Kornel Filipowicz

Kornel Filipowicz
Ilustracja
Kornel Filipowicz na spotkaniu w Andrychowie (1970)
Data i miejsce urodzenia

27 października 1913
Tarnopol

Data i miejsce śmierci

28 lutego 1990
Kraków

Narodowość

polska

Język

polski

Alma Mater

Uniwersytet Jagielloński

Dziedzina sztuki

opowiadanie, mikropowieść, scenariusze, poezja

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi

Kornel Filipowicz (ur. 27 października 1913 w Tarnopolu[1], zm. 28 lutego 1990 w Krakowie) – polski powieściopisarz, nowelista, scenarzysta, poeta. Autor 37 książek, znany z krótkich form literackich.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Dzieciństwo i młodość spędził w Cieszynie (1923–1932), gdzie uczęszczał do szkoły podstawowej, a później gimnazjum. Należał do grupy młodych literatów działających pod kierunkiem Juliana Przybosia.

Przed II wojną światową studiował biologię na Uniwersytecie Jagiellońskim i współredagował miesięcznik Nasz Wyraz (1936–1939). Wtedy też debiutował opublikowanym w „Zaraniu Śląskim” opowiadaniem Zapalniczka i wierszem, który ukazał się w „Gazecie Artystów”. Zainteresowanie sztuką współczesną, wpojone przez Przybosia, sprawiło iż obracał się w kręgach artystycznej awangardy (bliska znajomość z członkami Grupy Krakowskiej: Wicińskim, Sternem, Łewyckim i in., kręgiem teatru Cricot założonego przez Józefa Jaremę), zajmował się również krytyką sztuki jako prasowy recenzent. Po wybuchu wojny brał udział w kampanii wrześniowej, po ucieczce z niewoli zaangażował się w działalność konspiracyjną. Po aresztowaniu był więźniem obozów koncentracyjnych Groß-Rosen i Sachsenhausen. Po wojnie zamieszkał w Krakowie.

W 1943 wydał konspiracyjnie w 10 egzemplarzach tomik wierszy Mijani, zilustrowany przez Marię Jaremę. W 1953 podpisał Rezolucję Związku Literatów Polskich w Krakowie w sprawie procesu krakowskiego. W latach 50. i 60. wraz z braćmi Stanisławem i Tadeuszem Różewiczami tworzył nieformalną grupę twórczą „Miczura-Film”, dla której pisał wraz z T. Różewiczem scenariusze filmowe[2]. Sygnatariusz Listu 59 (1975). Członek i działacz Związku Literatów Polskich do 1981 r., wiceprezes Oddziału Krakowskiego ZLP. Członek założyciel Towarzystwa Kursów Naukowych (1978). W latach osiemdziesiątych publikował poza cenzurą m.in. w NaGłosie i Zapisie. Współzałożyciel miesięcznika Pismo. Współautor (wraz z T. Różewiczem) scenariuszy filmów Moje miejsce na ziemi (1960), Głos z tamtego świata (1962). Został pochowany na cmentarzu Salwatorskim w Krakowie.

Relacje pisarstwa Filipowicza z filozofią egzystencjalistów, zwłaszcza Sartre’a i Camusa, opisała Justyna Gorzkowicz w książce W poszukiwaniu antagonisty. O wątkach egzystencjalnych w twórczości Kornela Filipowicza (2018)[3][4]

W swojej twórczości powracał do związków z ziemią cieszyńską m.in. w Profilach moich przyjaciół, Białym ptaku czy Ulicy Głębokiej. W pozostawionych przezeń materiałach zachowały się fragmenty Pana Tadeusza przełożone na gwarę cieszyńską[5].

Życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]

Był mężem polskiej artystki, Marii Jaremy (1908–1958), z którą miał syna Aleksandra (ur. 1943).

Drugą żoną pisarza była Maria Próchnicka-Filipowicz (1929–2013)[6], historyk sztuki, miał z nią syna Marcina (ur. 1964).

Od października 1967 roku do śmierci był związany z poetką Wisławą Szymborską, nie łączył ich jednak nigdy związek małżeński ani wspólne mieszkanie. W 2016 opublikowano ich korespondencję – zbiór pt. Listy. Najlepiej w życiu ma twój kot – przechowywaną (zgodnie z wolą poetki) w Bibliotece Jagiellońskiej. Pierwszy z listów Filipowicz wysłał 4 kwietnia 1966. W kopercie znajdowały się trzy zdjęcia małp z krakowskiego ZOO i kartka, na której Filipowicz naszkicował kwiatek (podpisany „W dniu kobiet – kwiatek od mężczyzny”) i napisał zdanie: „Ten skromny przyczynek do małpologii proszę przyjąć od Kornela Filipowicza”. W następnych latach niemal codziennie pisali do siebie listy, cechujące się jednakowo dużym poczuciem humoru i czułością. Tomasz Fiałkowski i Sebastian Kudas (wydawcy zbioru listów) nazywają Kornela Filipowicza „jednym z najważniejszych polskich prozaików i (co chyba najistotniejsze) największą miłością w życiu Poetki”[7]. Po jego śmierci napisała wiersz Kot w pustym mieszkaniu.

Filipowicz urządzał spływy kajakowe Wisłą, w których brali udział jego przyjaciele i rodzina, np. Tadeusz Różewicz, Julian Przyboś, Artur Sandauer czy Jonasz Stern[8]. Pisarz interesował się także wędkarstwem, co znalazło odbicie w jego twórczości.

Nagrody

[edytuj | edytuj kod]

Laureat nagród Ministra Kultury i Sztuki, odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Pierwszy prezes krakowskiego oddziału Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. W 1973 otrzymał Nagrodę Miesięcznika Odra za całokształt twórczości prozatorskiej.

Opowiadania, powieści

[edytuj | edytuj kod]
  • Krajobraz niewzruszony (1947), opowiadania
  • Nauka o ziemi ojczystej t.1 Księżyc nad Nidą (1950), powieść
  • Nauka o ziemi ojczystej t.2 Błękitny zeszyt (1955), powieść
  • Profile moich przyjaciół (1954), opowiadania
  • Niepokój młodego serca t.1 Ulica Gołębia (1955), powieść
  • Po burzy (1956; wyd. rozsz. 1959), opowiadania
  • Niepokój młodego serca t.2 Jutro znów wojna (1958), powieść
  • Ciemność i światło (1959), opowiadania
  • Biały ptak (1960), opowiadania
  • Romans prowincjonalny (1960), powieść
  • Pamiętnik antybohatera (1961), powieść
  • Mój przyjaciel i ryby (1963), opowiadania
  • Jeniec i dziewczyna (1964), powieść
  • Ogród pana Nietschke (1965), powieść
  • Mężczyzna jak dziecko (1967), powieść
  • Dziewczyna z lalką, czyli o potrzebie smutku i samotności (1968), opowiadania
  • Co jest w człowieku? (1971), opowiadania
  • Śmierć mojego antagonisty (1972), opowiadania
  • Gdy przychodzi silniejszy (1974), opowiadania
  • Światło i dźwięk, czyli o niedoskonałości świata (1975), opowiadania
  • Kot w mokrej trawie (1977), opowiadania
  • Dzień wielkiej ryby. Opowiadania rybackie 1946-1976 (1978), opowiadania
  • Zabić jelenia! (1978), opowiadania
  • Między snem a snem (1980), opowiadania
  • Miejsce i chwila (1985), opowiadania
  • Rozmowy na schodach (1989), opowiadania
  • Wszystko, co mieć można (1991), opowiadania
  • Rozstanie i spotkanie: Opowiadania ostatnie (1995), opowiadania

Opowiadania wybrane

[edytuj | edytuj kod]
  • Światło każdego dnia (1962, Czytelnik)
  • Opowiadania wybrane (1964, Wydawnictwo Literackie)
  • Koncert f-moll i inne opowiadania (1982, Wydawnictwo Literackie), zawiera 10 opowiadań
  • Miejsce i chwila (1985, Wydawnictwo Literackie), zawiera 49 opowiadań
  • Krajobraz, który przeżył śmierć (1986, Wydawnictwo Literackie), zawiera 34 opowiadania
  • Rzadki motyl (1995, Wydawnictwo Literackie), wybór: Wisława Szymborska, zawiera 24 opowiadania
  • Opowiadania wybrane (1999, Siedmioróg), zawiera 19 opowiadań
  • Opowiadania cieszyńskie (2000, Cieszyński Ośrodek Kultury „Dom Narodowy”), zawiera 18 opowiadań
  • Modlitwa za odjeżdżających (2004, Rosner i Wspólnicy), zawiera 25 opowiadań
  • Cienie (2007, Wydawnictwo Literackie), wybór: Wisława Szymborska, zawiera 12 opowiadań
  • Moja kochana, dumna prowincja (2017, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak), wybór: Justyna Sobolewska, zawiera 17 opowiadań
  • Romans prowincjonalny i inne historie (2018, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak), wybór: Wojciech Bonowicz, zawiera: 2 powieści (Romans prowincjonalny; Jeniec i dziewczyna) oraz 15 opowiadań
  • Pamiętnik antybohatera i inne utwory (2020, Wydawnictwo Iskry), zawiera powieść tytułową, 2 opowiadania oraz wiersze
  • Formikarium, czyli w moim świecie mrówek. Opowiadania (2021, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak), wybór: Agnieszka Dauksza, zawiera 21 opowiadań

Powieści zebrane

[edytuj | edytuj kod]
  • Motywy (1973, Wydawnictwo Literackie), zawiera 5 powieści

Korespondencja

[edytuj | edytuj kod]
  • Najlepiej w życiu ma twój kot. Listy (2016, Wydawnictwo Znak) – Wisława Szymborska i Kornel Filipowicz

Dramat

[edytuj | edytuj kod]
  • Nowy Guliwer (1952, Nasza Księgarnia), autorzy: Władysław Jarema, Kornel Filipowicz

Poezja

[edytuj | edytuj kod]
  • Mijani (1943)
  • Powiedz to słowo (1984)

Filmografia

[edytuj | edytuj kod]

Ekranizacje

[edytuj | edytuj kod]
 Z tym tematem związana jest kategoria: Filmowe adaptacje utworów Kornela Filipowicza.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. W niektórych opracowaniach pada stwierdzenie, że urodził się w Krakowie; Golec, Bojda, Słownik biograficzny ziemi cieszyńskiej, s. 66.
  2. Pod. red. Elżbiety Zarych: Słownik Pisarzy Polskich. Kraków: Krakowskie Wydawnictwo Naukowe, 2008, s. 1144. ISBN 978-83-7435-787-6.
  3. Gorzkowicz, Justyna: W poszukiwaniu antagonisty. O wątkach egzystencjalnych w twórczości Kornela Filipowicza. [w:] Repozytorium CeON [on-line]. 2018. [dostęp 2020-02-07].
  4. Justyna Gorzkowicz: W poszukiwaniu antagonisty. o wątkach egzystencjalnych w twórczości Kornela Filipowicza. [w:] Strona internetowa autorki [on-line]. [dostęp 2020-02-07].
  5. J. Golec, S. Bojda, Słownik biograficzny ziemi cieszyńskiej, t. 3, Cieszyn 1998, s. 67.
  6. Maria Próchnicka-Filipowicz : Nekrologi [online], www.nekrologi.net [dostęp 2022-02-02].
  7. Wisława Szymborska, Kornel Filipowicz: Najlepiej w życiu ma Twój Kot: listy. SIW „Znak”, 2016, s. ss 441. ISBN 83-240-4361-6.
  8. Aleksander Filipowicz. Czy warto mieć sławnych rodziców? Wspomnienie o wycieczkach kajakowych po Wiśle. „Dekada Literacka”. 4/5, 2000. 

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Golec Józef, Bojda Stefania, Słownik biograficzny ziemi cieszyńskiej, Cieszyn 1998, s. 66-67.
  • Stanisław Burkot: Uwikłani w historię. Szkice o literaturze, autorach i utworach z XIX i XX wieku. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, 2008, s. 246-261. ISBN 978-83-7271-496-1.
  • Balbus S., Oczywiste nieoczywistości Kornela Filipowicza, "Życie Literackie" 1973.
  • Rogala S.,Twórczość literacka Kornela Filipowicza, Kielce 2005.
  • Pieszczachowicz J., Ku wielkiej opowieści. O życiu i twórczości Kornela Filipowicza, Kraków 2010.
  • Lipowski W., Niezwykła codzienność. Sztuka widzenia i pisania Kornela Filipowicza, Katowice 2012; wydanie drugie poprawione i rozszerzone: Niezwykła codzienność. O pisarstwie Kornela Filipowicza, Katowice 2020.
  • Gorzkowicz J., W poszukiwaniu antagonisty. O wątkach egzystencjalnych w twórczości Kornela Filipowicza, Kielce 2018.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]