Leszna Górna

Leszna Górna
	wieś
	; Kościół pw. św. Marcina
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	cieszyński
Gmina	Goleszów
Liczba ludności (2022)	504
Strefa numeracyjna	33
Kod pocztowy	43-445
Tablice rejestracyjne	SCI
SIMC	0052468
	Położenie na mapie gminy Goleszów Leszna Górna
	Położenie na mapie Polski Leszna Górna
	Położenie na mapie województwa śląskiego Leszna Górna
	Położenie na mapie powiatu cieszyńskiego Leszna Górna
	49°41′32″N 18°43′28″E/49,692222 18,724444
	Multimedia w Wikimedia Commons

Leszna Górna (dawniej też: Leszna Niemiecka^[4], ciesz. Lyszno, niem. Ober Lischna) – wieś sołecka w gminie Goleszów w powiecie cieszyńskim, w województwie śląskim. Wieś leży w historycznych granicach regionu Śląska Cieszyńskiego. Powierzchnia sołectwa wynosi 906 ha^[5], a liczba ludności 576, co daje gęstość zaludnienia równą 63,6 os./km².

Nazwa wsi, nawiązująca do gwarowego lyska (leszczyna^[6]), występowała pierwotnie w formie „Leszczna”.

Leszna Górna stanowi 5/6 powierzchni przedzielonej granicą dawnej wsi, której 1/6 – Leszna Górna – znajduje się obecnie w Czechach i stanowi wraz z Leszną Dolną (w całości w Czechach) od 1946 część miasta Trzyńca.

Położenie geograficzne

Leszna Górna jest położona w dolinie rzeki Lesznianki na granicy Beskidu Śląskiego z Pogórzem Cieszyńskim, u podnóży szczytu Wróżna i najwyższego szczytu gminy Goleszów – Ostrego. Jednocześnie przez szczyty te przebiega granica państwa: leżące poza nią Wędrynią i Nydek należą już do Czech. Od strony północnej nad Leszną Górną wznosi się góra Tuł, a granice wsi sięgają pod Małą Czantorię na przysiółku Budzin. Z Lesznej Górnej widoczne są również szczyty Beskidu Morawsko-Śląskiego, w szczególności Jaworowego i Ostrego.

Części wsi

Integralne części wsi Leszna Górna^[7]^[8]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0052474	Mołczyn	część wsi
0052480	Parszywiec	część wsi
0052505	Podlesie	część wsi
0052497	Pod Tułem	część wsi
0052511	Potok	część wsi

Historia

Miejscowość po raz pierwszy wzmiankowana została w łacińskim dokumencie Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego), spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna ok. 1305 w szeregu wsi zobowiązanych do płacenia dziesięciny biskupstwu we Wrocławiu, w postaci item in Lesna principis XX mansi solventes^[4]^[9]^[10]. Zapis ten oznaczał, że wieś zobowiązana została do płacenia dziesięciny z 20 łanów mniejszych. Jej powstanie wiąże się z przeprowadzaną pod koniec XIII wieku na terytorium późniejszego Górnego Śląska wielką akcją osadniczą (tzw. łanowo-czynszową). Principis oznaczało, że była własnością księcia, w przeciwieństwie do Lesznej Dolnej oznaczonej jako Lesna Snessonis^[11]. Wieś politycznie znajdowała się wówczas w granicach utworzonego w 1290 piastowskiego (polskiego) księstwa cieszyńskiego, będącego od 1327 lennem Królestwa Czech, a od 1526 roku w wyniku objęcia tronu czeskiego przez Habsburgów wraz z regionem aż do 1918 roku w monarchii Habsburgów (potocznie Austrii).

W sprawozdaniu z poboru świętopietrza z 1335 w diecezji wrocławskiej na rzecz Watykanu sporządzonego przez nuncjusza papieskiego Galharda z Cahors wśród 10 parafii archiprezbiteratu w Cieszynie wymieniona jest parafia w miejscowości Lezna^[12], czyli Leszna (Górna)^[13]. Miejscowa parafia katolicka powstała więc w okresie lokacyjnym i obejmowała obie Leszne. Została ponownie wymieniona w podobnym spisie sporządzonym przez archidiakona opolskiego Mikołaja Wolffa w 1447 pod nazwą Lesna^[14]. Pierwotny kościół, drewniany, w okresie Reformacji należał do ewangelików.

W 1430 Leszna Górna została sprzedana Piotrowi Nydkowi z Górnej Lesznej przez Tyczka z Łagowa^[15]. W 1529 r., decyzją księcia cieszyńskiego Wacława II, Leszną otrzymał Jan Czelo z Czechowic – kanclerz na dworze cieszyńskim^[16].

Na przełomie XVIII i XIX w. na terenie wsi kopano rudę żelaza dla huty w Ustroniu.

Według austriackiego spisu ludności z 1900 w 97 budynkach w Lesznej Górne na obszarze 1227 hektarów mieszkało 807 osób, co dawało gęstość zaludnienia równą 65,8 os./km². z tego 298 (36,9%) mieszkańców było katolikami, 505 (62,6%) ewangelikami a 4 (0,5%) wyznawcami judaizmu, 799 (99%) było polsko-, 6 (0,7%) niemiecko- a 1 (0,1%) czeskojęzyczna^[17]. Do 1910 roku liczba budynków wzrosła do 101 a mieszkańców do 870, z czego 867 zameldowanych było na stałe, 301 (34,6%) było katolikami, 564 (64,8%) ewangelikami, 5 (0,6%) żydami, 862 (99,1%) polsko- a 5 (0,6%) niemieckojęzycznymi^[18].

Po podziale Śląska Cieszyńskiego, dokonanym 28 lipca 1920 roku, zachodnia część wsi (ok. 1/6 powierzchni) znalazła się po stronie czechosłowackiej jako Horní Líštná (obecnie dzielnica Trzyńca).

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie bielskim.

W latach 1954–1991 stacjonowała tu strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza. Z dniem 16 maja 1991 roku strażnica została przejęta przez Straż Graniczną i funkcjonowała do 1 stycznia 2003 roku, kiedy to została rozformowania.

Do 21 grudnia 2007 roku w miejscowości funkcjonowało przejście graniczne Leszna Górna-Horní Líštná, które to zostało zlikwidowane.

Osobne artykuły: Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Lesznej Górnej i Placówka Straży Granicznej w Lesznej Górnej.

Zabytki

Według Narodowego Instytutu Dziedzictwa, w miejscowości znajdują się następujące obiekty zabytkowe^[19]:

Kościół parafialny pw. św. Marcina (nr rej.: 953/68 (R/346/52) z 24.10.1967 oraz A-272/78 z 3.02.1978).

Zbudowany w latach 1719-1731. Murowany, jednonawowy, z kwadratową wieżą od zachodu, utrzymany jest w stylu późnobarokowym. Mieści cenne wyposażenie późnobarokowe z 2 ćwierci XVIII w. W obejściu ołtarza renesansowa płyta nagrobna rycerza Czelo z Czechowic z końca XVI w. Na cmentarzu przykościelnym płyta nagrobna z 1678 r., późnobarokowa figura św. Jana Nepomucena oraz krzyże żeliwne, pochodzące z hut w Ustroniu i Trzyńcu.

tereny na Górze Tuł (nr rej.: R.34/48 z 30.06.1948)

Postacie związane z Leszną Górną

W Lesznej Górnej urodzili się:

Jan Pindór (1852-1924) – pastor i podróżnik;
Józef Kożdoń (1873-1949) – polityk, założyciel i przywódca Śląskiej Partii Ludowej oraz współzałożyciel i sekretarz generalny Związku Ślązaków na Śląsku Cieszyńskim;
Maria Sojka (1875-1944) – członkini Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego^[20]
Paweł Musioł (1905-1943) – pedagog, literat i publicysta, działacz polityczny i społeczny na Górnym Śląsku oraz działacz polskiego ruchu oporu w czasie II wojny światowej.

W latach 1915–1922 kierownikiem miejscowej szkoły był Walenty Krząszcz (1886-1959), nauczyciel i pisarz regionalny.

Religia

Na terenie wsi działalność duszpasterską prowadzą następujące Kościoły:

Komunikacja

Do wsi kursują busy firmy TRANSBUS z Ustronia.

Instytucje społeczne i sportowe

Na terenie wsi znajduje się nowe boisko do piłki nożnej i siatkówki, nowy plac zabaw oraz świetlica gminna. W świetlicy znajduje się klub tenisa stołowego „LKS Lesznianka”, który ma za sobą wiele sukcesów w zawodach. W miejscowości tej działa Ochotnicza straż pożarna założona w 1902 roku i koło gospodyń wiejskich, a także Zespół Regionalny „Czantoria”.