sztuk Pięknych w Kijowie.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości reaktywował działalność swej prywatnej szkoły artystycznej w Warszawie. Do grona jego uczniów należeli m.in. Tadeusz Pruszkowski, Edward Butrymowicz, Michał Boruciński, Ludwik Konarzewski, Janusz Podoski, Maria Dunin-Piotrowska (Duninówna), Konrad Srzednicki, Krystyna Wróblewska, Pia Górska.

Malował głównie portrety i pejzaże. Wykonywał także winiety i inicjały dla czasopisma „Chimera”. Wystawiał w Monachium, Wenecji, Amsterdamie, Rzymie, Petersburgu, Kijowie, był również uczestnikiem dorocznych wystaw organizowanych przez krakowskie Towarzystwo „Sztuka”[4].

Pochowany na Starych Powazkach w Warszawie (kwatera 234-5-5/6)[5].

Grób Konrada Krzyżanowskiego na Starych Powązkach

Twórczość

[edytuj | edytuj kod]

Będąc przede wszystkim portrecistą, Krzyżanowski malował liczne osoby ze swego otoczenia. Swe modele oświetlał nierzeczywistym światłem, stwarzając nastrój tajemniczości i swoiście dramatyczną wizję człowieka. Stopniowo odchodził jednak od demonicznego charakteru portretów, skupiając na problemach koloru. Całopostaciowe portrety często umieszczał w charakterystycznych wnętrzach, z towarzyszącym im sztafażem (Portret Emilii Wysockiej, 1913; Malarz J. Nawroczyński w studio, 1905; Żona i teściowa w pokoju muzycznym, 1913). Wielokrotnie powtarzającym się w nich motywem był fortepian (Przy fortepianie, 1904; Fortepian, 1905; Dziewczynka przy fortepianie, 1907). W portretowaniu operował raczej ciemną paletą barw z wykorzystaniem głównie różnych odcieni szarości i mocnej, nasyconej czerni z dodatkiem przyciemnionego różu, z rozjaśnieniami przy użyciu plam przytłumionej bieli i żółci[6].

Uprawiał również malarstwo krajobrazowe traktowane nie jako odzwierciedlenie natury, lecz jako płaszczyzna swobodnej interpretacji. Już we wczesnych latach (1904-1908) tworzył w plenerze nieduże szkice o intensywnej kolorystyce, malowane z wielką techniczną swobodą i oddające pejzaż w sposób syntetyczny (np. różne wersje obrazu Chmury w Finlandii, 1908). Wzorem polskich symbolistów artysta z upodobaniem zestawiał w nich rozległą przestrzeń nieba z wąskim skrawkiem ziemi lub morza. Prace te przedstawiają ponadto scenerię i typy ludowe charakterystyczne dla Kresów (Polesia, Wołynia, Wileńszczyzny) i dla Beskidu (Istebna)[4].

Galeria

[edytuj | edytuj kod]
  • Portret Jadwigi Gaszczyńskiej (1907)
    Portret Jadwigi Gaszczyńskiej (1907)
  • Chmury w Finlandii (1908)
    Chmury w Finlandii (1908)
  • Portret żony artysty z kotem (1912)
    Portret żony artysty z kotem (1912)
  • Przy fortepianie (1913)
    Przy fortepianie (1913)

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Andrzej K. Olszewski: Dzieje sztuki polskiej 1890–1980 w zarysie. Warszawa: Wydawnictwo „Interpress”, 1988, s. 21. ISBN 83-223-2124-4.
  2. ↑ Historia malarstwa polskiego, dz. cyt., s. 293.
  3. ↑ Historia malarstwa polskiego, dz. cyt., s. 294.
  4. ↑ a b Historia malarstwa polskiego, dz. cyt., s. 295.
  5. ↑ Cmentarz Stare Powązki: KONRAD KRZYŻANOWSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-12-10].
  6. ↑ Historia malarstwa polskiego, dz. cyt., s. 293–295.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Róża Jodłowska: Konrad Krzyżanowski, [w:] Polski słownik biograficzny, tom XV, 1970
  • Stefania Krzysztofowicz-Kozakowska, Franciszek Stolot: Historia malarstwa polskiego. Kraków: Wydawnictwo R. Kluszczyński, 2000, ISBN 83-88080-44-X.
  • Sztuka warszawska od średniowiecza do połowy XX wieku. Katalog wystawy jubileuszowej zorganizowanej w stulecie powstania muzeum 1962-1962. Część II. Od wieku Oświecenia do połowy XX wieku (opr. Stefan Kozakiewicz i in.). Muzeum Narodowe w Warszawie, 1962
  • Konrad Krzyżanowski 1872-1922. Wystawa monograficzna (opr. Lija Skalska-Miecik). Muzeum Narodowe w Warszawie, 1980

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]