Marsdenia

Marsdenia
Ilustracja
Marsdenia suaveolens
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

goryczkowce

Rodzina

toinowate

Rodzaj

Marsdenia

Nazwa systematyczna
Marsdenia R.Br.
Prodr. Fl. Nov. Holland.: 460 (1810)[3]
Typ nomenklatoryczny

M. tinctoria R. Brown[4]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Kwiaty Marsdenia tomentosa

Marsdenia R.Br. – rodzaj roślin z rodziny toinowatych (Apocynaceae). Obejmuje ok. 270 gatunków[3], przy czym liczba ta jest zmienna w zależności od ujęcia systematycznego rodzaju[5][6]. Rośliny te występują na wszystkich kontynentach w strefie międzyzwrotnikowej (brak przedstawicieli rodzaju w Brazylii, z wyjątkiem południowo-wschodniej części tego kraju)[3].

Marsdenia abyssinica jest rośliną wykorzystywaną jako lecznicza (w różnych obszarach na różne dolegliwości) oraz jadalna (liście spożywane są jako warzywo w Etiopii i Ugandzie). Jako lecznicze wykorzystywane są także w Afryce M. crinita, M. macrantha, M. rubicunda i M. truncata. Pędy niektórych gatunków (np. M. abyssinica, M. rubicunda) wykorzystywane są jak sznury[7]. W Ameryce południowe spożywane są korzenie M. castillonii, w Australii bulwy M. viridiflora i M. flavescens, a w Indiach owoce M. hamiltonii. Tamże M. tenacissima jest rośliną włóknistą. M. tinctoria z Archipelagu Malajskiego wykorzystywana była jako źródło barwnika podobnego do indygo[5]. M. oreophila uprawiana jest jako ozdobna[8]. Niektóre gatunki wykorzystywane są do trucia szczurów i psów[6].

Nazwa rodzaju upamiętnia Williama Marsdena (1754–1836), pracownika Kompanii Wschodnioindyjskiej, orientalistę i kolekcjonera roślin[8].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Owoce Marsdenia tomentosa
Marsdenia viridiflora
Pokrój
Drewniejące pnącza, czasem krzewy, niektóre bulwiaste. Pędy nagie lub owłosione (włoski białe, żółte lub rdzawe), zawierają sok mleczny biały, żółty brązowy lub przejrzysty[6].
Liście
Naprzeciwległe, zimozielone[8], podługowate do równowąskich[6].
Kwiaty
Skupione w kwiatostany szczytowe, rzadziej wyrastające w kątach liści, baldachowate, wiechowate i groniaste. Kielich składa się z 5 działek zachodzących na siebie, u nasady zwykle z gruczołkami[9]. Korona kwiatu długości od 6 do 35 mm, dzwonkowata, urnowata, kółkowa lub z dłuższą rurką na końcu z mniej lub bardziej rozpostartymi łatkami, u nasady rurki często w wyrostkami okrywającymi pręciki[6]. Płatki zwykle mięsiste, na końcach zaostrzone, często przynajmniej w gardzieli rurki owłosione[9]. Pręcików jest 5, o nitkach przyrośniętych do rurki korony. Główki pręcików wzniesione, z pollinarium składającym się z dwóch pyłkowin[9], podługowatych lub maczugowatych[6]. Zalążnia jest górna, dwukomorowa, z licznymi zalążkami w komorach[8], czasem od zewnątrz owłosiona[6]. Słupek pojedynczy, na szczycie rozszerzony i płaski, z garbkiem lub dzióbkiem pośrodku[9][8], czasem półkulisty[6].
Owoce
Dwa mieszki, czasem oskrzydlone lub drewniejące, zwykle silnie wydłużone i zaostrzone[6][9]. Nasiona oskrzydlone[6].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]
Pozycja systematyczna
Rodzaj z plemienia Marsdenieae w podrodzinie Apocynoideae w rodzinie toinowatych Apocynaceae[10]. Ujęcie systematyczne rodzaju pozostaje przedmiotem kontrowersji[6]. W szerokim ujęciu zaliczane są tu także takie rodzaje jak: Dregea, Gymnema, Leichhardtia, stefanotis Stephanotis, Wattakaka[5].
Gatunki[3]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-03-15] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-03-15] (ang.).
  3. ↑ a b c d e Marsdenia R.Br.. [w:] Plants of the World Online [on-line]. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2022-03-15]. (ang.).
  4. ↑ Marsdenia. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-03-14].
  5. ↑ a b c David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 566, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  6. ↑ a b c d e f g h i j k J.W. Kadereit, V. Bittrich (red.), Flowering plants. Eudicots : apiales, gentianales (except rubiaceae), Cham, Switzerland 2018, s. 334, ISBN 978-3-319-93605-5, OCLC 1091623862.
  7. ↑ Schmelzer, G.H. & Gurib-Fakim, A.: Medicinal plants 2. PROTA, 2008, s. 168-169. ISBN 978-92-9081-520-4.
  8. ↑ a b c d e Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 386. ISBN 0-333-73003-8.
  9. ↑ a b c d e Marsdenia R. Brown. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-03-15].
  10. ↑ Genus Marsdenia R. Br.. [w:] USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2022-03-15]. (ang.).