Kornel Filipowicz

Kornel Filipowicz
Ilustracja
Kornel Filipowicz na spotkaniu w Andrychowie (1970)
Data i miejsce urodzenia

27 października 1913
Tarnopol

Data i miejsce śmierci

28 lutego 1990
Kraków

Narodowość

polska

Język

polski

Alma Mater

Uniwersytet Jagielloński

Dziedzina sztuki

opowiadanie, mikropowieść, scenariusze, poezja

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Kornel Filipowicz (ur. 27 października 1913 w Tarnopolu[1], zm. 28 lutego 1990 w Krakowie) – polski powieściopisarz, nowelista, scenarzysta, poeta. Autor 37 książek, znany z krótkich form literackich.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Dzieciństwo i młodość spędził w Cieszynie (1923–1932), gdzie uczęszczał do szkoły podstawowej, a później gimnazjum. Należał do grupy młodych literatów działających pod kierunkiem Juliana Przybosia.

Przed II wojną światową studiował biologię na Uniwersytecie Jagiellońskim i współredagował miesięcznik Nasz Wyraz (1936–1939). Wtedy też debiutował opublikowanym w „Zaraniu Śląskim” opowiadaniem Zapalniczka i wierszem, który ukazał się w „Gazecie Artystów”. Zainteresowanie sztuką współczesną, wpojone przez Przybosia, sprawiło iż obracał się w kręgach artystycznej awangardy (bliska znajomość z członkami Grupy Krakowskiej: Wicińskim, Sternem, Łewyckim i in., kręgiem teatru Cricot założonego przez Józefa Jaremę), zajmował się również krytyką sztuki jako prasowy recenzent. Po wybuchu wojny brał udział w kampanii wrześniowej, po ucieczce z niewoli zaangażował się w działalność konspiracyjną. Po aresztowaniu był więźniem obozów koncentracyjnych Groß-Rosen i Sachsenhausen. Po wojnie zamieszkał w Krakowie.

W 1943 wydał konspiracyjnie w 10 egzemplarzach tomik wierszy Mijani, zilustrowany przez Marię Jaremę. W 1953 podpisał Rezolucję Związku Literatów Polskich w Krakowie w sprawie procesu krakowskiego. W latach 50. i 60. wraz z braćmi Stanisławem i Tadeuszem Różewiczami tworzył nieformalną grupę twórczą „Miczura-Film”, dla której pisał wraz z T. Różewiczem scenariusze filmowe[2]. Sygnatariusz Listu 59 (1975). Członek i działacz Związku Literatów Polskich do 1981 r., wiceprezes Oddziału Krakowskiego ZLP. Członek założyciel Towarzystwa Kursów Naukowych (1978). W latach osiemdziesiątych publikował poza cenzurą m.in. w NaGłosie i Zapisie. Współzałożyciel miesięcznika Pismo. Współautor (wraz z T. Różewiczem) scenariuszy filmów Moje miejsce na ziemi (1960), Głos z tamtego świata (1962). Został pochowany na cmentarzu Salwatorskim w Krakowie.

Relacje pisarstwa Filipowicza z filozofią egzystencjalistów, zwłaszcza Sartre’a i Camusa, opisała Justyna Gorzkowicz w książce W poszukiwaniu antagonisty. O wątkach egzystencjalnych w twórczości Kornela Filipowicza (2018)[3][4]

W swojej twórczości powracał do związków z ziemią cieszyńską m.in. w Profilach moich przyjaciół, Białym ptaku czy Ulicy Głębokiej. W pozostawionych przezeń materiałach zachowały się fragmenty Pana Tadeusza przełożone na gwarę cieszyńską[5].

Życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]

Był mężem polskiej artystki, Marii Jaremy (1908–1958), z którą miał syna Aleksandra (ur. 1943).

Drugą żoną pisarza była Maria Próchnicka-Filipowicz (1929–2013)[6], historyk sztuki, miał z nią syna Marcina (ur. 1964).

Od października 1967 roku do śmierci był związany z poetką Wisławą Szymborską, nie łączył ich jednak nigdy związek małżeński ani wspólne mieszkanie. W 2016 opublikowano ich korespondencję – zbiór pt. Listy. Najlepiej w życiu ma twój kot – przechowywaną (zgodnie z wolą poetki) w Bibliotece Jagiellońskiej. Pierwszy z listów Filipowicz wysłał 4 kwietnia 1966. W kopercie znajdowały się trzy zdjęcia małp z krakowskiego ZOO i kartka, na której Filipowicz naszkicował kwiatek (podpisany „W dniu kobiet – kwiatek od mężczyzny”) i napisał zdanie: „Ten skromny przyczynek do małpologii proszę przyjąć od Kornela Filipowicza”. W następnych latach niemal codziennie pisali do siebie listy, cechujące się jednakowo dużym poczuciem humoru i czułością. Tomasz Fiałkowski i Sebastian Kudas (wydawcy zbioru listów) nazywają Kornela Filipowicza „jednym z najważniejszych polskich prozaików i (co chyba najistotniejsze) największą miłością w życiu Poetki”[7]. Po jego śmierci napisała wiersz Kot w pustym mieszkaniu.

Filipowicz urządzał spływy kajakowe Wisłą, w których brali udział jego przyjaciele i rodzina, np. Tadeusz Różewicz, Julian Przyboś, Artur Sandauer czy Jonasz Stern[8]. Pisarz interesował się także wędkarstwem, co znalazło odbicie w jego twórczości.

Nagrody

[edytuj | edytuj kod]

Laureat nagród Ministra Kultury i Sztuki, odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Pierwszy prezes krakowskiego oddziału Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. W 1973 otrzymał Nagrodę Miesięcznika Odra za całokształt twórczości prozatorskiej.

Proza

[edytuj | edytuj kod]

Opowiadania, powieści

[edytuj | edytuj kod]
  • Krajobraz niewzruszony (1947), opowiadania
  • Nauka o ziemi ojczystej t.1 Księżyc nad Nidą (1950), powieść
  • Nauka o ziemi ojczystej t.2 Błękitny zeszyt (1955), powieść
  • Profile moich przyjaciół (1954), opowiadania
  • Niepokój młodego serca t.1 Ulica Gołębia (1955), powieść
  • Po burzy (1956; wyd. rozsz. 1959), opowiadania
  • Niepokój młodego serca t.2 Jutro znów wojna (1958), powieść
  • Ciemność i światło (1959), opowiadania
  • Biały ptak (1960), opowiadania
  • Romans prowincjonalny (1960), powieść
  • Pamiętnik antybohatera (1961), powieść
  • Mój przyjaciel i ryby (1963), opowiadania
  • Jeniec i dziewczyna (1964), powieść
  • Ogród pana Nietschke (1965), powieść
  • Mężczyzna jak dziecko (1967), powieść
  • Dziewczyna z lalką, czyli o potrzebie smutku i samotności (1968), opowiadania
  • Co jest w człowieku? (1971), opowiadania
  • Śmierć mojego antagonisty (1972), opowiadania
  • Gdy przychodzi silniejszy (1974), opowiadania
  • Światło i dźwięk, czyli o niedoskonałości świata (1975), opowiadania
  • Kot w mokrej trawie (1977), opowiadania
  • Dzień wielkiej ryby. Opowiadania rybackie 1946-1976 (1978), opowiadania
  • Zabić jelenia! (1978), opowiadania
  • Między snem a snem (1980), opowiadania
  • Miejsce i chwila (1985), opowiadania
  • Rozmowy na schodach (1989), opowiadania
  • Wszystko, co mieć można (1991), opowiadania
  • Rozstanie i spotkanie: Opowiadania ostatnie (1995), opowiadania

Opowiadania wybrane

[edytuj | edytuj kod]
  • Światło każdego dnia (1962, Czytelnik)
  • Opowiadania wybrane (1964, Wydawnictwo Literackie)
  • Koncert f-moll i inne opowiadania (1982, Wydawnictwo Literackie), zawiera 10 opowiadań
  • Miejsce i chwila (1985, Wydawnictwo Literackie), zawiera 49 opowiadań
  • Krajobraz, który przeżył śmierć (1986, Wydawnictwo Literackie), zawiera 34 opowiadania
  • Rzadki motyl (1995, Wydawnictwo Literackie), wybór: Wisława Szymborska, zawiera 24 opowiadania
  • Opowiadania wybrane (1999, Siedmioróg), zawiera 19 opowiadań
  • Opowiadania cieszyńskie (2000, Cieszyński Ośrodek Kultury „Dom Narodowy”), zawiera 18 opowiadań
  • Modlitwa za odjeżdżających (2004, Rosner i Wspólnicy), zawiera 25 opowiadań
  • Cienie (2007, Wydawnictwo Literackie), wybór: Wisława Szymborska, zawiera 12 opowiadań
  • Moja kochana, dumna prowincja (2017, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak), wybór: Justyna Sobolewska, zawiera 17 opowiadań
  • Romans prowincjonalny i inne historie (2018, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak), wybór: Wojciech Bonowicz, zawiera: 2 powieści (Romans prowincjonalny; Jeniec i dziewczyna) oraz 15 opowiadań
  • Pamiętnik antybohatera i inne utwory (2020, Wydawnictwo Iskry), zawiera powieść tytułową, 2 opowiadania oraz wiersze
  • Formikarium, czyli w moim świecie mrówek. Opowiadania (2021, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak), wybór: Agnieszka Dauksza, zawiera 21 opowiadań

Powieści zebrane

[edytuj | edytuj kod]
  • Motywy (1973, Wydawnictwo Literackie), zawiera 5 powieści

Inne

[edytuj | edytuj kod]

Korespondencja

[edytuj | edytuj kod]
  • Najlepiej w życiu ma twój kot. Listy (2016, Wydawnictwo Znak) – Wisława Szymborska i Kornel Filipowicz

Dramat

[edytuj | edytuj kod]
  • Nowy Guliwer (1952, Nasza Księgarnia), autorzy: Władysław Jarema, Kornel Filipowicz

Poezja

[edytuj | edytuj kod]
  • Mijani (1943)
  • Powiedz to słowo (1984)

Filmografia

[edytuj | edytuj kod]

Ekranizacje

[edytuj | edytuj kod]
 Z tym tematem związana jest kategoria: Filmowe adaptacje utworów Kornela Filipowicza.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ W niektórych opracowaniach pada stwierdzenie, że urodził się w Krakowie; Golec, Bojda, Słownik biograficzny ziemi cieszyńskiej, s. 66.
  2. ↑ Pod. red. Elżbiety Zarych: Słownik Pisarzy Polskich. Kraków: Krakowskie Wydawnictwo Naukowe, 2008, s. 1144. ISBN 978-83-7435-787-6.
  3. ↑ Gorzkowicz, Justyna: W poszukiwaniu antagonisty. O wątkach egzystencjalnych w twórczości Kornela Filipowicza. [w:] Repozytorium CeON [on-line]. 2018. [dostęp 2020-02-07].
  4. ↑ Justyna Gorzkowicz: W poszukiwaniu antagonisty. o wątkach egzystencjalnych w twórczości Kornela Filipowicza. [w:] Strona internetowa autorki [on-line]. [dostęp 2020-02-07].
  5. ↑ J. Golec, S. Bojda, Słownik biograficzny ziemi cieszyńskiej, t. 3, Cieszyn 1998, s. 67.
  6. ↑ Maria Próchnicka-Filipowicz : Nekrologi [online], www.nekrologi.net [dostęp 2022-02-02].
  7. ↑ Wisława Szymborska, Kornel Filipowicz: Najlepiej w życiu ma Twój Kot: listy. SIW „Znak”, 2016, s. ss 441. ISBN 83-240-4361-6.
  8. ↑ Aleksander Filipowicz. Czy warto mieć sławnych rodziców? Wspomnienie o wycieczkach kajakowych po Wiśle. „Dekada Literacka”. 4/5, 2000. 

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Golec Józef, Bojda Stefania, Słownik biograficzny ziemi cieszyńskiej, Cieszyn 1998, s. 66-67.
  • Stanisław Burkot: Uwikłani w historię. Szkice o literaturze, autorach i utworach z XIX i XX wieku. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, 2008, s. 246-261. ISBN 978-83-7271-496-1.
  • Balbus S., Oczywiste nieoczywistości Kornela Filipowicza, "Życie Literackie" 1973.
  • Rogala S.,Twórczość literacka Kornela Filipowicza, Kielce 2005.
  • Pieszczachowicz J., Ku wielkiej opowieści. O życiu i twórczości Kornela Filipowicza, Kraków 2010.
  • Lipowski W., Niezwykła codzienność. Sztuka widzenia i pisania Kornela Filipowicza, Katowice 2012; wydanie drugie poprawione i rozszerzone: Niezwykła codzienność. O pisarstwie Kornela Filipowicza, Katowice 2020.
  • Gorzkowicz J., W poszukiwaniu antagonisty. O wątkach egzystencjalnych w twórczości Kornela Filipowicza, Kielce 2018.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]