La belle dame sans merci (Keats)
La belle dame sans merci – ballada angielskiego poety romantycznego Johna Keatsa, napisana w 1819 roku[1], będąca jednym z jego najważniejszych utworów i zarazem zapewne najpopularniejszym przykładem tego gatunku w poezji angielskiej drugiej fazy romantyzmu.
Charakterystyka ogólna
[edytuj | edytuj kod]Utwór składa się z dwunastu strof i jest zbudowany na zasadzie pierścienia. Ostatnia strofa w niemal dosłownym brzmieniu powtarza strofę pierwszą.
- O what can ail thee, knight-at-arms,
- Alone and palely loitering?
- The sedge has wither’d from the lake,
- And no birds sing.
Forma
[edytuj | edytuj kod]Wiersz jest napisany zwrotką typową dla angielskiej twórczości balladowej[2], czyli kwartyną (strofą czterowersową) z rymowaniem niezupełnym xaxa. Trzy pierwsze wersy są jambiczne czterostopowe, a ostatni wers jest również jambiczny, ale dwustopowy.
- I saw pale kings and princes too,
- Pale warriors, death-pale were they all;
- They cried—“La Belle Dame sans Merci
- Hath thee in thrall!”
Taka budowa wersyfikacyjna jest charakterystyczna dla angielskich ballad. W podobny sposób zbudowane są Rymy o starym marynarzu Samuela Taylora Coleridge’a, z których pochodzi poniższa zwrotka.
- The Bridegroom's doors are opened wide,
- And I am next of kin;
- The guests are met, the feast is set:
- May'st hear the merry din.
Treść
[edytuj | edytuj kod]Francuski tytuł utworu oznacza "piękna pani bez litości". Wiersz odwołuje się do starego wątku o urodziwej kobiecie-nimfie, która omamia mężczyzn i prowadzi ich do zguby. Kontakt z taką istotą nieodwracalnie odbiera wolność i skazuje na tułaczkę.
- And this is why I sojourn here,
- Alone and palely loitering,
- Though the sedge is wither’d from the lake,
- And no birds sing.
Podobny motyw występuje w Świteziance Adama Mickiewicza.
Przekłady
[edytuj | edytuj kod]La belle dame sans merci jest utworem wysoko cenionym i dlatego wielu tłumaczy próbowało się z nim zmierzyć. W Polsce przekładali ją między innymi Jerzy Pietrkiewicz[3], Jerzy S. Sito[4], Robert Stiller[5], Stanisław Barańczak[6] i Agnieszka Fulińska[7].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Juliusz Żuławski, Słowo wstępne, [w;] John Keats, Poezje wybrane. Wybrał, opracował i wstępem opatrzył Juliusz Żuławski, Warszawa 1962, s. 7.
- ↑ Porównaj Przemysław Mroczkowski, Historia literatury angielskiej. Zarys, Wrocław 1981, s. 367.
- ↑ Zobacz: Jerzy Pietrkiewicz, Antologia liryki angielskiej 1300–1950, Warszawa 1997, s. 179-183.
- ↑ John Keats, Poezje wybrane, o.c., s. 99-100.
- ↑ Wiersze o miłości. Antologia kontrowersyjna w opracowaniu Roberta Stillera także z piosenkami, Katowice 2011, s. 371-372.
- ↑ Od Chaucera do Larkina: 400 nieśmiertelnych wierszy, 125 poetów anglojęzycznych z 8 stuleci. Antologia w wyborze, przekładzie i opracowaniu Stanisława Barańczaka, Kraków 1993, s. 308.
- ↑ Literatura na Świecie, nr 9-10/2012, s. 145-146