Maria Koterbska
 Maria Koterbska w latach 50. | |
| Data i miejsce urodzenia |
13 lipca 1924 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
18 stycznia 2021 |
| Przyczyna śmierci | |
| Gatunki |
jazz, piosenka aktorska |
| Zawód |
piosenkarka |
| Aktywność |
1949–2013 |
| Powiązania |
Lidia Wysocka, Jacek Fedorowicz, Mieczysław Wojnicki, Bogumił Kobiela, Mieczysław Czechowicz, Jerzy Harald |
| Odznaczenia | |
  
| |
_Funeral_of_Maria_Koterbska_Frankl.jpg)
Maria Aleksandra Koterbska-Frankl (ur. 13 lipca 1924 w Białej, zm. 18 stycznia 2021 w Bielsku-Białej) – polska piosenkarka, szczególnie popularna w latach 50. i 60. XX w.; jej największe przeboje to m.in. „Augustowskie noce”, „Brzydula i rudzielec”, „Karuzela”, „Parasolki”, „Serduszko puka w rytmie cza cza”, „Wrocławska piosenka”, „Do grającej szafy grosik wrzuć”.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]
Urodziła się jako druga z trójki dzieci w rodzinie muzycznej, Władysława i Janiny z Mierowskich[1]. Debiutowała w 1949 w sylwestrowy wieczór. W latach 50. została stałą bywalczynią niedzielnych audycji Radia Katowice „Melodie świata”, audycji wówczas niezwykle popularnej, w której stałym punktem były piosenki w jej wykonaniu. W połowie lat 50. przez dwa sezony występowała w Teatrze Satyryków w Krakowie. Te dwa lata występów w teatrze miały ogromne znaczenie dla rozwoju jej kariery, przyczyniając się do zmiany repertuaru – od jazzu do piosenki aktorskiej – wymagającej nieco innego operowania głosem. W tym okresie powstała popularna piosenka „Wio koniku”. Większość nagrań z tego okresu uległa zniszczeniu, ich ślad można odnaleźć w Wiązance przebojów z lat pięćdziesiątych, przy tworzeniu której pomagali Wojciech Młynarski i Tomasz Śpiewak, a która została zaprezentowana w listopadzie 1967. Współtwórcą jej sukcesu był Jerzy Harald, kompozytor i aranżer, który skomponował m.in. piosenkę „Brzydula i rudzielec”.
Począwszy od 1956 podjęła współpracę z kabaretem literatów Wagabunda, którego była współinicjatorką. Przez wszystkie lata istnienia we wszystkich programach była jego główną gwiazdą. Z kabaretem koncertowała w Europie, a także dla Polonii w USA. Z tego okresu zachowały się takie nagrania jak „Bajka amurska”, „Jesteś tu”, „Piosenka o walcu domino”. W kabarecie występowali obok niej tacy artyści jak Lidia Wysocka, Jacek Fedorowicz, Mieczysław Wojnicki, Bogumił Kobiela, Mieczysław Czechowicz. Aranżerem i kierownikiem muzycznym zespołu, z którym Maria Koterbska śpiewała w Wagabundzie, był początkowo Wiktor Kolankowski, później Tomasz Śpiewak, z którym współpraca trwała najdłużej.
Brała też udział w imprezach estradowych, krajowych i zagranicznych. Śpiewała w programach „Zgaduj zgadula”, „Podwieczorek przy mikrofonie” i innych audycjach cyklicznych. W 1961 odbyła kilkumiesięczne tournée po Związku Radzieckim. Zespół artystyczny pod dyrekcją Kazimierza Rudzkiego był pierwszym polskim zespołem występującym przed radziecką publicznością. Maria Koterbska została tam dobrze przyjęta. W 1963 zaproszono ją do udziału w III Międzynarodowym Festiwalu Piosenki w Sopocie. Zaprezentowała piosenkę Marka Sarta do słów Jerzego Millera „Odejdź smutku” i otrzymała drugą nagrodę. Występ na Festiwalu w Sopocie był dla wielu zaskoczeniem, bowiem znano ją dotychczas jako wykonawczynię popularnych przebojów. W Sopocie odsłoniła nowe oblicze artystyczne, jako interpretatorka piosenek trudnych i ambitnych.
W latach 70. nagrała dwie płyty długogrające, wystąpiła na KFPP w Opolu i brała udział w programach rozrywkowych. W latach 80. wielokrotnie zasiadała w jury KFPP w Opolu. W 1987 otrzymała Honorowe Grand Prix na tym festiwalu. Występowała na Festiwalu Piosenki Radzieckiej w Zielonej Górze[2]. Pod koniec lat 70. występowała wspólnie ze swoim synem, aktorem Romanem Franklem, który był nie tylko wykonawcą, ale także kompozytorem ich piosenek. W 2007 brała udział w koncercie w całości poświęconym Jackowi Lechowi.[potrzebny przypis]
Wystąpiła w filmach Sprawa do załatwienia i Irena do domu!.
W lutym 2013 w Bielsku-Białej została założona Bielska Piwnica Artystyczna pod patronatem Marii Koterbskiej. Jej siedziba mieści się na ul. 11 Listopada 46 a. Kultywuje pamięć o artystce, organizuje koncerty, spotkania, spektakle teatralne. Artyści piwnicy to Bielska młodzież oraz gwiazdy polskiej estrady.
Śmierć
[edytuj | edytuj kod]Zmarła 18 stycznia 2021 w Bielsku-Białej w wieku 96 lat, przyczyną śmierci było ogólne zakażenie organizmu piosenkarki, która zmagała się z chorobą nowotworową[3][4]. Pogrzeb o charakterze państwowym odbył się 22 stycznia 2021, została pochowana obok męża na cmentarzu parafii św. Mikołaja w Bielsku-Białej, przy ul. Grunwaldzkiej[5][6].
Życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]Od 1950 była żoną Jana Frankla (1923–2020), z którym miała syna, aktora i piosenkarza, Romana Frankla[7].
Piosenki
[edytuj | edytuj kod]- „Asmodeusz” (muz. Bogusław Klimczuk, sł. Tadeusz Urgacz)
- „Augustowskie noce” (muz. Franciszka Leszczyńska, sł. Andrzej Tylczyński i Zbigniew Zapert)
- „Brzydula i rudzielec” (muz. Jerzy Harald, sł. Eugenia Wnukowska)
- „Chłopcy z obcych mórz” (muz. Ryszard Sielicki, sł. Andrzej Bianusz)
- „Cowboy Jackie” (muz. Adam Markiewicz, sł. Andrzej Tylczyński)
- „Deszcz” (muz. Jerzy Wasowski, sł. Jeremi Przybora)
- „Do grającej szafy grosik wrzuć” (muz. Günter Oppenheimer, sł. Mirosław Łebkowski)
- „Dziś nie wiem, kto to jest” (muz. Roman Orłow, sł. Andrzej Bianusz)
- „Hallo, hallo, hallo, hallo” (muz. Adam Markiewicz, sł. Andrzej Tylczyński)
- „Karuzela” (muz. Witold Krzemiński, sł. Ludwik Starski)
- „Klip klip, klap klap” (muz. Adam Markiewicz, sł. Andrzej Tylczyński)
- „Mój chłopiec piłkę kopie” (muz. Jerzy Harald, sł. Eugenia Wnukowska)
- „Nie mówimy, że to miłość” (muz. Camillo Bargoni, Al Stillman, sł. Jeremi Przybora)
- „Nie o mnie” (muz. Marian Radzik, sł. Marian Załucki)
- „O tak w Polskę iść” (muz. Juventino Rosas, sł. A.Bianusz)
- „Serduszko puka w rytmie cza cza” (muz. Romuald Żyliński, sł. Janusz Odrowąż-Wiśniewski)
- „Si seňor”[8] (muz. Ryszard Sielicki, sł. Kazimierz Winkler)
- „Zakochałam się w zielonych oczach” (muz. Adam Markiewicz, sł. Andrzej Tylczyński)
- „Wrocławska piosenka” (muz. Jerzy Harald, sł. Krystyna Wnukowska), pierwotnie nagrana przez Wiktorię Zającównę. Kiedy Koterbska przyjęła do swojego repertuaru tę piosenkę, stała się ona wkrótce swoistym hymnem wrocławskich tramwajarzy[9].
Dyskografia
[edytuj | edytuj kod]- 1960 – Maria Koterbska śpiewa wesołe piosenki
- 1960 – Ulubione przeboje
- 1960 – Ulubione piosenki
- 1967 – Nie mówmy, że to miłość
- 1972 – Maria Koterbska
- 1974 – Jubileusz
- 1980 – Maria Koterbska
- 1990 – Życie zdarza się raz
- 2010 – 40 Piosenek Marii Koterbskiej
Filmografia
[edytuj | edytuj kod]- 1948 – Skarb (jako piosenkarka[10])
- 1953 – Sprawa do załatwienia (wykonawczyni piosenki)
- 1955 – Irena do domu! (jako piosenkarka)
Odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1999)[11]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1979)[12]
- Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2008)[6]
Publikacje o Marii Koterbskiej
[edytuj | edytuj kod]- Roman Frankl: Maria Koterbska. Karuzela mojego życia. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2008. ISBN 978-83-06-03159-1.
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]
- 9 kwietnia 2021 (na mocy uchwały z 18 marca 2021) – Bielskie Centrum Kultury zmieniło nazwę na Bielskie Centrum Kultury im. Marii Koterbskiej[13][14]
- 19 stycznia 2022 – tramwaj Moderus Gamma 2 (nr 3301) należący do MPK Wrocław został nazwany imieniem piosenkarki. Tramwaj ma jeździć głównie na trasie linii 17 zgodnie ze słowami piosenki "...przez Sępolno, Zalesie i Krzyki..."[15]
- 9 lipca 2022 – na tarasie widokowym nad jeziorem Necko w Augustowie odsłonięto rzeźbę i multimedialną ławeczkę Marii Koterbskiej[16][17].
- 19 sierpnia 2022 – na budynku przy ulicy Teatralnej 26 od strony ul. Piotra Skargi we Wrocławiu odsłonięto mural upamiętniający artystkę[18][19].
- 13 lipca 2024 – przed Teatrem Polskim w Bielsku-Białej odsłonięto pomnik artystki[20]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Maria Koterbska nie żyje. Królowa polskiego swingu miała 96 lat [online], Onet Kultura, 18 stycznia 2021 [dostęp 2021-01-19] (pol.).
- ↑ XIV Festiwal Piosenki Radzieckiej Zielona Góra 78: program, b.n.s.
- ↑ Maria Koterbska nie żyje. Jak wyglądały ostatnie chwile wielkiej gwiazdy? – Muzyka w INTERIA.PL [online], muzyka.interia.pl [dostęp 2021-01-22] (pol.).
- ↑ Maria Koterbska nie żyje. Królowa polskiego swinga miała 96 lat – Muzyka [online], kultura.onet.pl [dostęp 2021-01-22].
- ↑ Pogrzeb Marii Koterbskiej w warunkach pandemii. Ostatnie pożegnanie damy polskiej piosenki. interia.pl. [dostęp 2021-01-22].
- ↑ a b Maria Koterbska spoczęła na cmentarzu w Bielsku-Białej. rmf24.pl. [dostęp 2021-01-22].
- ↑ Dwutygodnik Relaks nr 16, 2 sierpnia 2016, s. 32–33.
- ↑ Pisownia „seňor” w tytule występuje przez „ň” zarówno na starych płytach winylowych, jak i na współczesnych płytach CD)
- ↑ Wanda Dybalska, Kiedy tramwaje były niebieskie [online], Wyborcza.pl, 5 maja 2000 [dostęp 2015-08-18] [zarchiwizowane z adresu 2015-08-18].
- ↑ Dariusz Michalski: Piosenka przypomni ci... Historia polskiej muzyki rozrywkowej, lata 1945–1958. Warszawa: Iskry, 2010, s. 339. ISBN 978-83-244-0121-5. Cytat: Maria Koterbska wzięła udział w zdjęciach do „Skarbu” w nagłym zastępstwie jednej ze stałych wokalistek zespołu Nastroje, który miał śpiewać w filmie.
- ↑ M.P. z 2000 r. nr 5, poz. 99.
- ↑ Spotkanie twórców i artystów polskiej estrady. „Nowiny”. 146, s. 2, 2 lipca 1979.
- ↑ Obwieszczenie Rady Miejskiej w Bielsku-Białej z dnia 17 lutego 2022 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu uchwały w sprawie nadania statutu Bielskiemu Centrum Kultury w Bielsku-Białej, Galerii Bielskiej BWA w Bielsku-Białej, Książnicy Beskidzkiej w Bielsku-Białej, Miejskiemu Domowi Kultury w Bielsku-Białej, Teatrowi Lalek „Banialuka” im. Jerzego Zitzmana w Bielsku-Białej, Teatrowi Polskiemu w Bielsku-Białej. Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego, poz. 1087, 2022-22-02. s. 4. [dostęp 2024-01-03].
- ↑ Marek Szafrański: Bielskie Centrum Kultury otrzymało imię Marii Koterbskiej. Dzieje.pl, 2021-03-18. [dostęp 2024-01-03].
- ↑ Magdalena Talik, Tramwaj Marii Koterbskiej we Wrocławiu [online], wroclaw.pl [dostęp 2022-01-20] (pol.).
- ↑ Rzeźba i grająca ławeczka Marii Koterbskiej. Oficjalne odsłonięcie już w tę sobotę! [online], Strona Urzędu Miejskiego w Augustowie, 6 lipca 2022 [dostęp 2023-08-23] (pol.).
- ↑ Augustów. Nad jeziorem Necko odsłonięto rzeźbę i multimedialną ławeczkę piosenkarki Marii Koterbskiej [online], bialystok.wyborcza.pl [dostęp 2023-08-23].
- ↑ Rafał Zieliński, Mamy mural Marii Koterbskiej, Gazeta Wyborcza Wrocław, 22.08.2022, str. 2
- ↑ Piosenkarka Maria Koterbska i jej „Wrocławska piosenka” na muralu w centrum Wrocławia
- ↑ Pomnik Marii Koterbskiej odsłonięto w Bielsku-Białej w setną rocznicę urodzin piosenkarki [online], dzieje.pl [dostęp 2024-07-13] (pol.).