Maciej Słomczyński
| Data i miejsce urodzenia |
10 kwietnia 1920 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
20 marca 1998 |
| Narodowość | |
| Język |
polski |
| Dziedzina sztuki |
powieści sensacyjne, kryminalne i milicyjne, dramat, scenariusz, tłumaczenia |
| Ważne dzieła | |
| Odznaczenia | |
| |
Maciej Słomczyński (ur. 10 kwietnia 1920[1] w Warszawie, zm. 20 marca 1998 w Krakowie) – polski pisarz i tłumacz. Swoje powieści kryminalne podpisywał pseudonimem Joe Alex.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Był synem amerykańskiego reżysera i producenta filmowego Meriana C. Coopera i Marjorie Crosby, Angielki (później Marjorie Crosby-Słomczyńska). Nazwisko Słomczyński nosił po ojczymie, Aleksandrze Słomczyńskim, za którego wyszła jego matka, kiedy nie zdecydowała się na wyjazd do USA z Cooperem[2]. Biologiczne ojcostwo Coopera jest jednak kwestionowane, m.in. przez rodzinę[3].
W 1941 wstąpił do Konfederacji Narodu, w 1943 znalazł się w Armii Krajowej. Został aresztowany w 1944 i osadzony na Pawiaku, skąd uciekł. Przedostał się na Zachód i służył w armii oraz żandarmerii amerykańskiej we Francji.
Debiutował wierszami wydrukowanymi w 1946 na łamach łódzkiego pisma „Tydzień”. W 1947 powrócił na stałe do Polski, a siedem lat później osiadł w Krakowie.
W czasach stalinowskich w Polsce Ludowej był prześladowany: poddany inwigilacji jako prawdopodobny angielski szpieg. Od grudnia 1952 r. przez kilkanaście miesięcy był tajnym współpracownikiem organów bezpieczeństwa publicznego, ps. „Maciek”, a następnie „Włodek”[4][5]. Aby zerwać kontakt, wyjechał do Gdańska. W następnych latach wielokrotnie odmawiał współpracy. Ponownie próbowano go zwerbować w 1972 r., lecz bezskutecznie, a w efekcie Słomczyński sam stał się obiektem intensywnej inwigilacji o kryptonimie „Kent”[4].
W 1953 sygnatariusz Rezolucji Związku Literatów Polskich w Krakowie w sprawie procesu krakowskiego.
Autor napisanej w 1957 powieści rozliczeniowej „Cassiopeia”, w której prezentuje postawy środowiska twórczego wobec komunizmu i powody, jakie skłaniały sporą część tego środowiska do służby nowemu ustrojowi (książka nie została wydana ze względów politycznych).
Przełożył m.in. Ulissesa i Podróże Guliwera, jako jedyna osoba na świecie przetłumaczył wszystkie dzieła Williama Szekspira. Jego przekłady Szekspira są jednak poddawane krytyce za brak zrozumiałości i wierności[6][7].
Joe Alex i Kazimierz Kwaśniewski
[edytuj | edytuj kod]
Był autorem powieści sensacyjnych i kryminalnych, publikował pod pseudonimami Joe Alex (także Józef Aleks) i Kazimierz Kwaśniewski (powieści milicyjne). Jako Joe Alex był autorem scenariuszy filmowych, sztuk teatralnych (Panny z Acheronu) oraz widowisk i audycji telewizyjnych. Kryminały Joe Alexa zostały przetłumaczone na 13 języków: białoruski, bułgarski, czeski, litewski, łotewski, niemiecki, rosyjski, rumuński, serbsko-chorwacki, słowacki, słoweński, ukraiński i węgierski.
Był członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, Rotary Club, wiceprezesem międzynarodowego stowarzyszenia „Fundacja Jamesa Joyce’a”, a od 1973 członkiem Irish Institute.
W 1980 został uhonorowany Nagrodą Miasta Krakowa za „twórczość literacką i przekładową”[8][9].
Postanowieniem prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego z dnia 11 listopada 1997, w uznaniu wybitnych zasług dla kultury narodowej, został odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski[10].
Życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]
Był trzykrotnie żonaty. Jego pierwszą żoną była Barbara, z domu Targońska. Po raz drugi ożenił się z Lidią, z domu Zamkow, aktorką i reżyserką teatralną. Po rozwodzie z nią[11], ożenił się po raz trzeci z Teresą z Grzybowskich[12], córką Konstantego, prawnika i historyka, oraz Krystyny z Estreicherów, pisarki[13].
Dzieci: Maciej Marian (ur. 1944), Piotr (ur. 1956), Wojciech (ur. 1962), matematyk, Małgorzata (ur. 1966), biolożka molekularna[12].
Został pochowany w Krakowie na cmentarzu Rakowickim w alei zasłużonych (kwatera LXIX pas B-2-12)[14].
Twórczość
[edytuj | edytuj kod]Pod własnym nazwiskiem
[edytuj | edytuj kod]- Lądujemy 6 czerwca (Księgarnia Naukowa, Łódź 1947)
- Zadanie porucznika Kenta (Księgarnia Naukowa, Łódź 1947)
- Fabryka śmierci
- Szary cień
- Opowiadania o sprawach osobistych (Iskry, Warszawa 1953)
- Opowiadania o dalekich drogach (Wydawnictwo Literackie Kraków 1954)
- Marsz ołowianych żołnierzy (Nasza Księgarnia, Warszawa 1965)
Jako Joe Alex
[edytuj | edytuj kod]- Śmierć mówi w moim imieniu
- Cichym ścigałam go lotem
- Gdzie przykazań brak dziesięciu
- Niechaj odnajdą swoich wrogów (w antologii Pod szlachetnym koniem)
- Zmącony spokój Pani Labiryntu
- Cicha jak ostatnie tchnienie
- Jesteś tylko diabłem
- Piekło jest we mnie (rozszerzone wydanie Niechaj odnajdą swoich wrogów)
- Powiem wam jak zginął
- Czarne okręty – cykl powieści historycznych dla młodzieży – RSW Prasa-Książka-Ruch, Warszawa 1972–1975
Jako Kazimierz Kwaśniewski
[edytuj | edytuj kod]- Śmierć i Kowalski (scenariusz filmu pt. Ostatni kurs podpisany jest Joe Alex)
- Zbrodniarz i panna (scenariusz filmu o tym samym tytule podpisany jest Joe Alex)
- Każę aktorom powtórzyć morderstwo
- Gdzie jest trzeci król? (scenariusz filmu pt. Gdzie jest trzeci król podpisany jest Joe Alex)
- Ciemna jaskinia
- Czarny Kwiat
Scenariusze filmowe
[edytuj | edytuj kod]- Joe Alex, Zbrodniarz i panna, 1963, reż. Janusz Nasfeter
- Joe Alex, Ostatni kurs, 1963, reż. Jan Batory
- Joe Alex, Gdzie jest trzeci król, 1966, reż. Ryszard Ber
Przekłady
[edytuj | edytuj kod]- John Milton, Raj utracony
- William Faulkner, Światłość w sierpniu
- Robert Louis Stevenson, Przedziwna historia doktora Jekylla i pana Hyde’a
- James Matthew Barrie, Przygody Piotrusia Pana
- Lewis Carroll, Przygody Alicji w Krainie Czarów
- Lewis Carroll, O tym, co Alicja odkryła po drugiej stronie lustra
- Geoffrey Chaucer, Troilus i Criseyda
- William Blake, Czterej Zoa
- Vladimir Nabokov, Skośnie w lewo
- James Joyce, Ulisses
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ 3.04.2016 - Zagadka Macieja Słomczyńskiego, [w:] Radio Szczecin [online], 3 kwietnia 2016 [dostęp 2024-01-13].
- ↑ Hollender B., Film o Amerykaninie, który walczył za Polskę, Rzeczpospolita, nr 150, 29 czerwca 2007 r., str. A13.
- ↑ Starszy brat Macieja, Wojciech, uważa, że „Matka wystąpiła z tą informacją dopiero w czasie drugiej wojny światowej (...) aby bratu, wówczas opuszczającemu Polskę, stworzyć lepsze perspektywy urządzenia się na Zachodzie” – podaje Justyna Zarzycka w artykule Nie mogłem być inny. Zagadka Macieja Słomczyńskiego, Słomczyńska-Pierzchalska, Małgorzata, Gazeta Wyborcza, 18 września 2003 r., dostępne w Internecie, dostęp 2008-03-29, 18:33.
- ↑ a b Zasłużony współpracownik [online], Dziennik Polski, 13 kwietnia 2007 [dostęp 2024-05-10].
- ↑ Cecylia Kuta, Tajny współpracownik „Kwaśniewski”/„Lotos”/„Biecki” — studium przypadku, „Dzieje Najnowsze”, 45 (2), 2013, s. 251–259 [dostęp 2024-05-10].
- ↑ Anna Staniewska, Maciej Słomczyński vs. William Shakespeare, „Puls”, marzec 1983 [dostęp 2012-04-25] [zarchiwizowane z adresu 2012-04-25].
- ↑ Barańczak, Stanisław. 2004. „Ocalone w tłumaczeniu”. Wyd. a5, Kraków.
- ↑ Wpisani w kulturę miasta, [w:] „Dziennik Polski”, s. 1, nr 112, 19 maja 1980.
- ↑ Słomczyński Maciej. encyklopediakrakowa.pl.
- ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 11 listopada 1997 r. o nadaniu orderów (M.P. z 1998 r. nr 6, poz. 110).
- ↑ Justyna Zarzycka, Nie mogłem być inny. Zagadka Macieja Słomczyńskiego, Słomczyńska-Pierzchalska, Małgorzata [online], wyborcza.pl, 18 września 2003 [dostęp 2024-01-12].
- ↑ a b Maciej Słomczyński, [w:] Encyklopedia Krakowa [online] [dostęp 2024-01-12].
- ↑ Dzieje rodu Estreicherów [online], polskieradio.pl, 21 marca 2013 [dostęp 2024-01-16].
- ↑ Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Krakowie. Internetowy lokalizator grobów. Maciej Słomczyński. rakowice.eu. [dostęp 2021-05-27].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Maciej Słomczyński w Katalogu Biblioteki Narodowej