Krystyna Zachwatowicz (2005) | |
Data i miejsce urodzenia |
16 maja 1930 |
---|---|
Zawód | |
Odznaczenia | |
Krystyna Anna Zachwatowicz-Wajda (ur. 16 maja 1930 w Warszawie) – polska historyk sztuki i scenograf teatralna i filmowa, profesor sztuk plastycznych (2005)[1]; współtwórczyni i aktorka kabaretu „Piwnica pod Baranami”.
W czasie II wojny światowej była członkiem Szarych Szeregów, brała też udział w powstaniu warszawskim jako sanitariuszka i łączniczka poczty harcerskiej[2][3]. Po wojnie zaczęła uprawiać narciarstwo – w latach 1950–1954 należała do kadry narodowej w sekcji narciarskiej AZS Zakopane, a w latach 1950–1952 była członkinią Krakowskiego Klubu Wysokogórskiego[2][3]. Podczas przygotowań do mistrzostw Polski uległa wypadkowi, po którym na stałe zrezygnowała ze sportu[3]. Wówczas postanowiła dokończyć podjęte wcześniej studia – jest absolwentką historii sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim (1952) i uzyskała dyplom na Wydziale Scenografii krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki (1958)[2][3].
Przygotowywała scenografie do spektakli w Teatrze im. Aleksandra Fredry w Gnieźnie (1958–1959), Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie (1970–1971) i Starym Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie (1970–1999). W dorobku artystycznym ma projekty scenografii i kostiumów do ponad stu pięćdziesięciu inscenizacji teatralnych, przedstawień operowych i spektakli Teatru Telewizji. Jako kostumografka i scenografka kilkukrotnie współpracowała również z Andrzejem Wajdą przy jego realizacjach teatralnych i filmowych[4].
W latach 1957–1972 występowała w Piwnicy pod Baranami[4]. W swoim aktorskim dorobku ma role w filmach Andrzeja Wajdy. Po raz pierwszy pojawiła się w filmie w epizodycznej roli w Samsonie (1961). Następnie zagrała jedną z głównych ról w Człowieku z marmuru (1976), wcielając się w Hankę Tomczyk, żonę Mateusza Birkuta. Kontynuowała ją w Człowieku z żelaza (1981). Zagrała także Kazię, najstarszą z tytułowych panien w Pannach z Wilka (1979), mamę Witka w Kronice wypadków miłosnych (1985), matkę Szlomy w Korczaku (1990), kawiarkę w Panu Tadeuszu (1999) i panią Gretę, asystentkę profesora medycyny sądowej w Katyniu (2007).
W 1990 habilitowała się na Wydziale Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Od 2001 kierowała tamtejszą Katedrą Scenografii. W 2005 otrzymała tytuł profesora sztuk pięknych. W 2006 z jej inicjatywy na Wydziale Malarstwa krakowskiej ASP utworzono kierunek Scenografia[4]. W 2014 otrzymała tytuł doktor honoris causa Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie[2].
W sierpniu 1980 dołączyła do apelu 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami[5]. Od września 1980 należała do NSZZ „Solidarność”, brała udział w pracach Komisji Ekspertów ds. Kultury przy Prezydium NSZZ „Solidarność” Region Mazowsze[4]. W stanie wojennym działała w Prymasowskim Komitecie Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności i ich Rodzinom[2].
Jest członkinią Rady Programowej Stowarzyszenia „Otwarta Rzeczpospolita”[2].
W 1988 z Andrzejem Wajdą założyła Fundację Kyoto–Kraków, w której od 2016 pełni funkcję prezesa[2][4].
Została członkinią honorowego komitetu poparcia Bronisława Komorowskiego przed przyspieszonymi wyborami prezydenckimi 2010[6] oraz przed wyborami prezydenckimi w Polsce w 2015[7]. Była członkinią Komitetu Honorowego Społecznych Obchodów 70. rocznicy akcji „Wisła” (2017)[8]. W październiku 2020 wsparła protest przeciwko zaostrzeniu przepisów dotyczących aborcji w Polsce i zaprotestowała przeciwko użyciu symbolu znaku Polski Walczącej przez Jarosława Kaczyńskiego podczas wygłoszonego oświadczenia[9].
Jest córką prof. Jana Zachwatowicza i Marii Chodźko-Zachwatowicz oraz wnuczką prof. Witolda Chodźki. W styczniu 1974 zawarła związek małżeński z Andrzejem Wajdą, który trwał do jego śmierci w październiku 2016.
Rok | Tytuł | Rola | Uwagi |
---|---|---|---|
1961 | Samson | Wiśka, pracownica fotoplastikonu | film dramatyczny, reżyseria: Andrzej Wajda |
Drugi człowiek | artystka występująca w Piwnicy pod Baranami | film obyczajowy, reżyseria: Konrad Nałęcki | |
1976 | Człowiek z marmuru | Hanka Tomczyk, żona Birkuta | film polityczny, reżyseria: Andrzej Wajda |
1979 | Panny z Wilka | Kazia | film psychologiczny, reżyseria: Andrzej Wajda |
1981 | Człowiek z żelaza | Hanka Tomczyk, żona Birkuta | film polityczny, reżyseria: Andrzej Wajda |
1985 | Kronika wypadków miłosnych | matka Witka | film psychologiczny, reżyseria: Andrzej Wajda |
1990 | Korczak | matka Szlomy | film biograficzny, reżyseria: Andrzej Wajda |
1999 | Pan Tadeusz | kawiarka | film kostiumowy, reżyseria: Andrzej Wajda |
2002 | Na dobre i na złe | Róża Lewandowska, sąsiadka Karola (odcinek: 122) | serial telewizyjny, reżyseria: Maciej Dejczer |
2007 | Katyń | pani Greta | film dramatyczny, reżyseria: Andrzej Wajda |
2012 | Wachlarz | głos starej kobiety | film animowany, reżyseria: Kamila Grzybowska |